سفر مهم امیر قطر به تهران

این روزها جامعه در انتظار یک تحول بزرگ در عرصه سیاست خارجی است. از این منظر، با وجود آنکه سفرهای خارجی مقامات کشورمان و دیدارهای مقامات عالی‌رتبه دیگر کشورها، امری عادی در راستای توسعه روابط دیپلماتیک توصیف می‌شود، رسانه‌ها و نخبگان جامعه همین سفرها را به عنوان فرصتی برای تبادل پیام بین مقامات ایران و غرب تحلیل می‌کنند.

امیر قطر در تهران

سفر امیر قطر به ایران از چند روز قبل با حاشیه‌های زیادی روبه‌رو شد، به‌گونه‌ای که بسیاری تلاش کردند این سفر را به میانجی‌گری بین ایران و آمریکا مرتبط کنند. البته در شرایطی که آمریکایی‌ها و روس‌ها در حال مذاکره هستند و به نظر می‌رسد گفت‌وگوهای انجام‌شده تا حدودی پیش رفته و طرفین علاوه بر به سرانجام رساندن درگیری‌ها در اوکراین، به سمت احیای روابط دیپلماتیک حرکت می‌کنند، برداشت‌ها درباره ارتباط سفر مقامات سایر کشورها به ایران با انتقال پیام میان تهران و واشینگتن چندان دور از ذهن نخواهد بود. هرچند وزارت امور خارجه ایران، به‌صورت رسمی مسئله میانجی‌گری قطر بین ایران و آمریکا را رد کرده است.

رقابت با عربستان

قطر که در ماه‌های گذشته به بازیگری مهم در دیپلماسی خاورمیانه، به‌ویژه در مسئله غزه و اسرائیل تبدیل شده و توانست در آتش‌بس بین حماس و اسرائیل نقش ایفا کند، تلاش دارد جایگاه خود را حفظ کند. به‌ویژه اینکه نوعی رقابت بین قطر و عربستان در مسائل منطقه‌ای وجود دارد. اکنون که عربستان توانسته به پلی برای حل اختلافات شرق و غرب تبدیل شود و این روزها هیات‌های آمریکایی و روسی در ریاض در حال مذاکره درباره مسائل مختلف از جمله جنگ اوکراین هستند، این احتمال مطرح است که قطر نیز در تلاش باشد نقش خود را در پرونده هسته‌ای ایران احیا کند تا در عرصه صلح و دیپلماسی از عربستان عقب نماند. واقعیت آن است که زمانی که ایران و آمریکا به‌صورت غیررسمی و غیرعلنی در دوحه و در هتل‌هایی جداگانه با یکدیگر مذاکره می‌کردند، این گفت‌وگوها در حال پیشروی بود، اما به دلیل وقوع 7 اکتبر و حوادث و رویدادهای بعد از آن، مذاکرات به بن‌بست رسید. ازاین‌رو، بعید نیست که قطر بار دیگر دنبال احیای مذاکرات گذشته باشد. مذاکراتی که تا پیش از موضع‌گیری غیرحقوقی و غیرسیاسی رئیس‌جمهور آمریکا درباره اعمال فشار بر ایران، از سوی تهران رد نمی‌شد. اما زمانی که ترامپ، یادداشتی درباره اعمال فشار بر ایران امضا کرد، تهران به این نتیجه رسید که واشینگتن قصد دارد از موضعی نابرابر وارد مذاکره شود. ازاین‌رو، مذاکره مستقیم با آمریکا را از دستور کار خارج کرد. اگر ایران بار دیگر بخواهد مذاکرات را به‌صورت غیررسمی و غیرعلنی در دستور کار قرار دهد، کانال دوحه مناسب به نظر می‌رسد، هرچند تهران در دولت چهاردهم، مذاکره با اروپایی‌ها را به‌طور جدی دنبال می‌کند تا هم از تجربه میانجی‌گری آن‌ها استفاده کند و هم دیپلماسی فعالی را برای لغو تحریم‌ها در پیش بگیرد. به گزارش ایسنا، «سعد عبدا... سعد آل محمود الشریف» سفیر قطر در ایران، اظهار کرد که هدف از سفر «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر به تهران، تقویت همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری، و همچنین بررسی مسائل مشترک در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی است. سفیر قطر در تهران با اشاره به تأثیر مثبت روابط مستحکم دو کشور، خاطرنشان کرد که این روابط در بسیاری از مسائل مهم، از جمله توافق تبادل زندانیان میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا، نقش بسزایی داشته است. وی اضافه کرد: «در چارچوب این توافق، دارایی‌های مسدودشده ایران در کره جنوبی نیز آزاد شد که این امر نتیجه اعتماد متقابل و روابط حسنه میان دوحه و تهران است.»

افق‌های جدید

رئیس‌جمهور بعد از استقبال رسمی از امیر قطر در نشست مشترک هیات‌های ایرانی و قطری بر ضرورت تسریع در اجرای توافقات مشترک میان ایران و قطر تاکید کرد و گفت: اجرای این توافقات، علاوه بر ارتقای سطح همکاری‌ها، افق‌های جدیدی پیش‌روی روابط صمیمی و دوستانه ایران و قطر ایجاد می‌کند. مسعود پزشکیان با بیان اینکه روابط دو کشور همواره از روندی رو به ارتقا برخوردار بوده است، اظهار داشت: اشتراکات دینی و فرهنگی و نیز منافع مشترک پشتوانه‌ای مستحکم برای تقویت و گسترش بیش از پیش روابط تهران و دوحه است. پزشکیان همچنین از نقش موثر و سازنده قطر در مسائل منطقه‌ای و جهانی به خصوص در برقراری آتش‌بس در غزه قدردانی کرد. امیر قطر نیز در این نشست با ابراز خشنودی از روند رو به گسترش روابط دو کشور، خواستار انجام همه اقدامات لازم برای تسریع این روند شد و تصریح کرد: روابط ایران و قطر از دیرباز دوستانه و صمیمی بوده و با وجود افزایش حجم این روابط در سال‌های اخیر، هنوز تا سطح مورد نظر سران دو کشور فاصله داریم.