اروپا سرگردان و پیرو؛ آمریکا زیاده خواه و منفعت طلب
آرمان ملي- تحولات حول محور برجام به نحوي پيش ميرود که به اذعان بسياري از تحليلگران داخلي و بينالمللي چندان اميدي به احياي اين توافق وجود ندارد. چرا که غربيها از سويي از لزوم پايبندي به برجام، احياي اين توافق و از سر گيري مذاکرات وين صحبت ميکنند و از سوي ديگر در شوراي حکام قطعنامه ضد ايراني صادر ميکنند. همين رويکرد متناقض غربيها نيز باعث شده تا برجام همچنان در شرايط نامعلوم بماند. آنچه مسلم است؛ اروپا بدش نميآيد در شرايط فعلي که با بحران غذا و انرژي روبهرو است و بحران اوکراين و روسيه هم طولاني شده است، بازار انرژي ايران را با احياي برجام فعال کند تا فشارها را از خود بکاهند. اين در حالي است که اروپاييها و نيز آمريکا حاضر به پرداخت هزينه اين کار به ايران نيستند. به عبارتي ميخواهند از آب بپرند اما پايشان خيس نشود! آنها ايران را به درخواستهاي فرابرجامي متهم ميکنند در حالي که برخي از تحريمهاي آمريکا عليه ايران به ويژه آنهايي که در زمان ترامپ به بهانه و اسامي مختلف غير از هستهاي تصويب و اعمال شده است در عمل اجازه انتفاع ايران از لغو تحريمها در چارچوب برجام را نميدهد. مقامات ايران، به ويژه دولت جديد تاکيد دارند که احياي برجام نبايد صرفا اسمي باشد بلکه بايد انتقاع سياسي و اقتصادي از اين توافق براي ايران نيز کامل و قابل دسترس باشد نه آنکه آمريکا صرفا روي کاغذ تحريمها را لغو کند. قدر مسلم اگر طرفين عزمي براي احياي برجام داشته باشند ميتوان خيلي راحت به توافق رسيد.
بازي دو سر باخت
سه کشور اروپايي عضو برجام طي روزهاي اخير با چراغ سبز آمريکا در راستاي منافع مخالفان جهاني برجام يعني رژيم صهيونيستي و برخي کشورهاي منطقه، قطعنامهاي را در شوراي حکام آژانس بينالمللي انرژي اتمي عليه ايران تصويب کردند که به نظر ميآيد با تحولات بعد از آن، شاهد آغاز يک بازي «باخت ـ باخت» در بحث برجام و تلاشهاي ديپلماتيک براي حل مسالمتآميز مساله هستهاي باشند. اين قطعنامه از ايران ميخواهد به باقيمانده سؤالات آژانس درباره ذرات اورانيوم پيدا شده در سه مکان هستهاي مورد بحث توضيح دهد. اين قطعنامه در حالي به گفته حسين اميرعبداللهيان وزير امور خارجه کشورمان «شتاب زده» صادر شد که مذاکرات فني و پادماني ايران و آژانس همچنان در جريان است و موضوع يک مکان مورد سوال نيز بررسي و حل و فصل شده است. بر اساس نامه توضيحي ايران در ارتباط با گزارش اخير آژانس در خصوص سه مکان مورد بحث باقي مانده؛ در راستاي همکاري بيشتر با آژانس، ايران موافقت کرد تا در دو نوبت بيانيههاي مشترک 26 اوت 2020 و 5 مارس 2022 را منعقد کند که مفاد آنها بهطور کامل توسط جمهوري اسلامي ايران اجرا شده است. بر اساس اين نامه، ايران تاکيد کرده است که تمامي مواد و فعاليتهاي هستهاي ايران بهطور کامل به آژانس اعلام شده است و نظام راستيآزمايي بسيار قوي را پشتسر گذاشته است. لازم به ذکر است که در طول 20 سال گذشته بيشترين بازرسيهاي گسترده آژانس در ايران انجام شده است که گزارش اجراي پادمان آژانس در سال 2021 مؤيد اين موضوع است به طوري که بيان ميدارد 22درصد از بازرسيهاي سراسر جهان در ايران انجام شده است در حالي که ايران تنها 3درصد از کل مؤسسات هستهاي تحت پوشش آژانس در سراسر جهان را داراست. جمهوري اسلامي ايران بهطور قوي انتظار دارد تا آژانس گزارش خود را در مورد فعاليتهاي راستيآزمايي در جمهوري اسلامي ايران به شيوهاي حرفهاي و بيطرفانه بدون فشارهاي سياسي خارجي ارائه کند. سعيد خطيبزاده، سخنگوي وزارت امور خارجه تاکيد کرده بود که ايران متناسب با اقدام و اتفاقي که بيفتد پاسخ ميدهد. وي گفته بود که «ايران اين اقدام را برخلاف ديپلماسي ميداند و تصويب قطعنامه را سازنده نميداند و معتقديم که اين اقدامات هم در مسير کل همکاريهاي ما با آژانس و هم مذاکرات اثرات منفي خواهد داشت و بانيان اين قطعنامه بايد بدانند هر چقدر هم اين قطعنامه را شکلي معرفي کنند، از نظر ما اقدامي مردود است. ايران در واکنش به اين اقدام کشورهاي اروپايي و آمريکا، دوربينهاي فراپادماني آژانس در چارچوب برجام و همکاريهاي داوطلبانه ايران را قطع کرد و به نصب سانتريفيوژهاي پيشرفته سرعت داد.
انتفاع ايران از برجام، راه توافق
اگر بخواهيم نوع رويکرد آمريکا و اروپاييها را در مورد ايران و صدور قطعنامه مورد ارزيابي قرار دهيم در خوشبينانهترين حالت بايد گفت که اروپاييها بر اين تصور بودند، با ارايه و تصويب قطعنامه عليه ايران در شوراي حکام ولو با محتواي ضعيف موجب حرکت دوباره ايران و آمريکا به سمت تعامل و توافق و بازگشت مستقيم به مذاکرات و در نهايت ميشوند اما به نظر آنها انتظار واکنش قاطع ايران در قطع برق دوربينهاي فراپادماني و سرعت دادن به نصب سانتريفيوژهاي پيشرفته را نداشتند و با رايزنيها و پيغام و پسغام سعي کردند مانع ايران از اين اقدامات شوند. در حالي که از نظر ايران پاسخ هاي هوي است. برخي کارشناسان ايراني بر اين نظرند، سه کشور اروپايي و آمريکا با اين اقدام در عمل زنگ اول بنبست کشاندن مذاکرات احياي برجام را به صدا درآوردند. در مذاکرات فني و سياسي بارها و بارها پيش آمده است که دو طرف نتوانستند به راهحلي براي مسائلشان دست يابند و مذاکرات طولاني شده است اما اقدامي که بر هم زننده ميز مذاکرات و بسته شدن پنجره ديپلماسي باشد انجام ندادهاند اما آنچه در ارتباط با تصويب قطعنامه در شوراي حکام از سوي آمريکا و نيز اروپا شاهد بوديم، بهطور مشخص نشان ميدهد که اين کشورها نه تنها ابتکار و پيشنهادي براي حل و فصل مسائل ندارند يا ارائه نميدهند، که کمر به مرگ برجام بستهاند. پيش انداختن آژانس در اين چارچوب براي اعمال فشار به ايران، تکرار بازي قبلا باخته از سوي اروپاييها و آمريکاست. نه ايران، ايران 2005 است و نه اين کشورها از قدرت و دربرگيرندگي گذشته برخوردارند. ايران در سطح فني و حقوقي دستاوردهاي بزرگي داشته است و يک بازيگر تعيين کننده در اين عرصه است. در مقابل ايران، سه کشور اروپايي هنوز وابسته و مطيع آمريکا و تحت سياست و نفوذ رژيم اسراييل قرار دارند. کشورهاي اروپايي که از 2018 با تلاشهاي زياد ديپلماتيک برجام را از تعرض و خطرات ترامپ برحذر داشتند امروز با دست خودشان تيشه به ريشه آن ميزنند. اروپاييها از يک طرف عليه ايران قطعنامه صادر ميکنند و از طرف ديگر نمايندهشان را در مذاکرات برجامي براي اينکه نخ نازک ارتباط ميان ايران و 1+4 و ايران و آمريکا پاره نشود، جلو مياندازند اما اين اقدامات تا وقتي اراده واقعي براي حل و فصل مساله نيست و اين کشورها چشمشان را بر روي واقعيتي به نام «انتفاع ايران از برجام» بستهاند، راه به جايي نخواهند برد.
ارسال نظر