دوگانگی سیاست خارجی

بعد از پادرمیانی چین میان ایران و عربستان و زمینه‌های عادی شدن روابط میان تهران و ریاض پس از سال‌ها دشمنی و تخاصم به نظر می‌رسید که تغییری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی به‌وجود آمده و به سمت تعدیل و تنش‌زدایی با همسایگانمان در منطقه حرکت کرده‌ایم. اما بالا گرفتن تنش میان تهران و باکو باعث شده که تردید‌هایی به‌وجود ‌آید .البته می‌دانیم که روابط خارجی دوجانبه است و ایران نمی‌تواند صرفا و به تنهایی خواهان تنش‌زدایی با کشور دیگری شود. کشور دیگر نیز باید خواهان تنش‌زدایی با ایران باشد. از این منظر این سوال قابل طرح است که آیا آذربایجان همچون عربستان، امارات یا بحرین خواهان تنش‌زدایی متقابل با ایران است؟ آنچه از رصد شرایط موجود فضای میان دو کشور می‌توان متوجه شد اینکه به نظر می‌رسد پاسخ منفی است یا دستکم آن مقدار که جمهوری اسلامی مایل به تنش‌زدایی با باکو است باکو خیلی تمایلی به این مساله ندارد. بنابراین سوال اینگونه مطرح می‌شود که چرا باکو تمایل چندانی به تنش‌زدایی با تهران ندارد و چه عوامل و مسائلی باعث شده تا آذربایجان چنین رویکردی را در خصوص ایران اتخاذ کند؟ در پاسخ باید گفت در سیاستی که تهران در آذربایجان دنبال می‌کرده ایران سعی کرده همان روشی را که در کشورهای دیگر به کار می‌برده را در آذربایجان نیز به کار ببرد. یعنی حمایت از این کشورها و در عین حال به‌وجود آوردن گروه‌هایی که طرفدار ایران باشند. چنانکه می‌دانیم این وضعیت در لبنان، عراق و یمن وجود دارد. اما در آذربایجان هم این سیاست اعمال گردید و اتفاقا در آذربایجان موفقیت ایران بد نبود. اما نکته مهم اینجاست آذربایجان اساسا مخالف چنین وضعیتی در کشور خود است. به عبارت دیگر حکومت آذربایجان به هیچ روی نمی‌خواهد که گروه‌های طرفدار ایران در آذربایجانی که در مجموع یک نظام سکولار است فعالیت داشته باشند. بنابراین می‌توان گفت بزرگ‌ترین مانع تنش‌زدایی میان تهران و باکو گروه‌هایی هستند در آذربایجان به وجود آمده‌اند. البته موارد اختلاف دیگری هم هست و آذربایجانی‌‌ها از ایران گله‌مند هستند که در رویارویی و اختلافاتی که با ارمنستان دارند ایران ، طرف ارمنستان را گرفته است. لذا آذربایجانی‌ها از این بابت نیز گله‌مند هستند و انتظار این نوع تصمیم از سوی ایران به عنوان یک همسایه دارای مرز بایکدیگر نداشتند. بنابراین به نظر می‌رسد که ایران بایستی یک تصمیم جدی اتخاذ نماید که اگر خواهان تنش‌زدایی و برقراری روابط عادی با آذربایجان است همان‌طور که اشاره شد در برخی سیاست‌ها نسبت به آذربایجان مثل حمایت از برخی گروه‌ها تجدید نظر صورت گیرد. البته نباید این نکته را نیز از قلم انداخت که آذربایجان و مقامات این کشور نیز باید در نوع موضع‌گیری‌ها نسبت به ایران و برخی اظهار نظرها جانب احتیاط را رعایت کنند و بی‌پروا به اظهار نظر نپردازند. چرا که رفتن به سمت وسوی تنش به نفع هیچ طرفی به ویژه خود آذربایجانی‌ها نیست.