آرمان ملی آنلاین -البته فارغ از اینکه در بسیاری از حوزههای اقتصادی مدیریت جزیرهای دولت موانع بسیاری را در توسعه اقتصادی ایجاد کرده اما نمیتوان بدون در نظر گرفتن عوامل موثری همچون تحریم و کاهش درآمدهای ارزی کشور به کمتر از 20 درصد تمام تقصیرها را متوجه مدیریت دولتی کرد. اما آنچه در این مناظره حائز اهمیت بود اظهارات و وعدههای برخی از کاندیداها بود که به اعتقاد کارشناسان نه تنها تکرار مکررات بود بلکه اساسا هیچ گونه منبعی برای تحقق و اجرای آن از سوی نامزدها اعلام نشد. در واقع در شرایطی که کسری بودجه شدید دولت تمامی پروژههای عمرانی را به مرز تعطیلی کشانده اعلام تولید یک میلیون واحد مسکونی تکرار وعده مسکن ملی است که بازهم نبود منابع امکان اجرای آن را نمیدهد یا پرداخت یارانه 450 هزار تومانی و یا تسهیلات 500 میلیون تومانی ازدواج آن هم در شرایطی که پرداخت سالانه 1300 میلیارد تومان یارانه عملا کمر دولتها را شکسته و خود به دلیلی برای خلق پول مبدل شده، همچنین بانکها از پرداخت تسهیلات تکلیفی نیز شانه خالی میکنند نشان دهنده وعدههایی است که هیچگاه جنبه
عملی نخواهد گرفت. موضوعی که به نظر میرسد همین وعدههای پوپولیستی دلیل اصلی قهر مردم با صندوقهای رای باشد.
کاهش دخالت دولت در بازار
روز جمعه نخستین مناظره نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری پیرامون اهداف و برنامههای اقتصادی کاندیداها برگزار شد و هر یک از نامزدها علاوه بر پاسخ به سئوالات از پیش طراحی شده و تصادفی مجری به اظهار نظرات و برنامههای اقتصادی خود پرداختند در این رابطه حجتالاسلام والمسلمین سید ابراهیم رئیسی درباره موانع تولید و همچنین اولویتها و راهکارهای خود برای رفع این موانع، اظهار داشت: موانع تولید از مسائل مهمی است که امروز تولیدکنندگان با آن مواجه هستند؛ بنابراین برای اینکه تولید رونق پیدا کند، باید برای تولید جذابیت ایجاد کنیم و همچنین جذابیت امور اقتصادی غیرمولد را کاهش بدهیم؛ باید جاذبه حرکت نقدینگی به سمت ارز، طلا، زمین و سایر امور غیرمولد از بین برود و تولید جذابیت یابد. در این راستا باید سازوکارهایی مانند مالیات برای کارهای غیرمولد پیشبینی کرد و از آنطرف نیز از مالیاتی که تولیدکنندگان میپردازند، کاسته شود. اگر الان 25 درصد مالیات از تولیدگران أخذ میشود، این میزان باید با شیب ملایم به 10 درصد برسد. رئیسی همچنین در خصوص اقدامات دولت آینده خود برای رشد تورم نیز گفت: آنچه مردم را بسیار نالان کرده،
کوچک شدن سفرهشان بوده است بنابراین باید برای تورم راهکار پیدا کرد؛ ثبات بازار اهمیت داشته و دخالت دولت در بازار معنا ندارد و دولت شأن نظارت، هدایت و حمایت را داراست. باید برای اداره بازار و واحدهای تولیدی از بازاریان و تولیدکنندگان کمک و نظر گرفت. کار با بخشنامه پیش نمیرود؛ باید به سمت ارز تکنرخی و ثبات در بازار برویم و مسأله ارز صادراتی را درست کنیم؛ در کشور اعلام شد که صادرکنندگان ارز را برنگرداندند، این را نمیشود با قوه قهریه حل کرد و باید پیگیری و با تهاتر دنبال کرد. تسهیلات بانکی، موضوع خلق نقدینگی و پرداخت تسهیلات باید مدیریت بشود. در واقع آقای رئیسی در حالی بر لزوم جلوگیری از حرکت سرمایهها به سمت بازارهای غیر مولد تاکید کرده که دلیل اصلی این هجوم نقدینگی تورم افسار گسیخته ای است که به واسطه کاهش ارزش پول ملی و در راستای تشدید تحریمها و افت درآمدهای ارزی حاصل شده و بر حسب اتفاق تمامی کارشناسان نیز دلایل آن را اعلام کردهاند بنابراین به نظر میرسد در صورتیکه توجه دولت آقای رئیسی به از سر گیری تعاملات اقتصادی با تمامی کشورها جهان معطوف شود نیازی برای دولت وجود ندارد تا از محل مالیاتها کسری
بودجه خود را جبران کند وعدهای که هم اکنون مورد توجه این کاندیدا قرار گرفته است.
دست در جیب مردم کردند
محسن رضایی دیگر کاندیدایی بود که در مناظره در خصوص اصلاح فرایند کسری بودجهریزی برنامههایی داشت. وی برای جلوگیری از معضلی به نام کسری بودجه اظهار داشت: مردم عزیز، هشت سال پیش در همین مکان در مقابل آن کلید بیخاصیت، یک هزار تومانی را نشان دادم و گفتم اگر اوضاع به همین صورت باشد، پول ملی ما سقوط میکند. به جیبها و یارانههایتان نگاه کنید. حق کارگران، کشاورزان و درآمد مردم بازاری را نگاه کنید که ما امروز چه اوضاعی داریم. وی با طرح این سوال که چرا این گونه شده است، افزود: باید به این سوال جواب دهیم که چرا مردم ما امروز در زباله گردی، نان قرضی و یا مشکلات دیگر دست و پنجه نرم میکنند. وقتی مطالعه میکنیم، میبینیم که رابطه دولت با اقتصاد و اقتصاد با مردم تنظیم نشده است. هر وقت برای دولت مشکلی پیش میآید دست در جیب مردم میکند. رضایی با بیان اینکه در مسأله بورس، دولت راه غیر قانونی را در کسری بودجه خود در پیش گرفت، افزود: نرخ سود بانکی را پایین آوردند و نرخ ارز را به غلط 4200 تومان تعیین کردند. این پول به سمت بورس رفت و بدون حساب و کتاب مردم را تشویق کردند در بورس سرمایه گذاری کنند، بعد که برای بودجه کشور از
این طریق تامین مالی کردند، مردم را در زمین و آسمان رها کردند.
برنامه ریزی مدون اقتصادی
محسن مهرعلیزاده دیگر کاندیدای ریاست جمهوری نیز در پاسخ به اقدامات دولت آینده خود برای جلوگیری از فرار مالیاتی گفت: با توجه به اینکه من از دوسال پیش روی برنامه مدونی کار کرده ام که شامل همه راهکارها در همه زمینههاست و شامل سه پیوست متفاوت در خصوص قسمت های مختلف است که آن را در سایت خودم بارگذاری میکنم.
51 پروژه برای کنترل تورم
امیرحسین قاضیزاده هاشمی نیز از نامزدهای حاضر در مناظره بود که در پاسخ به اینکه سالهای گذشته حجم عظیمی از منابع ارزی و ذخایر استراتژیک کشور به اقتصاد تزریق شده است که بسیاری معتقدند که اهداف آن از جمله کنترل نرخ ارز و تقویت ارزش پول ملی محقق نشده است و حتی ضربه بزرگی به پشتوانههای کشور وارد کرده است، راهکار شما برای تقویت ارزش پول ملی و تضمین قدرت خرید مردم چیست گفت: در مورد ارزش پول ملی در چند سطح میشود صحبت کرد، وقتی ما از پول ملی و ارزش پول ملی صحبت میکنیم آن طرف سکه کنترل تورم است. ما اگر بتوانیم تورم را کنترل کنیم، به عنوان ام المصائب میتوانیم، ارزش پول ملی را حفظ کنیم، در بحث گرانی و تورم ما یک بسته مفصلی در دولت سلام تهیه کردهایم مبنی بر 213 پروژه که 51 پروژه آن مستقیم به کنترل تورم و قیمت باز میگردد، وقتی ما از کنترل قیمت صحبت میکنیم از نقدینگی و پول پرقدرت که وارد بازار میشود صحبت میکنیم، از اصلاح ساختار بانک مرکزی و بانکها صحبت میکنیم، از از اصلاحات ساختار بودجه صحبت میکنیم، ای کاش در این مناظره بیشتر در مورد این بحثها توضیح داده شود، بخش عمدهای از کسری بودجه ما متاسفانه با خلق
تورم تأمین می شود، تورم یک مالیات دائمی است که از سمت مردم پابرهنه به سمت دولت و به سمت طبقه مرفه میرود که این روند 60 سال است ادامه دارد. وقتی از گرانی و تورم صحبت میکنیم از موضوع گسترش تولید و تقویت تولید نیز صحبت می کنیم. هدایت نقدینگی باید به سمت تولید باشد. قاضی زاده هاشمی همچنین در خصوص برنامههای خود برای جلوگیری از واردات بی رویه گفت: متاسفانه ما الان شاهد یک مافیای بزرگ واردات هستیم که با برخورداری از رانتهای مختلف به مانند ارز ارزان قیمت، مجوز و انحصار واردات بخش تولید در حال تهدید شدن است. دولت مسئول باید هدف اولیه اش این باشد از تولید داخلی حمایت کند که مکانیزمهای مختلفی دارد، البته قانونگذار مکانیزم عرفهگذاری را در اختیار دولت گذاشته است. وی گفت: مشکلی که ما امروز داریم مدیریت زنجیره تامین است، چون بخش های مختلف تامین مالی میکنند مشکلاتی ایجاد میشود، باید مدیریت زنجیره تولید و صادرات ایجاد کنیم که در مقابل دولت مرکزی پاسخگو باشند، البته صحبتهای قاضی زاده هاشمی اگرچه در مورد مدیریت بازار و عدم دخالت دولت در قیمت گذاری درست است اما بازهم آنچه باعث میشود دولتها از کارکرد اصلی خود در
نظارت و توسعه زیر ساختها به سمت قیمت گذاری و دخالت در بازار روی آوردند نتیجه تورم ناشی کاهش ارزش پول ملی است که فارغ از دلایل اصلی آن دولتها را به مقابله با گرانی الزام میکند و متاسفانه وجود مافیای قدرت در تمامی حوزههای اقتصادی بر آن دامن میزند.
اختصاص 10 درصد بودجه به استانها
علیرضا زاکانی نیز در مناظره جمعه به عنوان دیگر کاندیدای ریاست جمهوری در پاسخ به برنامههای خود برای برای کنترل حجم نقدینگی افسارگسیخته و هدایت آن به سمت تولید تنها صحبتهای خود را متوجه عبدالناصر همتی کرد و اقدامات دولت دوزادهم را دلیل اصلی نقدینگی افسار گسیخته معرفی کرد. البته زاکانی در خصوص برنامههای خود برای بومی گزینی و بهرهگیری از نیروی انسانی بومی در حوزه خدماتی تولیدی و اداری هم گفت: بنده 4 رویکرد را اختیار کرده بودم که رویکرد اول تحول در عرصه اقتصادی و مدیریت بود. در این عرصه 4 راهکار عملیاتی را طراحی کرده بودم که شامل جهش تولید، حکمرانی فضای مجازی و دولت الکترونیک، تمرکززدایی و مبارزه با فساد اقتصادی بود. وی افزود: از صددرصد بودجهای که مصوب میکنیم 10 درصد آن به شهرستانها اختصاص پیدا میکند. 12 درصد ماده 75 قانون محاسبات است و الباقی آن 78 درصد مربوط به طرحهای ملی و استانی است و ما در حالت بدبینانه 90 درصد بودجه را ما در مرکز کشور تصمیمگیری میکنیم. برای اساس تولید هم ما 9 پیشران اقتصادی را اختیار کردیم که نفت، گاز و پتروشیمی و زیرساختهای ریلی را در نظر گرفتهایم به طوری که ما اگر فقط
کریدور جنوب به شمال را سرمایهگذاری کنیم و آن را راهاندازی کنیم سالی 30 میلیارد دلار به نفع مردم است. وی افزد: بحث کشاورزی، توسعه روستایی و گردشگریی از دیگر پیشرانهای مطرح است. همچنین بنگاههای خرد کوچک و متوسط را ایجاد میکنیم و مابهازای خلق ثروت بستههای جدی توزیع مناسب ثروت را نیز داریم. البته این برنامه آقای زاکانی در حالی مطرح میشود که در حال حاضر نیز و بر اساس مصوبه شورای عالی اقتصاد در برخی از حوزهها اختیارات به استانها واگذار شده است اما آنچه نتیجه این تصمیم بوده تنها اخلال در برنامههای تولید به واسطه تصمیمات جزیرهای در استانهایی بوده که از طریق فامیلی اداره شده است موضوعی که نمونه آن را درحوزه معادن و صنایع معدنی شاهد بودهایم.
صادرات به 28 کشور معادل 50 درصد افغانستان
سعید جلیلی از دیگر کاندیداهای بود که در این مناظره در خصوص برنامههای خود برای محرومیتزدایی گفت: برای محرومیتزدایی قبل از اینکه طرحهای اقتصادی داشته باشید، باید این نگاه را داشته باشیم که آیا قائل به محرومیت زدایی هستیم یا نه؟ یکی از مشکلات ما طی سالهای گذشته این است که در نگاه اقتصادی مردم و محرومین در اولویت نبودند. همچنین جلیلی در بخشی دیگر از سخنان خود بازهم همچون روال دورههای گذشته انگشت اتهامی خود را متوجه اقدامات دولت کنونی کرد و با عنوان اینکه صادرات کشور به 28 کشور اتحادیه اروپا نصف صادرات به افعانستان است، گفت: اینکه کشور به تولید ثروت نیاز دارد یعنی باید برای ارزآوری برنامه جدی داشته باشید. وقتی که شما برای تمام دستگاههای ماموریت تعریف کنید که برای ارزآوری باید این هدف را محقق کنند، به معنی این نیست که اگر وزارت نفت، نفت نفروخت بانک مرکزی بگوید من ندارم و باقی دستگاهها هم تعطیل شوند و بعد هم بگویند هر وقت FATF تصویب شد ما کار میکنیم. صحبتهای این کاندیدا در خصوص میزان صادرات کشور به اتحادیه اروپا در حالی مطرح میشود که اگرچه آمار رسمی کمتر بودن صادرات را تائید میکند اما این صادرات در
حد ۲۶ درصد است و حدود ۲۴ درصد اختلاف وجود دارد. این در حالی است که طبق گزارش گمرک ایران در پایان سال ۱۳۹۹، تجارت خارجی سالانه ایران ۱۴۷.۴ میلیون تن به ارزش ۷۴ میلیارد دلار بوده است که از این میزان بالغ بر۱۱۳.۶ میلیون تن به ارزش ۳۵ میلیارد دلار صادرات و همچنین ۳۳.۷ میلیون تن به ارزش ۳۸.۸ میلیارد دلار واردات بوده است. وی گفت :در حوزه معدن اشتغال ایجاد خواهد شد. در مساله اشتغال مثلا سال اول 100 هزار، سال دوم 126 هزار و سال چهارم 253 هزار شغل ایجاد خواهد شد این مساله قابل ارزیابی است. فارغ از اختلاف آماری فاحش آنچه که هم اکنون از سوی این کاندیدا به عنوان نقطه ضعفی در اقتصاد دولت کنونی مطرح میشود اگرچه جنبه واقعی دارد اما در شرایطی که اکثر کشورهای اروپایی از ترس جارین سنگین آمریکا در 4 سال گذشته مبادلات تجاری خود را با ایران قطع کردهاند تنها گزینه برای افزایش سهم صادرات بازارهای جایگزین است که به نظر میرسد. افغانستان نیز به این لحاظ در صدر بازارهای صادراتی قرار گرفته است .ضمن آنکه منبع آماری آقای جلیلی در ابهام قرار دارد. همچنین سعید جلیلی در بخشی دیگر از سخنان خود به لزوم بهره گیری از ظرفیت بالقوه معادن
اشاره میکند که میتوان پیشران اقتصاد کشور و جایگزینی برای درآمدهای نفتی باشد موضوعی که به اعتقاد کارشناسان نقطه قوتی که در صورت جلوگیری از تصمیمات جزیرهای میتواند تحقق یابد.
خــرید تضمینــی محصــولات کشــاورزی با قیمت روز جهانی
اما عبدالناصر همتی آخرین کاندیدا از جمع هفت نفره بوده که در مناظره روز جمعه به واسطه 3 سال تکیه زدن بر کرسی ریاست بانک مرکزی به عنوان نماینده دولت کنونی اماج حملات 5 رقیب دیگر و تقریبا همسو قرار گرفت البته در خصوص اقدامات همتی بسیاری از کارشناسان اقدامات مطلوب او را در بانک مرکزی از جمله عواملی میدانند که مانع از افت بیشتر ارزش پول ملی شده است و حتی مقاومت همتی در برابر درخواستهای دولت برای خلق پول و استقراض به مهمترین اختلاف بین رئیس جمهور و رئیس کل بانک مرکزی تبدیل شد و نهایتا به نوعی به حذف او از این سمت به بهانه انتخابات منجر شد همتی در این مناظره در پاسخ به اتهامات وارد شده با عنوان اینکه من دوست ندارم دروغ بگویم و برای رای آوردن از مردم متوسل به دروغ بشوم گفت:
من برخلاف دوستانی که اینجا روبهروی شما هستند، اقتصاد میدانم و اقتصاددان هستم. من از جزئیات وضعیت اقتصادی کشور خبر دارم، سابقه اجرایی و اقتصادی دارم.من به تولید ثروت و توزیع عادلانه آن توجه میکنم؛ هم کیک اقتصاد را بزرگ میکنم و هم کیک را عادلانه توزیع میکنم.ما به اصلاحات فوری اقتصادی نیاز داریم. وضعیت جیب شما مردم عزیز میتواند خیلی بهتر باشد اما لازمه آن برنامه ای است که این دوستان توانایی آن را ندارند. اما من توانایی آن را دارم.
آقای محسن رضایی بهجای اینکه بگوید بانک مرکزی مقصر است، بگوید چگونه میخواستند با گروگان گرفتن، برای کشور درآمد ارزی ایجاد کنند؟ما 6 ماه است منتظریم تا ایشان این اقدام را انجام دهند شاید درآمد ارزی به جایی برسد .آقای رضایی شما خودتان در مجمع تشخیص چند بار ما را معطل FATF کردید که عدم پذیرش آن پدر اقتصاد کشور را درآورده است. عبدالناصر همتی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بحث اساسی من تغییر حکمرانی اقتصادی است و گفتیم سالها اقتصاد را به دست سیاستمداران دادیم، یک بار هم اجازه دهیم سیاست تابع اقتصاد شود. ما فرصت نداریم و باید سریعتر اصلاحات اقتصادی را آغاز کنیم. من برنامههایم را در این زمینه منتشر خواهم کرد و مردم از آن مطلع خواهند شد. آقای جلیلی! شما میگوئید چرا صادرات ما کمتر از افغانستان است؟ خب معلوم است، کسی از شما کالا نمیخرد! رشد اقتصادی ما طی یک دهه، به میزان سالانه نیم درصد رسیده، یعنی کل رشد ما 5 درصد بوده است. آقای جلیلی نخندید. اینها خنده ندارد، گریه دارد. باید سالی 8 درصد رشد اقتصادی میداشتیم یعنی یک دهه گذشته 80 درصد ثروت ما بیشتر میشد شما آن را 5 درصد کردید و مردم را فقیر کردید و حالا
ایده میدهید. من خواهش میکنم شما و دوستانتان و شرکتها و نهادیاتان، پایتان را از اقتصاد بیرون بکشید. قطعا اقتصاد درست خواهد شد. واحدهای تولیدی را بانکها تعطیل کردند یا قوه قضائیه تعطیل کرده است؟ همتی در پاسخ به این سوال که «راهکار شما برای منطقی کردن حوزه مصرف آب چیست؟» اظهار داشت: بخش کشاورزی ما بسیار مهم است. الان زندگی روستا وابسته به کشاورزی است و ما برنامه مفصلی داریم تا کشاورزی را از این وضعیت نجات دهیم. در کشاورزی ما نزدیک 14 میلیارد دلار نهادههای کشاورزی وارد میکنیم.موضوع بحران آب برای کشاورزی مهم است و باید از نظر نوع کشت و آبیاری اقدامات جدی انجام دهیم.در مسئله قیمت گذاری محصولات کشاورزی تا به حال خرید تضمینی قیمت بود درحالی که ما باید تضمین خرید کنیم به قیمت روز و مشکل کشاورزان هم همین است. شما شب عید دیدید چه اتفاقی افتاد. میوههای کشاورزان با قیمت ارزان خریداری شد و در بازار با چندبرابر قیمت فروختند. باید انبارهایی در بخش کشاورزی درست کنیم و بتوانیم آنها را از طریق بورس کالا بفروشیم نه اینکه تولید کننده ما به قیمت پایین محصولات خود را پیش فروش کند. ما نتوانستیم نظام پایدار کشاورزی
برقرار کنیم و نتوانستیم استانهای شمالی کشور از نظر کشاورزی صنعتی کنیم.در ارتباط با کشاورزی بحثهای پیچیدهای داریم و در این زمینه برنامههایی داریم.
وعدههایی که منابع مالی ندارد
کامران ندری کارشناس اقتصادی در خصوص اظهارات و وعدههای نامزدهای ریاست جمهوری میگوید: روند مناظره از منظر طرح سوالات وضعیت مناسبی نداشت و سوالاتی خوبی پرسیده نشد. در پاسخ به این سوالات هم کاندیداها صرفا از وضعیت اقتصادی چون تورم بالا، بیکاری، رشد سرمایه گذاری پایین، فساد گسترده و ... گفتند که تمام مردم از آن اطلاع دارند و تکرار مکررات است. وی افزود: همچنین برای وعدههایی که از سوی نامزدها مطرح شد، صحبتی از منابع مالی پیش بینی شده برای آنها به میان نیامد و نکاتی هم از سوی آنها مطرح نشد که این اطمینان خاطر را ایجاد کند که برای حل مشکلات اقتصادی کشور برنامه و عزم جدی دارند. علاوه براین، وعده دادن برای طرحها و پیشنهادهایی که پشتوانه مالی ندارند، میتواند بسیار خطرآفرین باشد و به مشکلات اقتصادی دامن بزند. این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در اولین مناظره به چالشهای اصلی اقتصاد چون انحصارات موجود در اقتصاد ایران، تعارض منافع، اقتصاد سیاسی و... پرداخته نشد و در طول این مناظره، نامزدها بیشتر به تبیین وضع موجود پرداختند و حتی به صورت کامل نیز چالشها و وضعیت فعلی اقتصاد مورد بررسی قرار نگرفت. ندری تاکید کرد:
وعدههایی که از سوی نامزدها مطرح میشود، باید یک پشتوانه مالی هم برای آنها درنظر گرفته شود زیرا، اکنون دولت با کسری بودجه مواجه است و پیش بینی نکردن منابع برای وعدهها به کسریهای مالی دولت دامن میزند. همچنین فردین آقابزرگی کارشناس اقتصادی نیز در خصوص اظهارات کاندیداها در نخستین مناظره گفت: انتظار میرفت مناظره اول که با محوریت مسائل اقتصادی بود بیشتر به این مسائل پرداخته میشد تا به دغدغه آحاد مردم پاسخ داده شود اما میتوان گفت هیچ برنامه مدون ،مشخص و عملیاتی از سوی کاندیداها مطرح نشد، البته برخی از آنها اعلام برنامههای خود را به آینده موکل کردند. وی ادامه داد: برخی از کاندیداها که خود را صاحب نظر و کننده کار میدانند هیچ پاسخ قانع کنندهای در برابر سوالات نداشتند. این کارشناس اقتصادی ادامه داد: برای مثال هیچ کدام از کاندیداها در زمینه حفظ ارزش پول ملی و تقویت آن برنامهای نداشتند و میتوان گفت تا زمانی که رویکرد تفکرات مدیریتی به سمت و سوی برنامه های عملیاتی نرود نمیتوان انتظار نتیجه مناسب داشت در این شرایط است که با گذر چندسال کاندیدای که به ریاست جمهوری میرسد با توجیهاتی از قبیل نبود امکانات به
نتیجه نرسیدن برنامههای خود را توجیه میکند. آقابزرگی گفت: باید بعد از دو سال صحبتهایی که کاندیداها اکنون میکنند به فردی که به عنوان رئیس جمهور انتخاب میشود یادآوری کرد و از این فرد پرسید که نتیجه چنین وعدههایی چه شد.