ایران و عربستان، همگرایی منطقه‌ای

ورود نخستین هیات فنی عربستان به تهران برای بازگشایی سفارت این کشور در ایران از وجود پیشرفت واقعی برای عملیاتی کردن توافقنامه پکن حکایت دارد. توافقنامه اخیر پکن و نیز دیدار حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی با فیصل بن فرحان همتای سعودی خود در پکن که منجر به صدور بیانیه مشترک شد، دورنمای روشنی از حل اختلافات دو کشور و حرکت به سمت همگرایی منطقه‌ای ترسیم می‌کند. بیانیه مشترک اخیر وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و عربستان در پکن نشان می‌دهد که دو کشور در مسیر اجرایی کردن توافقنامه اخیر پکن گام‌های عملی بر‌می‌دارند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران و فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان پس از یک سلسله مذاکرات فشرده که با حضور وزیر خارجه چین در پکن انجام شد با صدور بیانیه مشترکی نقشه راه از سرگیری مناسبات تهران- ریاض را ترسیم کردند. به موجب این بیانیه قرار است سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های دو کشور بازگشایی شوند و هیات‌های دیپلماتیک ایران و عربستان فعالیت‌های خود را در بالاترین سطح آغاز کنند. از نتایج و دستاوردهای توافقنامه پکن که بین علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران و مساعد بن محمد العیبان، وزیر مشاور در امور امنیت ملی عربستان در پکن امضا شد توقف حملات تبلیغاتی عربستان علیه ایران است. رسانه‌های سعودی به طور محسوسی رفتار تهاجم تبلیغاتی خود را نسبت به ایران تغییر داده وبرای نخستین بار در طول 7 سال گذشته فیلم مستندی از دستاوردهای جمهوری اسلامی در حوزه‌های مختلف از جمله صنعت قالی بافی ایران پخش کردند. دعوت رسمی ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان از بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه برای شرکت در نشست سران کشورهای عضو اتحادیه عرب در ریاض گام مهمی برای تقویت همگرایی منطقه‌ای تلقی می‌شود. عضویت سوریه که یکی از 6 کشور عربی تاسیس کننده اتحادیه عرب در سال 1945 به‌شمار می‌رود در سال 2011 و اندکی پس از آغاز بحران این کشور به حالت تعلیق درآمد. حضور رئیس‌جمهوری سوریه در نشست آتی سران کشورهای عربی در ریاض به مفهوم پذیرش مجدد نقش سوریه در معادلات منطقه‌ای وبین‌المللی خواهد بود. در همین حال ورود یک هیات بلندپایه سعودی به صنعا - پایتخت یمن- برای آغازمذاکره صلح با طرف‌های یمنی از وجود یک اراده جدی نزد مقامات دو کشور برای پایان دادن به جنگ 8 ساله عربستان علیه مردم یمن حکایت دارد. پیش از ورود هیات سعودی، یک هیات عمانی برای تهیه مقدمات گفت‌وگوهای سعودی - یمنی وارد صنعا شد و با محمد عبدالسلام، رئیس هیات مذاکره کننده دولت نجات ملی یمن دیدار کرد. در این دیدار جدول کاری مذاکرات که شامل برقراری آتش‌بس دائمی، بازگشایی کامل گذرگاه‌ها و فرودگاه‌های یمن و پرداخت حقوق کارکنان دولت نجات ملی است، مورد توافق قرار گرفت. به نظر می‌رسد پس از توافقنامه ایران و عربستان در پکن شرایط منطقه برای تقویت مناسبات ایران و کشورهای عضو محور مقاومت با کشورهای عرب منطقه فراهم شده است. از سوی دیگر به دلیل جایگاه عربستان در دو حوزه جهان اسلام و جهان عرب پیش‌بینی می‌شود برخی از کشورهای عرب منطقه مانند مصر، اردن و بحرین نیر در آینده نزدیک سطح مناسبات خود با تهران را ارتقا بخشند. مجموعه این رخدادها نشان می‌دهد که رهبران عربستان پس از سال‌ها تنش منطقه‌ای که به قیمت هدر رفت بسیاری از ظرفیت‌های منطقه‌ای شد در صدد تعدیل رفتارهای سیاسی خود برآمده‌اند. این تغییر رفتار به کاهش هژمونی آمریکا، خروج تدریجی عربستان از چترحمایتی ایالات متحده و انزوای سیاسی رژیم صهیونیستی در منطقه منجر خواهد شد. از این رو آمریکا واسرائیل به‌شدت نسبت به از سرگیری مناسبات تهران و ریاض حساس شده‌اند زیرا مناسبات ایران وعربستان به حل بسیاری از بحران‌های منطقه‌ای کمک خواهد کرد. لذا دیدار اخیر وزیران خارجه ایران وعربستان در پکن نشان می‌دهد که دو کشور به‌طور جدی در صدد از سرگیری همکاری مشترک در حوزه‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی هستند.