| کد مطلب: ۱۰۵۵۳۲۵
لینک کوتاه کپی شد

هادی حق‌شناس اقتصاددان

چرا منابع و مصارف صندوق‌ها تعادل ندارد؟

علی‌الظاهر استانداردی در دنیا وجود دارد که به ازای هر بازنشسته باید سه تا پنج نفر شاغل باشند. به عبارت ساده‌تر از محل کسورات سه تا پنج نفر، حقوق بازنشستگی یک فرد بازنشسته پرداخت می‌شود. از طرفی با توجه به امید به زندگی معمولا کسانی که بعد از 30 سال بازنشسته می‌شوند، به طور میانگین اگر حدود 20 سال هم زندگی کنند، صندوق‌های بازنشستگی با توجه به شرط اولی که ذکر شد، می‌توانند حقوق بازنشستگی را پرداخت کنند. بنابراین دو قید وجود دارد: یک قید اینکه 30 سال کار کنند و نزدیک 20 سال دریافت کنند و قید دوم اینکه به ازای هر فرد بازنشسته بین سه تا پنج نفر شاغل باشند. البته این اعداد ذکرشده طبیعتا دقیق نیست و حدودی است. در ایران چند اتفاق افتاده: نخست اینکه میانگین بازنشسته‌ها خیلی کمتر از عدد 30 است. علت این است که یا بازنشستگی پیش از مهلت مقرر انجام شده یا به دلیل قوانینی که بوده، مرتبا عده‌ای طبق قانون کار یا قانون استخدام کشوری بازنشسته شدند که افراد آن 30 سال را شاغل نبودند. دوم اینکه چون وقتی سوابق کار با بازنشستگی کم می‌شود بخصوص در بازنشستگی‌های پیش از مهلت مقرر، دریافتی‌ها با توجه به محیط زندگی است و صندوق‌ها بیش از 20 سال باید بازنشستگی را بپردازند. بالعکس استانداردها که کمتر از 20 سال معمولا بازنشسته‌ها مستمری می‌گیرند در ایران خیلی بیش از 20 سال مستمری می‌گیرند. به طور مشخص رئیس سازمان تامین اجتماعی اعلام کرده در ایران حدود 20 تا 24 سال بعد از بازنشستگی باز مستمری پرداخت می‌کنند ولی در استانداردهای دنیا این عدد حدود 14 سال است. یعنی پرداختی حقوق بازنشستگی تامین اجتماعی ایران با دیگر کشورها تقریبا نزدیک به 10 سال تفاوت دارد. حال این اعدادی که ذکر شد ممکن است تفاوت جزئی هم داشته باشد اما کلیات همین است. اما نکته اساسی این است که به دلیل وجود تورم‌های دورقمی در کشور و همچنین عدم وجود زیرساخت‌های اجتماعی و پوشش‌های کامل اجتماعی، بازنشسته‌ها وضعیت مطلوبی ندارند و قدرت خریدشان همواره رو به کاهش است. به خصوص در این دهه گذشته که دهه تحریم نامیده می‌شود، به دلیل تحریم و برخی مسائل دیگر قدرت خرید بازنشسته‌ها سیر نزولی پیدا کرده است. اما نکته مهم دیگری را هم نباید فراموش کنیم و آن اینکه کسوراتی که شاغلین پرداخت می‌کنند در طی سنوات گذشته، بعلاوه طلبی که صندوق‌های بیمه از دولت دارند که دولت معمولا ما به ازای این بدهی دولت به صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های خودش را واگذار می‌کند، امروز شرکت‌های متعلق به صندوق‌های بازنشستگی در کشور به لحاظ دارایی، دارایی‌های بسیار باارزشی دارند. در صنایع مختلف هم دارایی‌های باارزش دارند. نکته این است که این دارایی‌ها و این شرکت‌های صندوق‌های بازنشستگی مثل همه شرکت‌های دولتی بهره‌ور اداره نمی‌شوند.
یعنی همان نقدهایی که به شرکت‌های دولتی وارد است، دقیقا همان نقدها هم به شرکت‌های وابسته به صندوق‌های بازنشستگی وارد است و این شرکت‌های وابسته به صندوق‌های بازنشستگی چون کارآمد و بهره‌ور اداره نمی‌شوند، طبیعتا متناسب با داده‌هایی که دارند، ستاده تحویل صندوق‌های بازنشستگی نمی‌دهند. در دنیا معمولا منابع صندوق‌ها در بازارهای سرمایه هست و صرف خرید سهام می‌شود اما در ایران بازار سرمایه ما فراز و فرود زیاد دارد. از طرف دیگر شرکت‌داری هم فراز و فرود زیاد دارد که هم به دلیل مدیریت شرکت‌هاست و هم به دلیل چالش‌های سیاسی که ما با دنیا داریم، این شرکت‌ها گاهی به دلیل نبود مواد اولیه یا گران بودن مواد اولیه، دچار محدودیت می‌شوند. در یک جمع بندی کلی این نکته مهم را بیان می‌کنم که هر مشکلی که صندوق‌های بازنشستگی ممکن است در دنیا داشته باشند، صندوق‌های بازنشستگی در ایران ترکیبی از آن مشکلات را دارند. این ترکیب شامل این است که هم تناسب شاغل و بازنشسته وجود ندارد، هم شرکت‌هایی که در اختیار اینها هستند، کارآمد و بهره‌ور اداره نمی‌شوند و هم به دلیل تورمی که در اقتصاد ایران وجود دارد، مرتبا قدرت خرید این بازنشسته‌ها کاهش پیدا می‌کند و هم به دلیل تحریمی که وجود دارد، این شرکت‌هایی که متعلق به صندوق است، گاه چه صادرات محدودشان و چه واردات مواد اولیه دچار مسئله و مشکل است و در نهایت اگر اینها در بازار سرمایه هم سرمایه گذاری کنند، آنها هم چالش‌های مخصوص خودش را دارد که در سنوات گذشته بخشی از آنها را دیدیم. برآیند همه اینها اینکه مصارف این صندوق‌ها خیلی بیشتر از منابع‌شان است. ولی همه اینها که ذکر شد دلیل بر این نمی‌شود که بخشی از سرزمین به فروش برسد تا حقوق بازنشسته‌ها پرداخت شود. بلکه اگر رویکردهای اداره صندوق‌های بازنشستگی تغییر کند، دولت یا دولت‌ها بدهی خود را به این صندوق‌ها پرداخت کنند، شرکت‌هایی که در این صندوق‌ها در طول سنوات گذشته به صندوق‌های بازنشستگی رسیده، اگر کارآمد و بهره‌ور اداره شوند، به نظر می‌رسد که بخش قابل توجهی از مسائلشان شاید حل شود. آخرین نکته اینکه ما تعدد صندوق‌ها هم در ایران زیاد داریم. نزدیک به 20 صندوق بازنشستگی داریم که قبلا در قالب تشکیل وزارت رفاه قرار بود این صندوق‌ها تجمیع شود که عملا چنین اتفاقی نیفتاد. شاید تجمیع این صندوق‌ها در قالب یک یا دو صندوق بخشی از هزینه‌های بالاسری این صندوها هم قابل صرفه‌جویی باشد.

ارسال نظر

هشتگ‌های داغ

آخرین اخبار

پربازدیدترین اخبار