سایه روشن مذاکره ایران و غرب

این روزها وزیر امور خارجه ایران ضمن برشمردن دلایل عدم تمایل ایران به مذاکره در شرایط فعلی، بر باز بودن مسیر دیپلماسی در پرونده هسته‌ای تأکید دارد. رسانه‌های مختلف نیز، از جمله اکسیوس، به نقل از منابع ایرانی آورده‌اند که ایران برای بازگشت به میز مذاکرات بعد از پاسخ به تجاوزات اسرائیل آماده است. قرار بود بین ایران و آمریکا مذاکراتی در یک‌شنبه برگزار شود اما حملات اسرائیل به ایران باعث شد از منظر دیپلماتیک، ادامه مذاکرات از دستور ایران خارج شود؛ هرچند ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، به شدت ابراز تمایل کرد که با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به‌رغم شرایط موجود مذاکره کند.

*روایت عراقچی

عراقچی، وزیر خارجه کشورمان، روز گذشته سخنان متمایزی در ارتباط با علت غنی‌سازی اورانیوم بیان کرد که بازتاب رسانه‌ای خوبی داشت و این سخنان نشان داد که اساساً ایران چرا و به چه علت به سمت غنی‌سازی ۶۰ درصد حرکت کرده است. عراقچی گفت: در سال‌های گذشته بارها اتفاق افتاده که اسرائیل با ترورها، خرابکاری‌ها یا اقدامات مختلف تلاش کرده جلوی مذاکرات را بگیرد. زمانی که ما در وین درباره احیای برجام مذاکره می‌کردیم، اسرائیل در تأسیسات غنی‌سازی نطنز خرابکاری کرد. تأسیسات برق آن مرکز منفجر شد و در اثر قطع برق، تعداد زیادی از سانتریفیوژها دچار مشکل شدند. تمام تلاش آنها این بود که با این کار، جلوی مذاکرات را بگیرند. وی افزود: آغاز غنی‌سازی 60 درصدی جمهوری اسلامی ایران در واکنش به اقدام خرابکارانه آن رژیم در نطنز بود و پس از آن، تمام سانتریفیوژهای آسیب‌دیده در نطنز با سانتریفیوژهای قوی‌تری جایگزین شدند. به نظر می‌رسد عراقچی با اعلام این مواضع و شرایطی که اکنون برای ادامه مذاکرات پیش آمده است، بر این مورد تأکید کرده که اکنون هم که ایران و آمریکا در حال مذاکره بودند و چندین دور از مذاکرات برقرار شد و قرار بر این بود که مذاکرات جدید برگزار شود، به یک‌باره اسرائیل تصمیم به حمله به ایران گرفته تا روندها را با اخلال روبه‌رو کند. عراقچی تصریح کرد: این کاملاً روشن است که رژیم اسرائیل خواهان هیچ توافقی در موضوع هسته‌ای نیست. ما اصولاً خواهان این جنگ نبودیم و مشغول اجرای دیپلماسی در خصوص برنامه هسته‌ای خودمان بودیم.

*تماس ویتکاف با عراقچی

مواضع عراقچی نشان می‌دهد که ایران هنوز هم اهل مذاکره است، به شرط اینکه هم شرایط کنونی تغییر کند و هم اینکه آمریکایی‌ها به حقوق هسته‌ای ایران احترام بگذارند. روز گذشته اما با عدم برگزاری مذاکرات ایران و آمریکا، رسانه‌ها از گفت‌وگوی چند روز قبل ویتکاف و عراقچی خبر دادند که خود گامی به جلوست. سی‌ان‌ان به نقل از یک منبع مطلع تأکید کرد: ویتکاف عصر یک‌شنبه گذشته مستقیماً با وزیر امور خارجه ایران تماس گرفته است. او با واسطه‌های عمانی تماس گرفته تا پیشنهاد جدیدی برای چارچوب احتمالی یک توافق ارائه دهد. این در حالی است که قبل از اتفاقات اخیر، پیشنهادی از سوی آمریکایی‌ها به ایران داده شده بود که چون منافع ایران، از جمله لغو تحریم‌ها و اذعان به حق غنی‌سازی اورانیوم را همراه نداشت، به گفته وزیر امور خارجه، از سوی ایران به صراحت و قدرت رد شده بود. اکنون نیز بعید نیست که ویتکاف طی روزهای آینده با عراقچی تماس بگیرد و خواستار برقراری میز مذاکره شود، خصوصاً اینکه ترامپ اخیراً اعلام کرده است که آمریکا فقط در جریان حمله بوده و مشارکتی در آن نداشته است. البته عراقچی روز گذشته، با توجه به دیدگاه متناقض از سوی مقامات آمریکایی، خواستار اعلام رسمی مخالفت آمریکا با حمله اسرائیل به ایران شده است. در این راستا یک رسانه مطالبی را منتشر کرد که به نوعی می‌توان آن را به اعلام رسمی موضع آمریکا در ارتباط با حمله اسرائیل به ایران نسبت داد. سی‌ان‌ان به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت: تا شامگاه پنج‌شنبه گذشته برای دولت ترامپ روشن شد که نمی‌توان اسرائیل را از انجام حملات علیه ایران بازداشت. واشینگتن تصور می‌کرد شاید بتواند عملیات اسرائیل را برای چند ساعت به تأخیر بیندازد تا از نیروهای خود در منطقه محافظت کند. روز پنج‌شنبه گذشته، به مقام‌های ارشد دولت ترامپ مأموریت داده شد تا با مقام‌هایی در منطقه خاورمیانه تماس بگیرند. تماس‌های آمریکا با مقام‌های خاورمیانه با هدف انتقال پیامی صورت گرفت که به‌شدت بر اهمیت دیپلماسی تأکید داشت. تماس‌های آمریکا با هدف انتقال این پیام انجام شد که واشینگتن در حملات به ایران دخالتی ندارد.

*در نهایت

در مجموع، آنچه از مواضع رسمی ایران و تحرکات دیپلماتیک اخیر برمی‌آید، این است که تهران همچنان بر اصل گفت‌وگو استوار است؛ اما نه به هر قیمتی. سیاست ایران در شرایط کنونی، مشروط‌سازی مذاکره به رعایت حقوق مسلم هسته‌ای، پایان حمایت از تجاوزات اسرائیل، و تضمین‌های واقعی در برابر تکرار سناریوهای شکست‌خورده گذشته است. بنابراین اگرچه در ظاهر تنش‌ها تشدید شده، اما زیر پوست سیاست، تحرکاتی برای احیای مسیر دیپلماسی در جریان است؛ مسیر پرپیچ‌ و خمی که موفقیت یا شکست آن، بستگی کامل به صداقت طرف مقابل و درک شرایط جدید منطقه‌ای دارد.