سلاح در آتش؛ نافرجامی مبارزه مسلحانه

 این گروه شبه نظامی در قالب حزب، سال 1978 توسط «عبد‌اله اوجالان» تاسیس و بهانه آن تلاش برای احقاق حقوق پایمال شده کُردها بود. ترکیه در نیمه دوم قرن گذشته میلادی (بیستم)، به سرزمین کودتا معروف شد. به‌طوری‌که طی سال‌های 1960 تا 1980 (بیست سال) سه کودتا توسط نظامیان به وقوع پیوست و پس از پیروزی سومین کودتا، تکلم به زبان کُردی رسما در زندگی عمومی و خصوصی جامعه کُرد ممنوع و بسیاری از افراد که به این زبان صحبت و یا آثاری منتشر می‌کردند، دستگیر و زندانی شدند. نشانه‌های فرهنگ کُردی، از جمله استفاده از زبان، لباس، نام‌های کردی و فرهنگ عامه (فولکلور)، در ترکیه ممنوع اعلام شد. این تلاش حکومت برای انکار واقعیت وجود قوم کُرد به اندازه‌ای مسیر زیاده روی پیمود که مردم «کُرد» را تا سال 1991 به عنوان «ترک‌های کوهستانی» طبقه بندی و نامگذاری کرده بودند. افراط گرایی حکومت، دستاویز غیر قابل توجیه برای سرکردگان حزب کارگران کردستان فراهم کرد تا به بهانه تلاش برای دستیابی به حقوق زبانی، فرهنگی و سیاسی، آغاز مبارزه مسلحانه‌ای را کلید بزنند که در طول 47 سال بیش از 40 هزار کشته بر جای گذاشت. این درگیری‌های خونین به مرزهای ترکیه هم محدود نماند و به کشورهای همسایه؛ ایران، عراق و سوریه گسترش پیدا کرد. در ایران ما، حزب حیات آزاد کردستان «پژاک» که در اوایل دهه 1380 اعلام موجودیت کرد، شاخه ایرانی پ.ک.ک محسوب می‌شود. این گروه تروریستی از زمان تاسیس به طور پی‌درپی منشأ ناامنی و درگیری خشونت‌آمیز در مناطق غربی ایران بوده است. اقدامات مسلحانه علیه پاسگاه‌های مرزی و ترور شهروندان ایران در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه، نمونه‌هایی از جنایات این گروه است. در شمال عراق هم حضور اعضای پ.ک.ک عملا این مناطق را به میدان ستیزه‌جویی با دولت ترکیه تبدیل کرده بود به‌طوری که در اثر گلوله باران دو طرف، بسیاری از زمین‌های کشاورزی ساکنان بومی منطقه به آتش کشیده می‌شد. اما در نهایت تحولات منطقه و جهان، هزینه‌های بسیار و دستاورد ناچیز فعالیت‌های شبه‌نظامی، سرانجام این واقعیت را به سرکرده زندانی حزب کارگران کردستان ترکیه، عبداله اوجالان تحمیل کرد که ادامه درگیری‌های مسلحانه این گروه با قاعده محاسبه سود و زیان همخوانی ندارد. این تحمیل واقعیت بر شعارهای متوهمانه، او را مجبور کرد در بیانیه تاریخی خود در 27 فوریه 2025 (9 اسفند 1403) از اعضای گروه خود بخواهد که سلاح‌های خود را زمین بگذارند و منحل شوند و در تکمیل آن بیانیه تاریخی، در 9 ژوئیه (18 تیر) بار دیگر در پیامی ویدئویی، تاکید کرد: «به‌طور داوطلبانه به مبارزات مسلحانه پایان دادیم.» اکنون اعضای حزب کارگران کردستان ترکیه سه تا پنج ماه فرصت دارند که سلاح‌های خود را تحت نظر کمیته‌ای مستقل تحویل دهند و پ.ک.ک از فاز نظامی به سیاسی تغییر مسیر یابد. با انحلال پ.ک.ک و پیمودن روند کامل خلع سلاح، بسیار جای امیدواری است که شاخه‌های این گروه تروریستی از جمله پژاک در ایران دچار فرسایش و از هم گسیختگی گردد و بعد از سال‌ها، امنیت و ثبات پایدار جایگزین درگیری‌های مسلحانه شود. اما آنچه قابل توجه است اینکه پ.ک.ک پس از سپری شدن چهاردهه سلاح به دست گرفتن و به روایت خود «جنگیدن برای استیفای حقوق کُردها»، اکنون به این نتیجه رسیده است که «مذاکره» و «سیاست» شیوه‌های کارآمد، موثر و ماندگارتری برای رسیدن به مقصود هستند.

محمد انیسی‌طهرانی

کارشناس روابط بین‌الملل