ضرر و زیان‌های مبادلات تجاری در سایه تحریم

نیاز عراق به ایران به ویژه گاز رویکردی است که هر دو طرف مایل به استمراز آن هستند اما از سوی دیگر مشکل مبادلات مالی ایران به دلیل تحریم‌ها و FATF و... باعث شده تا عراق نیز صراحتاً اعلام کند که با توجه به شرایط کنونی توانایی پرداخت‌های مالی به ایران را ندارد، اما همچنان از واردات گاز ایران استقبال می کند!  ماجرا‌های کشمکش ایران و عراق بر سر مساله صادرات برق و گاز از ایران به این کشور و در مقابل عدم تعهد لازم عراقی‌ها برای پرداخت به‌موقع بدهی خود به بهانه تحریم‌های آمریکا حالا دیگر مساله پوشیده‌ای نیست و تاکنون بار‌ها به آن اشاره شده است. از این رو کارشناسان معتقدند بهتر است ایران در مساله ارتباطات بین‌المللی خود تجدیدنظر کند تا بتواند مدیریت مطلوب‌تری در روابط تجاری و... داشته باشد.

معوقات سنگین عراق به ایران

به گفته کارشناسان، عراق برای تامین یک‌سوم انرژی مورد نیاز خود به صورت جدی به گاز ایران نیاز دارد، اما در نتیجه تحریم‌های آمریکا علیه ایران قادر به پرداخت مستقیم هزینه گاز ایران نیست به نحوی که این کشور مجبور می‌شود، به سازوکار پیچیده‌ای برای انتقال وجوه به ایران متوسل شود. طبق این سازوکار، پرداخت‌ها باید در یک حساب بانکی نگهداری شوند و پس از تایید واشنگتن، این مبالغ می‌توانند توسط تهران برای تامین مالی واردات غذا و دارو استفاده شوند. این روش باعث شد که عراق با معوقات سنگینی مواجه شود. در حالی که مقامات عراق گفته بودند بدهی‌های خود به ایران را پرداخت کرده‌اند، اما از آنجا که ایران نتوانسته بود این پول را دریافت کند، از میزان صادرات گاز به عراق به میزان ۵۰ درصد کاسته است. در همان زمان البته گفته می‌شد، بدهی عراق به ایران حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلار است که البته بنا به گفته مسئولان عراقی هیچ ضمانتی برای بازپرداخت آن به دلیل شرایط حاکم وجودندارد. اظهاراتی که بلافاصله به دنبال واکنش ایران در مجامع دولتی و خصوصی، با واکنش رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق مواجه و تاکید شد؛ «در حذف دلار از تجارت دو کشور گشایش‌هایی ایجاد شده است». این در حالی است که مقامات عراقی رقم بدهی عراق به ایران را کتمان می‌کنند و همچنان موضع شفافی در این زمینه ندارند.

کارایی اهرم قطع برق و گاز ایران علیه عراق

بر اساس این گزارش؛ ۱۰ اسفند سال جاری وزارت برق عراق اعلام کرد؛ جمهوری اسلامی تحویل برق و گاز به این کشور را «به دلیل سرما» متوقف کرده است. این بیانیه که در سایت وزارت برق عراق منتشر شده، می‌افزاید قطع صادرات گاز ایران به این کشور باعث شده چهار هزار مگاوات از ظرفیت نیروگاهی این کشور بلااستفاده شود.  اما سوال حالا اینجاست که چه ارتباطی می‌تواند بین بیانیه وزارت برق عراق در روز پنجشنبه ۱۰ اسفند و اظهارات وزیر در روز‌های اخیر باشد.  آیا دلیل ناگهانی قطع برق و گاز از سوی ایران در اسفند سال جاری به دلیل سرمای بسیار بوده است و یا اینکه دولت ایران اکنون بیش از همیشه نیازمند دریافت طلب‌های خود از عراق است.

باید مشکل‌مان را با دنیا حل کنیم

مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس حوزه انرژی «آرمان ملی» در خصوص اهمیت مبادلات تجاری با کشورهای همسایه گفت: باید چند نکته را در مبادلات تجاری در نظر داشته باشیم مورد اول اینکه ما قراردادی در صادرات گاز به  عراق داریم  که چنانچه به تعهدات‌مان عمل نکنیم به عنوان طرفی از قرارداد در دنیا معرفی خواهیم شد که به تعهد قراردادش پایبند نیست و این مساله برای کشور ما به‌خصوص شرکت ملی نفت ایران درست نیست که اینگونه در منطقه و دنیا شناخته شود. پس تا جایی که امکان دارد باید به تعهدات‌مان عمل کنیم حتی اگر لازم باشد واردات داشته باشیم تا بتوانیم نیازهای قراردادهای صادراتی‌مان را تامین کنیم. مورد دوم اینکه وقتی ما در تحریم آمریکا هستیم، عملا هیچ کشور و شرکتی که در ارتباط با دنیا هستند، نمی‌تواند در تجارت بین‌المللی‌اش را فقط صرفا به خاطر مراودات با ایران به خطر بیندازد حتی کشورهای روسیه و چینی که برخی از دوستان به عنوان کشورهای استراتژیک و شرکای بزرگ تجاری ایران می‌شناسند، عملا به خاطر صرفا تحریم‌ها مراوده‌ای با ایران ندارند و این کاملا طبیعی است و تا وقتی که مشکل خود را درخصوص تحریم‌ها حل نکنیم، عملا چاره‌ای جز این نداریم که درآمد نقدی آن را نتوانیم مستقیم به کشور برگردانیم.

فواید توسعه روابط با کشورهای به اصطلاح هم پیمان با ایران

این کارشناس حوزه انرژی راه‌حل مساله وصول درآمد نقدی صادرات به ایران را برداشتن تحریم‌ها مطرح و بیان کرد: حتی کشور چین وقتی به طور مثال نفت ایران را خریداری می‌کند، طوری نیست که به راحتی این نفت صادر شود، بلکه این مبادلات پس از اعمال هزینه‌هایی چون ارسال، جابه‌جایی کشتی به کشتی و ... صورت می‌گیرد و این در حالی است که قسمت اعظم پول بلوکه شده نفت از طریق همین چین صورت گرفته است و تا وقتی مشکل‌مان را با دنیا حل نکنیم، با مسائل باید طور دیگری مواجه شد و باید سعی کنیم مسائل بدتر از این نشود چون در غیر این صورت مشکلات بیشتر خواهند شد. بهروزیفرد با اشاره به اینکه ایران در راستای برقراری چنین معاملاتی متضرر هزینه‌ می‌شود، گفت: باید به طور مثال گفت حتی نفتی که ما به شرکت‌های کوچک چینی می‌فروشیم با هزینه‌های بالا فروخته می‌شود مثل همان کشتی به کشتی کردن و حتی چرخاندن آن در دور دنیا تا به محموله به مقصد برسد و این را هم توجه کنید که این محمولا را در حالی ارسال می‌کنیم که برگشت پول را نداریم و اگر به صورت کالایی هم به کشور برگردد دوباره با همین هزینه‌ها مواجه هستیم. در واقع هزینه‌هایی که کشور ایران با توجه به تحریم‌ها متقبل می‌شود خیلی بالاست. ضمن اینکه صادرات در حد توان نیست، چون امکان تولید آن در کشور محدود است و همین طور در امکان فروش، دست‌مان برای صادرات محدود است و از همه مهم‌تر ارزی که از فروش صادرات به دست می‌آوریم با سختی بیشتر از طریق کالا وارد می‌کنیم و متاسفانه اینها هزینه‌هایی است که به کشور و مردم تحمیل می‌شود که در این راستا باید با حفظ مصلحت و منافع کشورمان ارتباط‌مان را با دنیا برقرار کنیم‌.

تولید صیانتی، راهکار استفاده از میادین مشترک ایران و عراق

علی بختیار در ارزیابی توسعه مشترک میادین مشترک با عراق اظهار داشت: موضوع میادین مشترک ایران و عراق چند سال است که محل مذاکره مقامات دو کشور قرار گرفته و به دلیل اینکه روابط سیاسی تهران-بغداد خوب و مستحکم بوده مسیر این همکاری بسیار هموار است و درواقع باید بتوانیم از یکپارچه‌سازی بهره ببریم.  وی افزود: در واقع میادین مشترک در منطقه خاورمیانه این پتانسیل را دارند که به سمت یک سرمایه‌گذاری به جای دو بار تزریق سرمایه بروند و اکنون عراق فرصت مناسبی است که این کار انجام شود، در گذشته هم در این زمینه مذاکراتی انجام شده بود که کل میادین غرب کارون را تحت عنوان یک قرارداد با عراق جلو ببریم و به طور مشترک بهره‌برداری کنیم، این‌کار منافعی برای هر دو طرف در پی دارد و باعث سرمایه‌گذاری مناسب و کمتر در این میادین برای  تولید، توسعه و استخراج بیشتر می‌شود. این کارشناس حوزه انرژی گفت: به لحاظ مالی ما تحت تحریم بین‌المللی قرار داریم و عراق تحریم نیست، می‌شود قرارداد را به شکلی تنظیم کرد که عراق اپراتور پروژه باشد و پیمکانکاران از هر دو کشور انتخاب و به‌کار گرفته شوند و منافع حاصل از فروش نفت را به میزانی که هر دو طرف سهمی از این میادین مشترک دارند بین دو طرف تقسیم کرد، به لحاظ فنی و اقتصادی هم می‌توانیم از همکاری‌های دو یا چندجانبه استفاده کنیم. وی تاکید کرد: یکی از دیگر از مزیت‌های همکاری مشترک در میدان اینکه تولید از میادین مشترک به سمت تولید صیانتی پیش برود، اکنون تولید و برداشت در بسیاری از میادین خاورمیانه غیرصیانتی است و این رویه منجر به این می‌شود که منافع طرفین به مخاطره بیفتد، در واقع با این اقدام سلامت و امنیت چاه‌ها حفظ شده و از آسیب به مخازن جلوگیری خواهد شد. بختیار یادآور شد: هر چند ایران تحت تحریم قرار دارد اما می‌توان مذاکرات قراردادی را به شکلی پیش برد که عراق با شرکت ثالث وارد قرارداد شود و در این صورت می‌توانیم بدون مشکل پروژه را اجرایی و پیش ببریم.  قبلا در حوزه میدان رام مشترک با بی‌پی که خزانه‌داری آمریکا؛ ایران را تحریم کرده بود این تجربه را داشتیم که با پیگیری حقوقی میدان راه‌اندازی شد و مشمول تحریم نشد اکنون در غرب کارون با بهره‌برداری از این تجربه می‌شود کار را دنبال کرد و تحریم‌ها را دور بزنیم، با این اقدام علاوه بر کاهش هزینه‌ها تولید صیانتی و البته برداشت و تولید بیشتری نیز از میادین خواهیم داشت.