عوارضِ تاریکِ قرص شبِ امتحان

امروز دیگر مانند چند دهه گذشته نیست که مصرف کننده موادمخدر کنار خیابان نشسته باشد و رنگ رخسارش خبر از دوایی که مصرف می‌کند، بدهد. با گسترش و تنوع در مواد مصرفی اعتیادآور، به‌خصوص مواد روانگردان، که اثراتش با توجه به حجم مصرف، تبعاتی خطرناک و گسترده دارد، دیگر چون گذشته فرد با ترک یک ماهه نمی‌تواند کم‌کم به زندگی قبلی خود بازگردد و اگر تصمیم به ترک بگیرد هم راه طولانی و پر پیچ و خمی را باید طی کند. اثرات روانی این مواد، به سادگی قابل جبران نیست. تاثیرمخرب طولانی بر حافظه و عملکرد مغز، از عوارض روانی مصرف زیاد این قرص است. قرص ریتالین که در دسته موادروانگردان جای می‌گیرد، چنددهه است که در ایران و دیگر کشورها به عنوان نوعی ماده محرک بخصوص برای شب امتحان، بین دانشجویان و دانش‌آموزان مورد مصرف قرار می‌گیرد. این درحالی است که شاید خیلی از دانش‌آموزان از عوارضی که برجای خواهد گذاشت خبر نداشته باشند. قرص ریتالین که به قرص شب امتحان معروف است، عوارضی چون دیگر مواد روانگردان دارد، که برای درمانش باید ماه‌ها تحت مشاوره و روان درمانی قرار گرفت. این درحالی است که برخی از مصرف کنندگان دیگر مواد، به دلیل آسان بودن تهیه این قرص، آن را به عنوان جایگزین، درکنار دیگر مواد مصرفی استفاده می‌کنند، کمی دچار سرخوشی شوند، که از اثرات این ماده است.

سعید صفاتیان، تحلیلگر اعتیاد، درباره تاریخچه مصرف ریتالین به «آرمان ملی» گفت: ریتالین یک ماده روان گردان است، که مورد مصرفش هم بحث امروز نیست  شاید حداقل بالای 25تا30 سال است که چه در ایران و چه در خارج مصرف می‌شود. در خارج از کشور مصرفش قدیمی‌تر بوده است و به عنوان یک دارو که تقریبا حالت محرک دارد، و یا در شب‌های امتحان بعضی از دانشجویان و دانش‌آموزان مصرف می‌کردند، به این دلیل که حالت بی خوابی پیدا می‌کردند و می‌توانستد تا صبح بیدار بمانند و درس بخوانند. درکل جز مواد روانگردان است، یعنی کل عوارضی را که در مورد مصرف حشیش، شیشه و انواع آمفتامین‌ها داریم، شامل ریتالین هم می‌شود. وی درباره عوارض این ماده افزود: این قرص یک سری عوارض کوتاه مدت و نیز عوارض بلندمدتی هم دارد، مخصوصا عوارض جسمانی هم دارد، تاثیراتی که بر حافظه می‌گذارد و همچنین توهم زاست، اگر مصرفش خیلی بالا باشد، این مسائل پیش می‌آید. یک زمانی هم هست که دارو به عنوان مصرف طبی مورد مصرف دارد که توسط روانپزشکان تجویز می‌شود، که این مبحث جدایی دارد.

دسترسی آسان

این تحلیلگر اعتیاد گفت: اما بحث ما درباره آن حالتی از مصرف ریتالین است که حالت سوءاستفاده دارد. بحث ما آن بخش است. یعنی در مواردی که افراد به صورت خودسرانه اقدام به مصرف ریتالین می‌کنند، یعنی فرد چند قرص را بدون هماهنگی با پزشک مصرف می‌کنند. در این گونه موارد، ریتالین می‌تواند برای افراد دردسر ایجاد کند و نکته اصلی آن هم این است که با توجه به اینکه این ماده روانگردان است، می‌تواند یک وابستگی روانی بسیار شدید ایجاد کند. این وابستگی خطرناک است و درمان دارویی خاصی هم ندارد. مثل مخدرها نیست که بگوییم فرض کنید که مثلا تریاک یا هروئین را بگیریم و به فرد متادون بدهیم و بتوانیم فرد را نگهداریم چون ماده روانگردان است، درمانش هم بیشتر از طریق روان درمانی و درمان‌های ماتریکس است که درمانش در یک روند چندماهه به طول می‌انجامد. صفاتیان درباره تسهیل دسترسی به این دارو در داروخانه‌ها افزود: بحث داروهای داروخانه‌ای یک مشکلی است که ما در کشور با آن دست به گریبان هستیم. اعتراضاتی هم به این مساله بوده است که صاحبان مراکز درمان اعتیاد هم نسبت به توزیع داروی متادون و شربت تریاک از طریق داروخانه‌ها اعتراض داشته و دارند و این مساله را مشکل‌ساز می‌دانند. دارویی که وارد داروخانه می‌شود، به راحتی می‌تواند بین مردم از آن سوءاستفاده شود. ریتالین جزو داروهایی است که حتما نسخه پزشک می‌خواهد، اما خیلی از افرادی که ریتالین مصرف می‌کنند، نسخه پزشک ندارند. به راحتی با یک داروخانه ارتباط می‌گیرند و دارو را می‌خرند و مصرف می‌کنند.

با گسترش و تنوع در مواد مصرفی اعتیادآور، به‌خصوص مواد روانگردان، که اثراتش با توجه به حجم مصرف، تبعاتی خطرناک و گسترده دارد، دیگر چون گذشته فرد با ترک یک ماهه نمی‌تواند کم‌کم به زندگی قبلی خود بازگردد

رواج مصرف

حالا با توجه به اینکه در فصل امتحانات پایان ترم و آخر سال تحصلی دانش‌آموزان و دانشجویان قرار داریم، رئیس اداره نظارت بر دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو هم در خصوص رواج مصرف قرص ریتالین در بین دانش‌آموزان و دانشجویان در زمان امتحانات هشدار داده است. مریم شجاع با اشاره به گرایش نوجوانان به مصرف این دارو برای شب بیداری و درس خواندن، به ایلنا گفت: مصرف قرص ریتالین به علت وجود عارضه بی‌خوابی در افراد، در دوران امتحانات رواج یافته است. قرص ریتالین برای درمان اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی تجویز می‌شود، اما برخی بدون اطلاع از خطرات آن، از این دارو برای افزایش تمرکز و بیداری استفاده می‌کنند. او با تأکید بر خطرات این دارو، گفت: ریتالین می‌تواند به سرعت وابستگی ایجاد کرده و بدن را از سم پر کند. از جمله عوارض مصرف آن می‌توان به سرگیجه، استفراغ، افسردگی، زردی پوست و حتی مشکلات قلبی اشاره کرد. سوء مصرف این دارو می‌تواند به مشکلات جدی مانند فشار خون بالا، تغییرات ضربان قلب، کاهش وزن و لرزش عضلات منجر شود.

ایجاد سرخوشی

همچنین مهدی بزرگمهر، درمانگر اعتیاد نیز درباره مصرف ریتالین به آرمان ملی گفت: ریتالین بیشتر برای اختلالات بیش فعالی در کودکان تجویز می‌شد، که متاسفانه در سالیان گذشته دانشجویان برای شب بیداری و یک نوع سرخوشی که به آنها می‌داد استفاده می‌کردند. یعنی من حتی با چشم خودم دیده بودم که دانشجویان برای شب بیداری و درس خواندن در شب امتحان مصرف می‌کردند، ولی متاسفانه یک سرخوشی در آنها ایجاد می‌شد حتی برای خنده و مسخره بازی، که بخندند یا شاد باشند. که این آمار برای همین چندوقت قبل است که از هر 20 دانشجو، ده نفر ریتالین مصرف می‌کنند. این فاجعه است. اگر به ناصرخسرو مراجعه کنید، جایی که داروهای ترک موادمخدر می‌فروشند، این قرص را به مردم می‌دادند که متادون بخرید و این قرص را هم بخورید، که یک کمی از آن حالت رخوت و افسردگی در بیاید فرد که این خود فاجعه است. حتی برخی درمانگران اعتیاد هم هستند که این دارو را به بیمار می‌دهند، درکنار متادون، که همان حالت سرخوشی را پیدا کنند.