مشارکت از نظر تا عمل

اما هنوز آن‌طور که باید شاهد شور و شوق انتخاباتی در جامعه نیستیم. بر خلاف برخی جریانات سیاسی که اساسا چند ماهی است که فعالیت‌های انتخاباتی خود را آعاز کرده‌اند و کم کم به سمت بستن لیست حرکت می‌کنند. این در حالی است که با وجود تاکیدات مکرر در خصوص مشارکت حداکثری و تاثیرات داخلی و بین‌المللی آن اما همچنان فضای انتخاباتی در کشور و جامعه گرم نیست. حال اینکه برای حل این مشکل باید راهکار و راه چاره را جست و پیدا کرد که چرا در فاصله کمتر از دو ماه تا برگزاری انتخابات  سردی بر فضای سیاسی کشور سایه افکنده است. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران رقم‌خوردن شرایط فعلی تابع چند مولفه مهم است که تاثیرات آن باعث شده تا امروز اینگونه در جامعه بروز و ظهور کند. به طور مشخص نارضایتی معیشتی جامعه نخستین مولفه مهم و تاثیرگذاری است که  نمی‌توان از آن به سادگی عبور کرد. اگر نقش مردم را به‌عنوان نقطه مرکزی مساله انتخابات در نظر بگیریم و مشارکت یا عدم مشارکت آنها در پای صندوق‌های رای را نیز معیاری برای برگزاری انتخابات باشکوه  و حداکثری یا حداقلی؛  پس برای برگزاری یک انتخابات در حد مطلوب و در خور باید شرایط را برای مشارکت مردم فراهم کرد و بسترهایی که موجبات نارضایتی مردم را فراهم کرده است از بین برد. یکی از این مشکلات بحث مشکلات اقتصادی و معیشتی است که سال‌هاست مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ اما هر دولتی صرفا وعده‌هایی در جهت حل مشکلات داده و عمل نکرده است. چه اینکه دولتمردان دولت سیزدهم نیز که با وعده‌های جذاب اقتصادی و حل مشکلات روی کار آمدند هنوز نتواسته‌اند به آنچه وعده داده بودند پاسخ دهند و در نهایت شرایط معیشتی و اقتصادی جامعه بغرنج‌تر از دیروز شده و موجبات اعتراض و نارضایتی جامعه را فراهم آورده است. لذا یکی از مسائلی که در این حدفاصل کوتاه تا انتخابات می‌تواند تا حد در نوع نگاه جامعه در خصوص کارکرد صندوق رای در جهت تغییر مثبت اقدامات مفید و موثر اقتصادی است. اما مولفه مهم دیگری که باعث سردی فضای انتخاباتی شده را می‌توان در نوع نگاه حاکمیت و دستگاه‌های اجرایی و نظارتی به مقوله انتخابات دید. جایی‌که ردصلاحیت‌های گسترده از سوی هیأت‌های اجرایی و نظارت باعث شده تا به عقیده برخی انتخابات از معنا تهی شود. دراین مقوله نیز هر چند زمان کمی باقی است اما تجدیدنظر در ردصلاحیت‌ها و بازگرداندن افراد  به عرصه رقابت می‌تواند مقداری به گرم‌تر شدن فضای انتخابات  و مشارکت مردم بیفزاید.

*2 رویکرد انتخابات

 انتخابات پیش‌رو به طور کلی با 2 نوع نگاه و رویکرد مواجه است. نخست رویکرد مشارکت بالا و حداکثری که مورد تاکید رهبری هم قرار دارد  و رویکرد دوم نیز مشارکت حداقلی که در 2 انتخابات قبلی شاهد و ناظر آن بوده‌ایم. در همین راستا بر مبنای عملکردها و نوع رویکردها و به طور مشخص با نگاهی به عملکرد دولت و اظهارنظرهای رئیس‌جمهور و برخی مسئولان مثل وزیر کشور می‌توان به این نتیجه رسید که گرچه آنها در لفظ مشارکت حداکثری را مطرح می‌کنند و در فضیلت مشارکت در انتخابات داد سخن سر می‌دهند. اما در عمل شاهدیم این روند نیستیم. ردصلاحیت‌های  صورت گرفته  موید این سخن است. اما در  سوی دیگر جریان اصلاح‌طلب، معتدل و میانه‌رو همواره از لزوم حضور همه جریان‌های سیاسی در راستای بحث مشارکت حداکثری دفاع کرده‌اند. کما اینکه حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین نیز در مقاطع مختلف از لزوم حل مسائل و مشکلات  و اجازه حضور به همه سلایق برای حضور در رقابت‌ها سخن گفته است. هر چند که با توجه به کاهش اعتماد به روندها و فرآیندها  بخشی از جامعه دیگر صندوق رای را محلی برای تغییر نمی‌بینند؛ اما پرواضح است که کدام جریان در جهت مشارکت تلاش می‌کند و عملکرد کدام جریان عدم مشارکت را نمایش می‌دهد.

* از مشارکت تا مشارکت

 نگاهی به مواضع حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین و سیدابراهیم رئیسی؛ رئیس‌جمهور کنونی در خصوص انتخابات و مشارکت روایتگر این نکته است که گرچه هر دو از لزوم مشارکت حداکثری و فراهم نمودن شرایط برای حضور حداکثری می گویند اما تفاوت در نوع گفته‌ها و عملکردهاست. البته انتظار از رئیس دولت و مجری انتخابات ایجاد فضا و بستر برگزاری انتخاباتی مشارکتی است اما از اظهارات که صرفا به بحث انتخابات مشارکتی اشاره می‌کند تا عملکرد دولت نشان می‌دهد که دولت به‌دنبال چگونه‌ انتخاباتی است. برخی از گفته‌های رئیسی مثل «ایده‌آل دولت در انتخابات پیش‌رو، شکل‌گیری مجلسی قوی است، مجلس قوی‌ در کنار دولتی قوی ایرانی قوی را شکل خواهند داد.» یا «حضور مردم در انتخابات سرنوشت‌ساز است، همه امکانات دولت برای فراهم کردن زمینه مشارکت مردم در این انتخابات بسیج شود.» گرچه خوب؛ اما پرسش این است که  دولت عملا فضا را برای حضور جریانات سیاسی مختلف همچنین مشارکت مردم فراهم  کرده  است یا اینکه فقط قائل به مشارکت مردم فارغ از حداکثری یا حداقلی هستید؟ از طرف دیگر بر خلاف رئیسی که در مقام رئیس‌جمهور مستقر از تریبون‌های مختلفی برخوردار است حسن روحانی چندان تریبونی در اختیار ندارد اما از ابتدای سالجاری تاکنون از نشست با اعضای دولت خود گرفته تا جلسه با احزاب، ثبت‌نام خبرگان رهبری و هفتمین سالگرد مرحوم آیت‌ا... هاشمی بارها در خصوص اهمیت و مشارکت و فراهم ‌کردن لوازم آن صحبت کرده است. چنانکه وی فروردین ماه سالجاری در جمع وزرا و استانداران دولت خود گفت: «سال ۱۴۰۲ سال امتحان بزرگ برای جمهوری اسلامی است. می‌بینیم انتخابات درستی برگزار می‌شود یا سلیقه سال‌های ۹۸ و ۱۴۰۰ ادامه می‌یابد. چشم دنیا به ایران دوخته می‌شود که آیا تحولی رخ می‌دهد؟» یا«اقلیتی که امروز حاکم است می‌خواهد انتخابات حداقلی باشد تا رأی آن‌ها تضمین شود.» «راهی غیر از صندوق رأی و انتخابات نداریم، صندوق رأی یعنی نه به دیکتاتوری و آنارشیسم». یا جایی‌که در مراسم بزرگداشت مرحوم هاشمی می‌گوید: «من می‌فهمم اقلیت حاکم از این سخن رهبری خوشحال نیست. امروز روز امتحان بزرگ تاریخی برای شورای محترم نگهبان است. تاریخ راجع به شورای نگهبان در این روزها و عملکرد آن قضاوت خواهد کرد. من امیدوارم در این فرصت باقی‌مانده کاری کنند مردم امیدوار شوند، مردم پای صندوق بیایند.» بررسی اظهارات روحانی نیز این مهم را روایت می‌کند که روحانی و اعتدالیون در پی آنچه امام(ره) در خصوص مشارکت بالا و سخن میزان رای ملت است هستند و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نمی‌کنند. چنانکه در شرایط حاضر هم که اکثریت اصلاح‌طلبان و اعتدالیون ردصلاحیت شده‌اند هنوز امیدوار به مشارکت مردم  و لیست‌بندی هستند. گرچه هنوز مشخص نیست که محمدباقر نوبخت که از سرلیستی وی سخن به میان آمده در انتخابات از تهران کاندیداها خواهد شد یا به رشت خواهد رفت.