جنگ اوکراین هر لحظه می‌تواند همه جهان را درگیر کند

دو سال پیش در اسفند ماه بود که پوتین فرمان حمله به اوکراین را صادر کرد. جنگی که تا به امروز ادامه داشته و خسارت های هنگفتی به هر دو کشور زده است.«آرمان ملی» به بهانه دو ساله شدن جنگ اوکراین و تحلیل و بررسی ابعاد مختلف آن با حسن بهشتی پور، تحلیل گر روابط بین الملل گفت وگو کرده است. بهشتی پور در این زمینه معتقد است:« در دو سال گذشته نتیجه این بی تدبیری پوتین خسارت هنگفتی برای مردم اوکراین و روسیه به وجود آورد. آمریکا و اتحادیه اروپا در دو سوی آتلانتیک متحدتر از قبل علیه روسیه بسیج شدند و برای آنکه بتوانند روسیه را پشیمان کنند بزرگترین و بی سابقه ترین تحریم ها را علیه این کشور وضع کردند که روز به روز به ابعاد این تحریم ها علیه مردم روسیه افزوده می شود. استراتژی آمریکا که از زبان برژینسکی که در سال 1997 مطرح شده بود در عمل امکان اجرایی پیدا کرد. برژینسکی معتقد بود روسیه بدون اوکراین نمی تواند اهداف خود را در اورآسیا پیش ببرد به همین دلیل آمریکا باید به هر شکل ممکن اوکراین را از روسیه جدا کند. با شروع جنگ روسیه علیه اوکراین در عمل آمریکا به هدف اصلی خود رسید». در ادامه ماحصل این گفت وگو را می‌خوانید.

*دو سال از حمله روسیه به اوکراین می گذرد. این جنگ چه پیامدهایی برای دو کشور و به خصوص روسیه داشته است؟

تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین رنج بسیار زیاد برای مردم در دو طرف برجای گذشت درطرف اوکراین دهها هزار نفر کشته و زخمی و میلیون ها نفر آواره شده اند. با این حال پوتین در آخرین مصاحبه اش اعلام می کند هنوز به اهداف تعیین شده در این جنگ نرسیده است.اکثریت مردم اوکراین با همه امکانات خود و با حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا در برابر این تهاجم ایستادند تا به روسیه نشان دهند در قرن 21 نمی توان به صرف احساس تهدید از سوی کشور همسایه جنگی را شروع کنید که به اشغال چهار استان این کشور بینجامد. منطق روسیه برای حمله به خاک همسایه خود سه تهدید عمده معرفی شد. اول عضویت اوکراین در ناتو که می توانست مرزهای 1856 کیلومتری دو کشور را با تهدیدی جدی روبه‌رو کند زیرا سال‌های طولانی اوکراین نقش خط حائل بین روسیه و غرب را داشته و در برابر دو تهاجم مهم ناپلئون و هیتلر در کنار روس ها جنگیدند، عضویت اوکراین در ناتو موجب می شود نه تنها این خط حائل از بین برود بلکه خاک اوکراین به عنوان پایگاهی مهم برای ضربه وارد آوردن به روسیه تبدیل می شد به ویژه وقتی بدانیم از کیف -پایتخت اوکراین- تا مسکو از طریق جاده های زمینی 800 کیلومتر و مرز هوایی تنها 600 کیلومتر فاصله است. دوم نگرانی روسیه از وضعیت هفت میلیون روس تبار که عمدتا در شرق اوکراین زندگی می کنند . روسیه مدعی است این روس تبارهای اوکراینی در معرض تهدیدهای جدی برای ادامه زندگی در اوکراین بودند. سوم روسیه مدعی است نئونازی‌ها در کیف حاکم هستند و روسیه برای آنکه این هر سه تهدید را خنثی کند دست به عملیات ویژه زده است. پوتین برای رسیدن به این اهداف خود در اوکراین ابتدا با لشکر کشی در سه محور شمالی ، جنوب شرقی و شرق اوکراین تهاجم وسیعی را آغاز کرد اما برخلاف ارزیابی های اولیه وقتی با مقاومت همه جانبه ارتش اوکراین در کیف روبه‌رو شد ، پس از یکماه به مرزهای شرقی عقب نشینی کرد . اما به پیش روی خود برای اشغال چهار استان شرقی اوکراین در منطقه دُنباس ادامه داد تا بتواند از راه زمینی در ساحل جنوبی اوکراین به شبه جزیره استراتژیک کریمه در شمال دریای سیاه متصل شود.

استراتژی آمریکا که از زبان برژینسکی که در سال 1997 مطرح شده بود در عمل امکان اجرایی پیدا کرد. برژینسکی معتقد بود روسیه بدون اوکراین نمی تواند اهداف خود را در اورآسیا پیش ببرد به همین دلیل آمریکا باید به هر شکل ممکن اوکراین را از روسیه جدا کند. با شروع جنگ روسیه علیه اوکراین در عمل آمریکا به هدف اصلی خود رسید

*پوتین از این لشکرکشی چه بهره‌ای برد؟آیا جایگاه وی بین افکار عمومی جهان متزلزل نشد؟

در دو سال گذشته نتیجه این کار پوتین خسارت هنگفتی برای مردم اوکراین و روسیه به وجود آورد. آمریکا و اتحادیه اروپا در دو سوی آتلانتیک متحدتر از قبل علیه روسیه بسیج شدند و برای آنکه بتوانند روسیه را پشیمان کنند بزرگترین و بی سابقه ترین تحریم ها را علیه این کشور وضع کردند که روز به روز به ابعاد فاجعه بار این تحریم‌ها علیه مردم روسیه افزوده می شود. استراتژی آمریکا که از زبان برژینسکی که در سال 1997 مطرح شده بود در عمل امکان اجرایی پیدا کرد. برژینسکی معتقد بود روسیه بدون اوکراین نمی تواند اهداف خود را در اورآسیا پیش ببرد به همین دلیل آمریکا باید به هر شکل ممکن اوکراین را از روسیه جدا کند. با شروع جنگ روسیه علیه اوکراین در عمل آمریکا به هدف اصلی خود رسید. اگر تحولات سال‌های 2004 و 2014 نتوانسته بود به طور کامل رشته های پیوند عمیق روسیه و اوکراین را که در تفکرات اسلاوهای شرقی و مسیحیت ارتدوکسی بنیان داشت؛ از هم جدا کند، در عمل تهاجم روسیه این رشته ها و همبستگی را از بین برد. ایجاد سه بحران جهانی در زمینه امنیت غذا با افزایش سرسام آور مواد غذایی در سطح جهانی و امنیت انرژی و امنیت هسته ای در عمل جهان را در آستانه جنگ جهانی سوم قرار داد که در این زمینه بیش از همه مردم اوکراین و سپس مردم روسیه و مردم کشورهای اروپایی صدمه دیدند. گرچه از لحاظ کمبود مواد غذایی در قاره های آفریقا ، آسیا و حتی آمریکای لاتین نیز ترکش های آن را کاملا احساس کردند.

*تحریم‌های آمریکا و اروپا پوتین و روسیه را در چه شرایطی قرار داد؟

با تمرکز بیش از حد آمریکا و اروپا بر استفاده از سلاح تحریم علیه روسیه ، این خطر افزایش فساد سیستماتیک در دستگاه های اجرایی روسیه و متحدان غربی در ترکیه ، عربستان و امارات و حتی تا حدودی در چین و هند، افزایش پیدا کرد. زیرا روسیه برای دور زدن تحریم ها با انجام تمهیداتی در عمل امکان جدیدی فراهم کرد که به اُلیگارشی های مالی در داخل و خارج روسیه امکان قدرت گیری بیشتر دادند و همان ها از نخبگان روسیه ثروت، قدرت و نفوذ خود را از طریق فسادی که فراتر از مرزها گسترش می‌یابد، توسعه دادند و نتایج آن هم در تثبیت قدرت پوتین کاملا مشهود است بطوریکه کسی تردیدی ندارد در انتخابات ریاست جمهوری روسیه پوتین برای شش سال دیگر انتخاب خواهد شد. دو کشور سوئد و فنلاند که سالهای طولانی در جنگ سرد موضع بیطرفی داشتند با تهاجم روسیه به اوکراین ترغیب شدند در تغییر موضع آشکار به ناتو پیوستند و امروز روسیه مجبور است با تهدیدهای بیشتری از مرزهای شمالی خود روبرو شود. متحدان روسیه در آسیای مرکزی و قفقاز که سالهای طولانی پس از فروپاشی با روسیه روابط بسیار نزدیکی داشتند بعد از جنگ مجبور شدند از روسیه فاصله بگیرند . در میان کشورهای آسیای مرکزی بیش از همه قزاقستان که بخش قابل توجهی روس تبار در این کشور زندگی می کنند از ترس تکرار تجربه اوکراین و نیز به دلیل نگرانی از تحریم های غرب تلاش کرد با اتخاذ موضع بیطرفی از سیاستهای ماجراجویانه پوتین فاصله بگیرد . همچنین ارمنستان که از زمان به قدرت رسیدن پاشینیان در سال 2018 روابط خود را با روسیه کمتر کرد ، فرصت بیشتری پیدا کرد تا به بهانه پشت کردن روسیه در جنگ قره باغ ، پیوندهای نزدیک تری با آمریکا و اروپا برقرار کند. فرصت بسیار مناسبی برای شرکتهای تولید کننده سلاح در هر دو طرف جنگ پدید آمد تا میلیونها دلار سرمایه گذاری که می توانست برای افزایش رفاه مردم به کار گرفته شود ، خرج نابودی امکانات زیر بنایی و عقب ماندگی بیشتر شود که تا سالهای طولانی آینده جبران آن بسیار مشکل است. کشورهایی نظیر انگلستان ، آلمان ، ژاپن و فرانسه با چندین برابر کردن بودجه های نظامی خود به نحو بی سابقه ای به سمت مسلح تر شدن هرچه بیشتر پیش رفتند بطوریکه جهان شاهد تکرار مسابقه تسلیحاتی در دوران جنگ سرد شده است.

*با این اوصاف پیامدهای منفی این جنگ بیشتر از جنبه های مثبت آن بوده است. آیا چنین نیست؟

در این جنگ روسیه و اوکراین هردو متحمل خسارات هنگفتی شده اند و جهان باردیگر در آستانه رودرویی بزرگ قرار گرفت در این شرایط تنها آمریکا از تضعیف روسیه و وابسته شدن بیشتر اوکراین به خود سود می برد و اروپایی ها که انتظار داشتند بعد از جنگ سرد شاهد روابط بهتری با روسیه باشند امروز از هر زمان دیگر بیشتر خود را در برابر تهدید جدی می بینند و این خود زمینه های مساعد همکاری در زمینه انرژی با روسیه را که میلیاردها دلار درخطوط لوله گاز صادراتی روسیه از شمال و جنوب سرمایه گذاری کرده بودند به باد فنا داد.برای کسانی که دلشان در گرو صلح و امنیت دنیا قرار دارد ،هیچ اقدامی ضروری تر از رسیدن به یک راه حل مرضی دو طرف برای پایان دادن به این جنگ بی حاصل وجود ندارد. مهم ترازاین که نظم نوین جهانی پس از جنگ روسیه در اوکراین چه مختصاتی دارد، پایان دادن به آتش جنگی است که هر زمان می تواند همه جهان را درگیر کند.از سوی دیگر تا پیش از شروع جنگ، روسیه و اوکراین به تنهایی یک سوم غلات دنیا و بخش مهمی از دانه های روغنی و مواد اولیه کود شیمیایی را تولید می کردند بعد از شروع جنگ به دلیل اختلال در صادرات روسیه و اوکراین جهان با بحران مواد غذایی و دانه های روغنی و کود شیمیایی روبرو شد که در نهایت افزایش شدید این اقلام را در پی داشت که ایران هم که خود وارد کننده این اقلام بود با افزایش شدید قیمت مواد غذایی و انواع روغن و کود شیمیایی روبرو شد اجرای طرح کارتی شدن نانوایی ها تا حدود زیادی این بحران را مدیریت کرد اما اثرات آن روی افزایش انواع مواد غذایی همچنان باقی است.