افغانستان دوباره لرزید؛ تن مردم ایران هم!

همین روز گذشته خبر انفجار مین در مرز ایران و عراق منتشر شد که یک کشته و چهار زخمی بر جای گذاشت. علت انفجار ورود غیر قانونی اتباع افغانستانی از مرز مهران بود.اما در رابطه با این سوال که آیا زلزله‌های افغانستان روی گسل‌های موجود در ایران اثر می‌گذارند یا خیر، کارشناسان و لرزه شناسان پاسخ هایی ارائه کرده‌اند که در این گزارش فارغ از زلزله‌های فراوانی که بعد از نخستین زمین لرزه افغانستان در مهرماه، در ایران به ویژه مشهد و سایر مناطق دیگر، به وقوع پیوست، به یکی از نظرات مخالف یعنی عدم تاثیرپذیری این دو از هم خواهیم پرداخت.نکته مهم دیگری که می‌تواند نگرانی مردم ایران را بعد از وقوع زلزله افغانستان در پی داشته باشد، عدم آمادگی ایران در برابر زلزله به لحاظ مقاوم سازی و مدیریت بحران است.

رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران اخیرا گفت که تهران فقط  ۲۰ درصد در برابر زلزله‌ای با بزرگای ۷ ریشتر آمادگی دارد. محمد آقامیری بروجود ۵۴۰ پل ناامن در تهران هم تاکید کرده بود. البته ذکر این نکته هم لازم است که در مواقعی مسئولان بعد از اعلام برخی آمارها آن را تکذیب می‌کنند برای نمونه تکذیب آمار افسردگی توسط شهردار تهران.علیرضا زاکانی با اشاره به آماری که از سوی مرکز مطالعات شهرداری تهران که اعلام کرده بود ۹۹.۷ درصد تهرانی‌ها سرزنده نیستند، گفت: آنچه تحت عنوان آمار افسردگی تهرانی‌ها به شهرداری نسبت دادند کذب است و اطلاعات گزارش علمی ما را برعکس کردند.

با لرزه افغانستان ایران می لرزد یا نمی لرزد؟

مهدی زارع، زلزله‌شناس در خصوص تاثیر ایران و گسل‌های آن از زلزله افغانستان گفته: «این رخدادها در شرق افغانستان و در ناحیه هندوکش حدود ۱۷۰۰ کیلومتر با مرزهای شرقی ایران فاصله دارند، بنابراین انتقال تنش از گسل‌های آن منطقه به گسل‌های ایران و تحریک گسل‌های ایران قابل تصور نیست.»

او در گفت‌وگویی با خبرآنلاین افزوده: «مرزهای ورقه فعال، افغانستان را در غرب، جنوب و شرق احاطه کرده است. به سمت غرب، ورقه هند با سرعت سه سانتی‌متر در سال به سمت شمال نسبت به اوراسیا حرکت می‌کند. جابه‌جایی مرز ورقه فعال به سمت شمال‌ غربی از طریق منطقه زاگرس در جنوب‌ غربی ایران اتفاق می‌افتد. سازه‌های اصلی شامل چندین سیستم گسلی راست‌لغز شمال-جنوب، راست‌لغز در شرق و دورتر به سمت شمال، مجموعه‌ای از گسل‌های فشاری و امتدادلغز با گرایش شرق به غرب هستند. این تغییر شکل ظاهرا از مرز به سمت غرب افغانستان با ثبات نسبی عبور نمی‌کند. در شرق، ورقه هند با سرعت حدود 4 سانتی‌متر در سال به سمت شمال نسبت به اوراسیا حرکت می‌کند. یک منطقه مرزی گسترده و فرافشاری به شرق افغانستان امتداد می‌یابد و از هندوکش در شمال‌ شرقی افغانستان، از طریق کابل و در امتداد مرز افغانستان و پاکستان به سمت جنوب‌ غربی می‌رود. تغییر شکل در اینجا به صورت نواری از گسل‌های امتدادلغز چپ‌گرد و لرزه‌خیزی زیاد نشان داده می‌شود.»

به گفته زارع: از سال ۲۰۰۰ تاکنون، تعداد ۶ زمین‌لرزه با بزرگای بیش از ۶.۵ در افغانستان رخ داده است. ضمنا در سال ۲۰۲۳ نیز ۴ زمین‌لرزه با بزرگای ۶.۳ ظرف هشت روز از ۷ اکتبر۲۰۲۳ به بعد در نزدیکی هرات رخ داد. همچنین مهم‌ترین رخداد در سال‌های اخیر زلزله ۲۶ اکتوبر ۲۰۱۵ (۴ آبان/عقرب ۱۳۹۴ شمسی) با بزرگای ۷.۵ در هندوکش بود که در ژرفای ۲۱۲ کیلومتری رخ داد و احتمالاً به همین دلیل تخریب شدیدی در پهنه کانونی ایجاد نکرد؛ ولی از ۴۰۰ کشته گزارش‌شده آن، حدود ۱۵۰ کشته در افغانستان و بیش‌تر کشته‌های دیگر به روستاهای پاکستان مربوط بود. در عوض، پهنه وسیعی از شمال هند تا چین، تاجیکستان، پاکستان، ترکمنستان و شرق ایران، این زلزله را حس کردند. علی‌رغم نسبتاً کم‌جمعیت‌بودن پهنه کانونی، حدود ۴۰۰ نفر کشته از این زمین‌لرزه گزارش شد.

پاساژ ناهید، پاساژ فجر، شرکت ژال در خیابان شریعتی و...

در خصوص عدم آمادگی تهران در برابر زلزله یکی موارد مهم در کنار فرسوده بودن ساختمان‌ها و قرار گیری آنها در بافت‌های فرسوده ناایمن بودنشان در برابر بلایای طبیعی است. از آنجا که زلزله وآتش سوزی در ارتباطی تنگاتنگ نسبت به هم قرار دارند. عدم رعایت ایمنی که در خصوص ساختمان های دولتی هم رعایت نمی شود.  

درروزهای اخیر خبری مبنی بر اینکه نیمی از ساختمان‌های دولتی در تهران تأییدیه سازمان آتش نشانی را ندارند، منتشر شد که بنابر اظهارات مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، تعداد ساختمان‌های ناایمن پایتخت طی یکسال و نیم گذشته از ۱۲۹ به ۷۵ ساختمان کاهش یافته؛ این در حالی است که ۵۰ درصد ساختمان‌های دولتی موجود در شهر تهران تاییدیه آتش‌نشانی را ندارند که از هفته آینده هشدارهای لازم در این خصوص را دریافت خواهند کرد.

این خبر را قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در برنامه تهران ۲۰ با اشاره به ساختمان‌های ناایمنی که هنوز ایمن سازی نشده‌اند، اعلام کرد و این ۷۵ ساختمان مانند پاساژ ناهید، پاساژ فجر، شرکت ژال در خیابان شریعتی، ساختمان هرمزان در سعادت آباد، مجتمع تجاری بوستان در پونک و برخی پاساژهای بازار بزرگ تهران از جمله گرند هتل، ساختمان‌هایی هستند که هنوز ایمن سازی نشده‌اند.

 او با بیان اینکه ۱۲۹ ساختمان ناایمن داشتیم که در سه چهار سال گذشته بین مسئولان و رسانه‌ها دست به دست می‌شد و هیچ اقدامی هم برای ایمن‌سازی آنها صورت نمی‌گرفت گفت: با پیگیری‌های صورت گرفته در ۱.۵ سال اخیر و با کمک دستگاه قضایی و پای کار آمدن دادستانی تهران، تمامی مالکان ۱۲۹ ساختمان دعوت و تذکرات و اخطارهای لازم را دریافت کردند که در نهایت خروجی این پیگیری و تلاش‌ها، کاهش تعداد ساختمان‌های ناایمن از ۱۲۹ به ۷۵ ساختمان است.

 مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی افزود: این ساختمان‌ها همچون پاساژهای علاءالدین، میری و پاساژ قائم در تجریش از لحاظ ایمنی و حریق ایمن سازی و از لیست خارج شدند اما ۷۵ ساختمان دیگر که نام برده شد که هم صنعتی و مسکونی هستند، ادعا دارند ساکنانشان همکاری نمی‌کنند و برخی مالکان هم بحث هزینه‌ای را پیش می‌کشند و البته برخی هم توجهی به هشدارها ندارند.

 محمدی با بیان اینکه برای تک تک این ساختمان‌ها با کمک دستگاه قضایی پرونده قضایی تشکیل شده و تلاش می‌کنیم با اخطار و مذاکره کار را پیش ببریم اظهار کرد: بنابر تعهدی که به خودمان و مردم داده‌ایم باید تا پایان سال حداقل ۲۰ ساختمان دیگر هم در مسیر ایمن‌سازی قرار گیرد و البته تا پایان سال ۱۴۰۳ باید تعداد این ساختمان‌ها به «صفر» برسد. او با تاکید بر اینکه دیگر اجازه نمی‌دهیم ساختمان ناایمن و پرخطر دیگری در شهر تهران ایجاد شود گفت: سختگیری ما در این خصوص بسیار بالاست و اجازه نمی‌دهیم ساختمانی همچون متروپل آبادان در تهران احداث شود.  محمدی با اشاره به اینکه در لیست ۷۵ ساختمان ناایمن، ساختمان‌های دولتی اعم از بیمارستان و اماکن دولتی هم وجود دارد خاطرنشان کرد: یکی از معضلات کنونی ما با وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی است که واقعا با اینها مشکل داریم؛ متاسفانه هیچ بودجه‌ای برای ایمن‌سازی ساختمان‌هایشان اختصاص نمی‌دهند به طوری‌که ۵۰ درصد ساختمان‌های دولتی موجود در شهر تهران تاییدیه ما را ندارند. به این ساختمان‌ها از هفته آینده هشدار می‌دهیم و اخطارهای ما به سمت این وزارتخانه‌ها خواهد رفت و پیگیری‌های لازم انجام می‌شود.