دو گام به پس، یک گام به پیش

آرمان ملي- حميد شجاعي: تحولات چند ماهه اخير در فضاي بين‌الملل موجبات تغيير مواضع غربي‌ها و مشخصا اروپايي‌ها در قبال برجام و مساله ايران را فراهم آورده است. چنانکه بسياري از تحليلگران و کارشناسان نيز در اين خصوص معتقدند نخست؛ بحران اوکراين و سپس تحولات داخلي چند ماهه گذشته ايران باعث شده تا نوع نگاه اروپايي‌ها به ايران و برجام متغير باشد و از تمايل و اشتياق براي همکاري و احياي برجام به سمت و سويي حرکت کنند که امروز حتي سخت‌تر از آمريکا به تحريم ايران بپردازند. اين رويکرد جايي مشخص‌تر مي‌شود که اقدام چند روز گذشته پارلمان اروپا در خصوص سازمان تروريستي اعلام کردن سپاه پاسداران و اظهارات برخي مقامات اروپايي را مدنظر قرار دهيم. چنانکه کاترين کولونا وزير خارجه فرانسه درباره موضع اين کشور درخصوص قرار گرفتن سپاه پاسداران در فهرست به اصطلاح تروريستي اتحاديه اروپا گفته: «سپاه پاسداران ايران در حال حاضر نيز به دليل فعاليت‌هاي خود تحت تحريم قرار دارد و در حال بررسي اعمال تحريم‌هاي بيشتر عليه آن هستيم.» آنالنا بربوک وزير امورخارجه آلمان نيز اظهار کرده که «دولت آلمان از تلاش‌هاي رهبران اتحاديه اروپا براي قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌هاي تروريستي اين نهاد اروپايي استقبال مي‌کند. اما مساله اينجاست که اقدام اخير اروپايي‌ها بيشتر بر مبناي آنچه آنها همکاري ايران با روسيه در جنگ اوکراين مي‌خوانند است و مسائل حقوق بشري و تحولات داخلي ايران در جايگاه‌هاي بعدي اهميت قرار دارد. اما به هر صورت رويکرد پارلمان اروپا در خصوص سپاه پاسداران نشان داد که آنها مواضع غيرسازنده‌اي در پيش گرفته‌اند و نبايد انتظار تعامل مثبت از سوي آنها داشت. هر چند که اين رويکرد در اروپايي‌ها حالت اجماعي ندارد و به عنوان مثال جوزپ بورل مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا پيش از نشست شوراي وزيران اتحاديه اروپا گفت: «نمي‌توانيم بگوييم ما شما را تروريست مي‌دانيم، چون از شما خوشمان نمي‌آيد.» با اين حال کشورمان نيز موضع مقتدرانه و محکمي در اين خصوص اتخاذ کرد و مجلس طي روزهاي گذشته طرحي را به تصويب رساند که طي آن نيروهاي نظامي کشورهاي اروپايي عنصر تروريستي شناخته شوند و حتي حسين اميرعبداللهيان وزير امور خارجه کشورمان نيز اعلام کرد که اگر اروپا مواضعش را تغيير ندهد احتمال انجام هر اقدام تقابلي متصور است و احتمال خروج ايران از NPT را نيز رد نکرد. حتي برخي نمايندگان مجلس نيز از طرحي در راستاي بستن تنگه هرمز و ممانعت از عبور و مرور کشتي‌هاي اروپايي خبر دادند. آنچه مسلم است طبق گفته کارشناسان نشست شوراي وزيران اتحاديه اروپا نوع موضع‌گيري و سمت‌گيري اروپايي‌ها در موضوع ايران و سپاه پاسداران را مشخص خواهد کرد.

تحريم در عين عقب‌نشيني

همان‌طور که به نظر مي‌رسيد و از قبل هم پيش‌بيني مي‌شد شوراي وزيران اتحاديه اروپا موضع پارلمان اروپا مبني بر تروريستي اعلام کردن سپاه را رد کردند. چنانکه پيش از اين نيز برآيند اظهارات وزراي امور خارجه کشورهاي عضو اتحاديه اروپا نشان مي‌داد که قريب به اتفاق وزراي امور خارجه کشورهاي عضو اتحاديه اروپا، افزودن نام سپاه به فهرست سازمان‌هاي تروريستي را مشروط به حکم دادگاه توسط يکي از کشورهاي اروپايي توصيف خواهند کرد. چه اينکه روز گذشته نيز جوزپ بورل، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا گفت با وجود ديدگاه‌هاي متفاوتي که در اين زمينه وجود دارد اما نمي‌توان بدون رأي دادگاه درباره سپاه تصميم‌گيري کرد. لذا به نظر مي‌رسد که اروپايي‌ها پس از واکنش ايران و بررسي‌‌هاي انجام شده خودشان نهايتا به يک عقب‌نشيني تن دادند. البته اين پايان کار شوراي اروپا نبود وآنها به روال سابق تحريم‌هايي را نيز براي ايران در نظر گرفتند. سوئد که رياست دوره‌اي شوراي اروپا را برعهده دارد، روز دوشنبه از توافق وزراي امور خارجه کشورهاي عضو اتحاديه اروپا براي تشديد تحريم‌ها عليه ايران به بهانه مسائل حقوق بشري و ادعاي مشارکت ايران با روسيه در جنگ اوکراين خبر داد. به گفته نماينده دولت اتريش در اتحاديه اروپا، کشورهاي اروپايي در تازه‌ترين اقدام ضدايراني خود، 37 شخص و نهاد ايراني را به فهرست تحريم‌ها اضافه کرده‌اند.

عقب‌نشيني تاکتيکي

يک تحليلگر مسائل بين‌الملل در ارتباط با رويکرد اروپايي‌ها در قبال ايران اظهار داشت: همان‌طور که خبرگزاري رويترز هم از روزهاي گذشته اعلام کرده بود شوراي وزيران اتحاديه اروپا به تروريستي اعلام شدن سپاه رأي نداد و مي‌توان اين مساله را از دو جنبه بررسي کرد. يک جنبه اينکه هشدارهاي ايران به طرف مقابل باعث شد تا اروپايي‌ها موضوع را جدي‌تر بگيرند و نگران واکنش تند ايران شوند. چرا که اقدام تند جواب تند هم در پي خواهد داشت. حسن بهشتي‌پور به «آرمان‌ملي» گفت: در فرض اول اينگونه است که به دليل هشدارهاي ايران اروپايي‌ها يک عقب‌نشيني تاکتيکي کردند و منتظر مي‌شوند که در شرايط مساعدتري اين سياست را پيش ببرند. وي افرود: در فرض دوم مي‌توان اين برداشت را داشت که اروپايي‌ها مي‌دانستند که اعلام نيروهاي مسلح يک کشور به عنوان تروريست وجهه قانوني ندارد و نمي‌توانند چنين کاري انجام دهند. به همين دليل هم هست که آقاي بورل مي‌گويد بايد دادگاهي تشکيل شود که آن دادگاه سپاه را به عنوان تروريست اعلام کند و ما به استناد به رأي آن دادگاه چنين تصميمي بگيريم. لذا به اين سمت و سو رفتند که از ابتدا پارلمان اروپا اين رأي را اعلام کند ولي در مرحله دوم که شوراي وزيران است آنها اين مساله را به تشکيل يک دادگاه منوط کنند.

مذاکره و تعامل را بهترين گزينه مي‌دانيم

وزير امور خارجه کشورمان اظهار داشت: از حدود دو ماه پيش همزمان با تحريکات خارجي و دامن زدن به اغتشاشات توسط مداخله‌گران خارجي از عواطف مردم در فوت يک دختر ايراني، موضوع قرار دادن سپاه در ليست به اصطلاح تروريستي مطرح شد. در گفت‌و‌گو با آقاي بورل و مقامات اروپايي هشدار جدي داده شد که اگر در خصوص يک نهاد حاکميتي ايران که نقش مبارزه با تروريست داشته، بخواهند اقدامي انجام بدهند پاسخ ايران موثر و سخت خواهد بود. حسين اميرعبداللهيان گفت قطعنامه‌اي که از منطق و از چارچوب حقوق بين‌الملل قويا فاصله دارد. ايران تاکيد مي‌کند که اروپا از رفتار احساسي و به دور از عقلانيت فاصله بگيرد. آنچه امروز در اظهارات آقاي بورل شاهد بوديم حاکي است که اروپا به سمت گام پرهزينه حرکت نکند و ما هم اعلام کرديم به آن‌ها که مذاکره و تعامل را بهترين گزينه مي‌دانيم. وي افزود: اما در قبال هرگونه تصميم ديگر اروپا پاسخ قاطع مي‌دهيم. ما در دستگاه ديپلماسي پايبند به حل و فصل چالش‌ها از مسير مذاکره هستيم و همچنان مذاکرات ما با طرف‌هاي غربي ادامه دارد.