غربی‌ها ؛ توافق جدید یا بازگشت تحریم‌؟

برجام در قالب معروف خود یعنی برنامه جامع اقدام مشترک به صورت تکنیکال و فنی به پایان دوره خود رسیده است مگر اینکه طرفین به یک توافق دیگر با شرایط جدیدی دست پیدا کنند که آن هم احتمالا نیازمند مذاکرات طولانی مدت خواهد بود. هشدار اخیر تروئیکای اروپایی که به ایران اعلام کرده‌اند که پیامد افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم به ۹۰ درصد، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران خواهد بود نیز گویا آنها از احیای برجام به شکل سابق خود ناامید شده و چشم پوشی کرده‌اند. به نظر می‌رسد که در قضیه همکاری ایران با روسیه در اوکراین مواضع اروپایی‌ها تغییر کرده است. به اضافه اینکه گزارش‌هایی در مورد اینکه ایران نیز غنی‌سازی را به 60 درصد و حتی بیشتر از آن افزایش داده عملا اروپایی‌ها نیز دیگر مواضع سابق را ندارند و به نظر می‌رسد که در حال حاضر مواضع اروپایی‌ها بسیار تندتر از آمریکایی‌ها باشد. لذا اگر آمریکایی‌ها موافقت می‌کردند در اجلاس قبلی آژانس قطعنامه‌ای برای ارسال پرونده ایران به شورای امنیت تصویب می‌شد. اما آمریکایی‌ها سعی کردند که این وضعیت را به تعویق بیندازند. در حالی که اساسا اروپایی‌ها چنین نگرشی ندارند و همانطور که گفته شد اگر آمریکا قبول می‌کرد اروپا پرونده ایران را به شورای امنیت می‌فرستاد. از این نکته مهم نیز نباید غافل بود که اگر ایران به سمت غنی سازی بیشتر حرکت کند یا آژانس ‌بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی دهد مبنی بر اینکه ایران همکاری لازم را با آژانس ندارد غربی‌ها نیز ساز و کار مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد. از سوی دیگر در خصوص موضع ایران نیز باید اذعان داشت؛ شاید گروه‌هایی در داخل علاقه‌مند باشند که به سمت تنش با غرب حرکت کنیم و به خواسته خود برسند. توافقی که در زمان آقای روحانی حل و فصل شده و به نتیجه رسیده بود و صرفا به مرحله پایانی و امضا رسیده بود بعد از تغییر دولت مسکوت ماند و در نهایت نیز با تغییر تیم مذاکره کننده و سیاست‌های دولت همه چیز از ابتدا آغاز شد. اکنون نیز این جریان‌ها شاید این تفکر را داشته باشند که امروز در شرایط فعلی وقت مناسبی است که به خواسته‌های خود برسند. البته در دولت جدید نیز یک اشتباه محاسباتی صورت گرفت که شاید بتوانند از موضعی قوی‌تر امتیازات بیشتری بگیرند. هر چند که این واضح بود که برجام حداکثری بود که غربی‌ها حاضر بودند در قبال توقف برنامه هسته‌ای ایران به ایران بدهند. لذا زمان طلایی مذاکرات تلف شد و مسائل جدیدی اتفاق افتاد . مسائلی مثل ماجرای جنگ اوکراین و سپس تحولات داخلی ایران در حدفاصل پاییز سال گذشته که در پی این اتفاقات غربی‌ها به طور کل موضوع احیای برجام را منتفی اعلام کردند. اما اکنون اگر خواسته باشند دوباره برجام را احیا کنند در قالب سازوکار جدیدی خواهد بود. ذکر این نکته نیز ضروری به نظر می‌رسد که زمان 8 ساله برجام نیز عملا سپری شده و ماه ژوئن پایان 8 ساله توافق است و طبیعتا اگر طرفین بخواهند ادامه دهند یا باید تصمیم بگیرند و چشم پوشی کنند تا وضعیت ایران عادی شود یا اینگه به شورای امنیت بازگردند تا این شورا برای پرونده هسته‌ای ایران تصمیم بگیرد و آنجا درباره آینده توافق تصمیم‌گیری شود. لذا با توجه به عدم وجود یک توافق روی میز احتمال بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران وجود دارد. اما اینکه چرا طرفین توافق نمی‌خواهند رسما مرگ برجام را اعلام کنند به این دلیل است که شاید غربی‌ها می‌خواهند زمان 8 ساله به صورت قانونی طی شود و به پایان برسد تا اینکه بخواهند شکست توافق با ایران را اعلام کنند. هر چند که غربی‌ها عملا اعلام کردند که در باره توافق 2015 تمایل و آمادگی مذاکره ندارند و به دنبال توافق جدیدی هستند.