آدرس‌های گمشده

سامانه موقعیت یابی جهانی که اختصار آن جی‌پی‌اس می‌شود، حالا مدتی می‌شود که دچار اختلال شده است. شاید پیش از قطع آن، چندان به نظرمان نمی‌آمد که چه کاربردهایی دارد، اما حالا که روزهاست که موقعیت‌یابی‌های ما دچار اختلال شده است، بیش از همیشه ضرورت‌های استفاده از این سامانه احساس می‌شود. یکی از مشکلاتی که این اختلال در مکان یابی دقیق ایجاد کرده است، برای راننده‌های تاکسی‌های اینترنتی است. به گفته یکی از این رانندگان، اغلب راننده‌ها با مشکل مواجه هستند و هنگام درخواست تاکسی هم خود اپلیکیشن‌ها این پیام را می‌دهند که به دلیل اختلال در مسیریابی، بهتر است که با راننده تماس بگیرید. رانندگان هم می‌گویند که اغلب صبح‌ها که اختلال کمتر است، می‌توانند کار کنند و در اغلب ساعت‌های روز اصلا نمی‌شود کار کرد. اما تنها رانندگان نیستند که دچار مشکل شده‌اند، بلکه برخی مشاغل در حوزه حمل و نقل، و افراد طبیعت گرد یا افردی که در سفر هستند نیز دچار مشکل خواهند شد.

فناوری تلفیقی

کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات، درباره تعریف جی‌پی‌اس به طور کلی، به «آرمان ملی» گفت: جی‌پی‌اس، یک فناوری است که تلفیقی از سخت افزار و نرم افزار و سیگنال‌های ماهواره‌ای است. یعنی چیزی در حدود سی ماهواره حوزه جی‌پی‌اس، که مربوط به ماهواره‌های آمریکایی است، دور کره زمین می‌چرخند و سیگنال‌هایی را به کره زمین انتقال می‌دهند. بر روی گوشی‌های تلفن همراه، یک قطعه الکترونیکی است، که این سیگنال‌ها را دریافت می‌کند و دوباره به این ماهواره‌ها برمی‌گرداند. اگر چهار ماهواره به شکل همزمان بتوانند به یک قطعه جی‌پی‌اس روی تلفن همراه دسترسی داشته باشند، باتوجه به فاصله آن ماهواره تا آن قطعه‌ای که روی تلفن همراه است و زمان ارسال و دریافت، می‌توانند موقعیت آن را روی کره زمین تشخیص بدهند. در کنار اینها نرم افزارهایی مثل مسیریاب‌ها، یا نرم افزارهای مکان محور، می‌توانند آن را تبدیل کنند به موقعیت ما روی نقشه و روی کره زمین، پس تلفیقی از نرم افزار، سخت افزار و سیگنال‌های ماهواره‌ای. او در ادامه گفت: در زمان‌های خاص، مثل همین جنگی که ما شاهدش بودیم. به دلیل اینکه به هرحال در جنگ نرم و فناورانه و سایبر، دشمن از این موقعیت مکانی برای شناخت مکان افراد یا نشانی آنها استفاده می‌کند، بنابراین دولت‌ها تصمیم می‌گیرند که این جی‌پی‌اس را ضعیف کنند.

نقره کار درباره راه‌های ضعیف کردن جی‌پی‌اس‌ها افزود: مکانیسم آن به این صورت است که به دو روش انجام می‌شود. یکی از آنها جمینگ (jamming) نام دارد، یعنی سیگنال‌هایی را به سمت سیگنال‌های ماهواره‌ای ارسال می‌کنند، تا به نوعی آنها را کور کنند، و اجازه ندهند آنها با عملکرد کامل این کار را انجام دهند، یا با روش اسپوفینگ(spoofing)که تلاش می‌کنند که سیگنال‌های ماهواره‌ای را فریب دهند، تا جی‌پی‌اس نتواند موقعیت دقیق افراد را تشخیص بدهد. این دو روش باعث می‌شود که سیگنال‌های ماهواره‌ای دچار خطا و ضعیف شوند و در نتیجه نرم افزارهایی که مرتبط با حوزه مکان‌یابی و مسیریابی هستند، دچار اختلال شوند.

تبعات اختلال‌ها

نقره کار درباره مشکلاتی که این اختلال‌ها ایجاد می‌کنند، گفت: علاوه براینکه این سیگنال‌ها ممکن است از لحاظ سلامتی برای انسان‌ها مشکل ساز باشد، ولی می‌تواند روی این اپلیکیشن‌های مسیر یاب و مکان محور تاثیر بگذارد. او درباره مشاغلی که از این اختلال دچار آسیب می‌شوند، نیز گفت: تاکسی‌های اینترنتی، سیستم راهبری حمل و نقلی حمل و نقل مواد غذایی، حمل و نقل انرژی‌ها، مثل نفت و گازوئیل که باید به پمپ بنزین‌ها برسد. حمل و نقل اورژانس‌ها، آتش نشانی‌ها، حمل و نقل‌های جاده‌ای، به دلیل اینکه همه اینها دچار اختلال می‌شوند، به هرحال آسیب زا هستند. ولی باید این را هم بپذیریم که باتوجه به موقعیت جنگی که در هرکشوری ممکن است به وجود‌ آید، طبیعی است که دولتمردان آن کشور تصمیم بگیرند که حفره‌های امنیت سایبری را که یکی از آنها می‌تواند جی‌پی‌اس باشد، بپوشانند.

جنگ‌های ترکیبی

نقره کار در ادامه گفت: معمولا در جنگ سایبر یا جنگ‌های ترکیبی که ترکیبی از جنگ سخت و جنگ فناورانه و جنگ رسانه‌ای و جنگ‌های نرم است، دولتمردان یک کشور تصمیم می‌گیرند که بتوانند فرصت‌های فناورانه را از دشمن بگیرند، که شاید محدودسازی اینترنت یا محدودسازی جی‌پی‌اس، شامل این مساله بشود. پس یک موضوعی است که در سطح کلان انجام می‌شود، اما به نوعی وظیفه آن برعهده وزارت ارتباطات است که نظارت کند. او با اشاره به ماهواره‌های مکان یاب در دیگر کشورهای نیز گفت: جی‌پی‌اس، صرفا حوزه ماهواره‌های آمریکایی است، ما ماهواره‌های مکان یاب کشورهای دیگری را هم داریم، مثلا بایدو برای چین است که آن هم تعدادی ماهواره مکان یاب روی فضا دارد. یا گالیلکه که تعدادی ماهواره دارد و برای اتحادیه اروپا است. روسیه هم سیستم‌های مکان یابی خودش را دارد. این کارشناس فناوری اطلاعات افزود: تلفن‌های همراه عمدتا به شکل اتوماتیک اگر جی‌پی‌اس ضعیف باشد، البته تلفن‌های همراه پیشرفته‌تر، می‌توانند سوییچ کنند و بروند روی ماهواره دیگری و از طریق آن تلاش کنند. اما وقتی ما از جمینگ استفاده می‌کنیم، کلا سیگنال‌ها مختل می‌شود و دیگر تفاوتی ندارد که جی‌پی‌اس باشد، یا گالیله یا بایدوی چین.

نرم‌افزارهای نقشه‌یاب

نقره کار درباره روش‌های دیگری که افراد بتوانند موقعیت مکانی خود را تقویت کنند، بیان کرد: از طریق نرم افزارهای نقشه یاب مثل waze، یا here we go، این نرم افزارها علاوه براینکه سعی می‌کنند نقشه‌های آفلاین را هم درون خودشان داشته باشند، با استفاده از هوش مصنوعی که قبلا رصد کردند یا برخی مسیرها را می‌دانند، یکسری خدمات را به افراد بدهند. یک روش دیگری هم که اخیرا این اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کنند، استفاده از آنتن‌های BTS است، یعنی وقتی تلفن همراه ما به اینترنت وصل است، مشخص می‌شود نزدیکترین آنتن BTS آن کجاست و تجمیع این آنتن‌های BTS می‌تواند کمک کند برای اینکه یک مسیریابی ریزی انجام شود. ولی به طبع نمی‌تواند آن دقت و کیفیت لازم را که مثل جی‌پی‌اس‌ها هستند، ارائه دهد. در این شرایط پیشنهادی که می‌شود این است که حتما وای‌فای و بلوتوث‌مان روشن باشد، تا شاید بشود از طریق همین آنتن‌های BTSو ارتباط بلوتوثی که با سایر دستگاه‌ها برقرار می‌شود، این نرم افزارها بتوانند تا جایی که می‌شود، بدون جی‌پی‌اس، مسیر را از روی بلوتوث‌ها و ترکیب تردد‌ها مشخص کنند.