مذاکره دو ناکام پشت درهای بسته

اما روشن شد که در پشت پرده، هماهنگی‌هایی نظامی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران صورت گرفته بود، چرا که آمریکا از مسیر مذاکره به هدفش یعنی «غنی‌سازی صفر» نرسیده بود. به‌این‌ترتیب، مذاکرات به ابزاری برای خرید زمان جهت تدارک نظامی اسرائیل تبدیل شد. در نهایت، حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، که با مشارکت مستقیم یا غیرمستقیم آمریکا انجام شد، باعث توقف کامل چرخه غنی‌سازی در ایران شد. (ادعای آمریکا) هرچند برخی تحلیلگران معتقدند این حمله از سوی اسرائیل بدون هماهنگی با آمریکا آغاز شد تا ترامپ را ناگزیر به ورود به جنگ کند؛ تحلیلی که رفتار اسرائیل در روزهای پایانی جنگ به آن اعتبار می‌بخشد، آنجا که از واشینگتن خواست یا در بمباران مراکز هسته‌ای ایران مشارکت کند یا هزینه فعلا خبری از پایان جنگ نیست!

* جنگ در غزه

در سطحی دیگر، موضوع آتش‌بس در نوار غزه در این نشست مطرح شده است. واشینگتن مدت‌هاست که پایان جنگ را خواسته و برای آن یک ضرب‌الاجل دوهفته‌ای تعیین کرده بود. با همین هدف، مذاکرات غیرمستقیم میان حماس و اسرائیل با میانجی‌گری قطر و مصر در دوحه آغاز شد. دور اول این گفت‌وگوها نتیجه خاصی نداشت، اما طرفین پذیرفتند گفت‌وگو ادامه یابد. دور دوم نیز طبق گزارش خبرگزاری سما و منابع قطری، بدون پیشرفت مشخصی خاتمه یافت، اگرچه گفت‌وگوها در حال پیگیری است. اختلافات اصلی به کنترل گذرگاه رفح، مسیر فیلادلفیا، و توزیع کمک‌های بشردوستانه مربوط می‌شود. اسرائیل تأکید دارد که کنترل امنیتی برخی مسیرها باید دست خود این رژیم باقی بماند، اما حماس چنین شرایطی را نمی‌پذیرد. از این‌رو، برخی تحلیلگران معتقدند که سرنوشت نهایی این آتش‌بس نه در دوحه، بلکه در اتاق دیدار ترامپ و نتانیاهو رقم خواهد خورد. برخی منابع حتی از احتمال تغییر ساختار سیاسی غزه سخن می‌گویند؛ تغییری که می‌تواند به حذف حماس از قدرت و جایگزینی آن با ساختارهای نزدیک به مصر یا تشکیلات خودگردان فلسطین منجر شود.

* از بمباران تا مذاکره

بخش مهمی از دیدار، معطوف به ایران بوده است. ترامپ در این نشست مدعی شده که «ایران خواهان گفت‌وگوست» و این کشور «در حال ارسال پیام برای برقراری صلح» است. موردی که از سوی سخنگوی وزارت خارجه ایران رد شده است. رئیس‌جمهوری آمریکا همچنین تأکید کرده که آمریکا در حمله اخیر از بزرگ‌ترین بمب‌های غیرهسته‌ای خود استفاده کرده و این حمله را با بمباران هیروشیما در دوران ترومن مقایسه کرده است. ترامپ گفته: «از سال ۲۰۰۰ برای این عملیات آماده بودیم. این مأموریت بیش از دو دهه تمرین شده بود.» او همچنین مدعی شده که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز نابودی سایت موردنظر را تأیید کرده و «برنامه هسته‌ای ایران متوقف شده است.» در سوی دیگر، نتانیاهو هم گفته ایران در حال آماده‌سازی ۲۰ هزار موشک برای حمله به اسرائیل بود و این رژیم نمی‌توانست چنین تهدیدی را تحمل کند. او مدعی شده است که «با کمک آمریکا، برنامه موشکی و هسته‌ای ایران عقب رانده شده است.» نکته مهم آنجاست که نماینده ویژه ترامپ، استیو ویتکاف، در گفت‌وگویی اعلام کرده که دیدار مقام‌های ایرانی و آمریکایی به‌زودی برگزار می‌شود و احتمالاً این گفت‌وگوها طی هفته آینده آغاز خواهد شد.

*محور امنیتی جدید در غرب آسیا

می توان حدس زد نتانیاهو در این دیدار، پیشنهاد طرحی امنیتی برای غرب آسیا را با مشارکت اسرائیل، عربستان، امارات و مصر به ترامپ ارائه کرده است. اما در واقع هدف طرح تثبیت جایگاه اسرائیل به‌عنوان قدرت امنیتی مسلط در منطقه است.

این پیشنهاد با مخالفت ضمنی مصر و اردن مواجه شده، به‌ویژه به‌خاطر احتمال اخراج فلسطینی‌ها از نوار غزه و اسکان آن‌ها در صحرای سینا یا مناطق مرزی اردن. اما تحلیلگران معتقدند اگر آمریکا حمایت کامل خود را پشت چنین طرحی قرار دهد، ممکن است موانع منطقه‌ای آن نیز به‌تدریج رفع شود.

*جمع‌بندی: ائتلافی برای بازطراحی منطقه

دیدار سوم ترامپ و نتانیاهو، چیزی فراتر از گفت‌وگویی دوجانبه بود؛ این نشست، نشانه‌ای روشن از شکل‌گیری ائتلافی جدید برای بازطراحی ژئوپلیتیکی منطقه است. ایران، نوار غزه، ساختارهای امنیتی عربی و موقعیت اسرائیل، همگی در قلب این طراحی جدید قرار گرفته‌اند. آنچه فعلاً در رسانه‌ها بازتاب یافته، تنها سطح ظاهری ماجراست. تحولات ماه‌های آینده در ایران، فلسطین و حتی خلیج فارس، از دل تصمیم‌هایی بیرون خواهد آمد که در این دیدار گرفته شده‌اند. البته این نکته را باید در نظر داشت که آمریکایی‌ها همیشه در اجرای نقشه‌های خود با موانع روبه‌رو می‌شوند مانند طرحی که برای براندازی در داخل پس از حملات اخیر اسرائیل به ایران داشتند اما به علت هوشیاری مردم ایران نتوانستند آن را اجرا کنند.