از اقتصاد تا سیاست خارجی

سالی که اگر بشود به خوبی از فرصت‌های آن بهره برد می‌توان امیدوار بود که بخش مهمی از مشکلات کشور به‌ویژه در حوزه اقتصادی حل و فصل گردد. سالی که ابتدای آن با ترافیک کاری در سیاست خارجی همراه بود و یکی از مهم‌ترین اتفاقات سالیان اخیر بلکه دهه‌های اخیر رقم خورده و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا شکل گرفته که بسیاری از کارشناسان در حوزه‌های مختلف نسبت به آن و رسیدن به توافق ابراز امیدواری کرده‌اند. آنچه مسلم است اگر این اتفاق رخ دهد و شاهد روند مطلوب مذاکرات و در نهایت رسیدن به توافق از سوی طرفین باشیم می‌توان منتظر برداشته‌شدن تحریم‌ها، فروش نفت و گشایش‌های اقتصادی بود که در کنار آن تاثیرات شگرف این اتفاق را در شرایط داخلی نیز خواهیم دید. از کاهش قیمت‌ها در بازارهای سرمایه‌ای چون ارز، طلا و سکه تا کاهش تورم و قیمت‌ها در کالاهای اساسی و رشد پول ملی و بهبود معیشت مردم. هرچند که رهبری گفته‌اند نباید مسائل کشور را به مذاکرات گره زد و دولتمردان نیز براین مهم تاکید داشته‌اند؛ اما دولت پزشکیان می‌تواند همزمان با این مذاکرات وعده‌های دیگر خود را به جامعه پیگیری کند تا بیش از پیش اعتماد از دست رفته در جامعه را احیا و رضایتمندی را افزایش دهد. قطع به یقین جریانات سیاسی به ویژه اصلاح‌طلبان نیز در این میان نقش بسزایی دارند و باید با ایجاد پل گفتمانی تاثیرگذار با جامعه و امیدواری به آنها برای آینده‌ای مطلوب جامعه را بیش از گذشته در حمایت از دولت ترغیب کنند. هر چند که عملکرد مطلوب دولت به‌ویژه در حوزه اقتصادی و مهم‌تر آن عدالت اجتماعی که جزو شعارهای پزشکیلان نیز بوده بهتر می‌تواند جامعه را با خود همراه کند.

* بنیان اصلاح‌طلبی بر توسعه پایدار است

تئوریسین جبهه اصلاحات در خصوص مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی اصلاح‌طلبان برای تاثیرگذاری در کشور اظهار داشت: اصلاح‌طلبان در حاضر به‌دلایل قهری ناچارند به‌شکل سلبی با مسائل مواجه شوند. یعنی در حوزه سیاست خارجی، باید تلاش‌شان این باشد که با تولید گفتار سیاسی و تا حد امکان تأثیرگذاری بر ساخت قدرت از بروز تنش و درگیری و جنگ جلوگیری کنند. سعید حجاریان گفت: البته، تنش‌زایی و جنگ‌طلبی مختص نیروهای بیگانه نیست. واقعیت آن است که در پس ذهن جنگ‌طلب‌هایِ وطنی ایده‌هایی خطرناک وجود دارد از جمله این‌که کسانی‌که در جنگ دست برتر را پیدا کنند، قادر خواهند بود بر نظم بعدی تأثیر بگذارند و با انباشت قدرت و ثروت پروژه‌هایی را پیش ببرند. یعنی زیست در فضای تحریم و جنگ مطلوب آن‌هاست. در حالی‌که توجه ندارند در صورت وقوع درگیری و جنگ لزوما منطق جنگ‌طلب‌هایِ وطنی حاکم نمی‌شوند و ممکن است از جعبه جنگ «پل برمر» و فرستاده‌های ویژه خارج شود. تجربه زلمی خلیل‌زاد از خاطرمان نرفته است که چطور در نظم جدید افغانستان توسعه و حقوق بشر و حق زنان را نادیده گرفت. وی افزود: کار اصلاح‌طلبی اما محدود به سیاست خارجی نیست و باید به مساله «عدالت اجتماعی» توجه ویژه‌ شود. واقعیت موجود و آمار به ما می‌گوید که ۳ دهک جامعه با فقر شدید دست به گریبان هستند و علاوه بر آن‌ سایر دهک‌های جامعه هم بی‌افق شده‌اند و دائما چشم ‌و گوش‌شان به نوسانات است. وی ادامه داد: از این‌رو اصلاح‌طلبان باید به ‌سهم خود از جامعه وحشت‌زدایی کنند؛ طبعا بخشی از این وحشت‌زدایی از طریق تولید ایده و فکر سیاسی صورت می‌گیرد و بخش دیگر از طریق نقد صریح سیاست‌هایی که جامعه را به چنین وضعیتی کشانده است. حجاریان تصریح کرد: در زمینه سیاست داخلی هم بحث‌هایی قابل طرح است؛ مهم‌ترین‌شان این‌که یک سلسله مسائل ساختاری وجود دارد که باعث شده سیاست‌ورزی اصلاح‌طلبانه با مشکل مواجه شود. یعنی از کار سیاسی به هنجار پوسته‌ای باقی مانده و هر کس سعی می‌کند به‌نحوی به آن فرم بدهد. این وضعیت عدم قطعیت باعث شده است همه منتظر غافل‌گیری و شگفتی باشند. در حالی‌که اصلاح‌طلبی بنیان‌اش بر توسعه پایدار است که سیاست و اقتصاد و جامعه را توأمان دربرمی‌گیرد.

* ائتلاف و همکاری

حجاریان در خصوص استراتژی‌های خودکفایی اقتصادی بیان کرد: خودکفایی اساسا نسخه‌ای عقلانی و عقلایی نیست. جهان امروز، جهان ائتلاف و همکاری است. هر کشوری مزیتی نسبی دارد، و باید از آن به بهترین شکل استفاده کند. از جمله مزیت‌های نسبی کشور ما سرزمین، منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی و نخبگان هستند که به‌درستی از آن‌ها استفاده نشده است. در این‌جا دو مسیر پیش‌روست؛ یا تن دادن به ائتلاف‌های موثر جهانی که از طریق نرمال شدن و پیوستن تدریجی به شبکه‌هایِ مالیِ جهانی انجام می‌گیرد، و یا تن دادن به ائتلاف‌های کوچک که شاید اثرگذار باشند، اما برای شرایط ما مانند مخدر عمل می‌کنند و درمان‌گر نیستند. وی در خصوص رویکرد ایران در قبال قدرت‌های جهانی برای حفظ منافع ملی به بهترین شکل عنوان کرد: درباره آمریکا و مساله مذاکره باید فعالانه برخورد کرد. دلیلی برای نفی مذاکره همه‌جانبه و مستقیم وجود ندارد. اگر در مذاکره فعالانه برخورد شود، اولا ایده مذاکره‌ تحمیلی و طراحی‌شده شکست می‌خورد و ثانیا، ایران می‌تواند از وضعیت انفعال خارج شود. اما درباره چین؛ این کشور یک ایده مرکزی دارد و آن‌ این‌که جایی می‌رود و می‌ماند که چشم‌انداز امنیت و مسیر توسعه روشن باشد والا کج‌دار و مریز رفتار می‌کند. بنابراین اگر می‌خواهیم از فرصت چین استفاده کنیم، باید ایرانِ امن و در جهت توسعه را تصویر کنیم.