مذاکرات هسته‌ای در دوحه / تبادل زندانیان ایرانی و آمریکایی در ایستگاه قطر حسن لاسجردی: طرفین به دنبال بالانس یکدیگر برای رسیدن به‌«توافق بزرگند» / فعلا توافقی جامع درکار نیست

تا قبل از خبر اخیر رویترز اخبار مذاکرات غیرعلنی و غیرمستقیم ایران و آمریکا نهایتا به تبادل زندانیان و آزادسازی دارایی‌های تهران از کره و عراق خلاصه می‌شد اما ظاهرا این مذاکرات ابعاد دیگری هم داشته و شاید تبادل دارایی‌های تهران در برابر آزادی گروگان‌ها فرع ماجرای مذاکرات مخفی بوده است. رویترز اخیرا گزارش داده: «هشت منبع مطلع ایرانی و دیگر منابع مطلع که در جریان مذاکرات بودند به این خبرگزاری گفتند که هم‌زمان با انتقال ۶ میلیارد دلار از پول‌های آزاد شده ایران از بانک‌های کره جنوبی به قطر تا هفته آینده، فرایند هماهنگی برای خروج پنج جاسوس آزاد شده از زندان در ایران که اکنون در حبس خانگی به سر می‌برند و بازگشت پنج زندانی ایرانی از آمریکا به ایران آغاز خواهد شد. این خبرگزاری در ادامه با اشاره به نقش قطر در این مذاکرات نوشت: «یک منبع مطلع گفت که دوحه میزبان هشت دور مذاکرات غیرمستقیم دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی در هتل‌های جداگانه بود که جلسات اولیه این مذاکرات روی مسئله بغرنج هسته‌ای، سپس روی تبادل زندانیان متمرکز بود.

*مذاکرات هسته‌ای؛ چرا در دوحه؟

یک کارشناس روابط بین‌الملل در پاسخ به سوال «آرمان ملی» که چرا تاکنون ابعادی از مذاکرات هسته‌ای در دوحه افشا نشده بود گفت: در هر میز مذاکراتی، موارد متعددی مد نظر طرفین است و طرفین مذاکرات از مسائل مختلفی استفاده می‌کنند تا بتوانند یکدیگر را مجاب کنند. موضوعی مانند مذاکرات هسته‌ای که از حساسیت بالایی برخوردار است ابعاد مختلفی مانند موضوعات فنی، سیاسی و حاشیه‌های پرونده روند خیلی معمول و غیر ملموسی در مذاکرات ایران و آمریکا نیست. حسن لاسجردی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است تبادل زندانیان و در برابر آزاد سازی دارایی‌های تهران پیش درآمدی در ارتباط با ورود طرفین به مذاکرات هسته‌ای باشد گفت: چون مذاکرات به صورت محرمانه است و علنی نیست و طرفین با توجه به مذاکرات سال‌های اخیر تلاش دارند در مرحله اول به یک توافق مناسب برسند و بعد موضوع را علنی کنند لذا بسیاری از مسائل منتشر شده در رسانه‌ها صرفا گمانه زنی است. لاسجردی تاکید کرد: البته برخی مواقع می‌توان از روال کاری و تجربه‌های گذشته استفاده کرد و پیش بینی‌هایی انجام داد اما در حال حاضر که ماه‌هاست بحث مذاکرات در عمان و برخی کشورهای منطقه مطرح می‌شود مهم این است که اگر قرار بر مذاکرات هسته‌ای باشد مقدماتی نیاز است تا طرفین در ابتدا به یکدیگر اعتماد کنند و قدم‌های مقدماتی بردارند تا گام نهایی برداشته شود. در حال حاضر در غنی سازی تعهداتی که در برجام مطرح است از جمله روابط ایران و آژانس و سطح غنی سازی، نکات مهمی است که اگر توافق شود باید روی این موارد تمرکز گردد و طرفین اطلاعات دقیق در این ارتباط بدهند تا بتوان چشم‌اندازی برای پرونده هسته‌ای تصورکرد. ظاهرا فعلا از توافقی بزرگ خبری نیست.

*طرفین به دنبال توافق کوتاه مدت هستند

این کارشناس تاکید کرد: بر اساسا برآوردهای کنونی فعلا بعید است که توافق بزرگی صورت بگیرد و طرفین توافق موقت و کوتاه مدتی را در نظر دارند. وی در پاسخ به این سوال که اگر در آینده پالسی از سوی آژانس مبنی بر بسته شدن یکی دیگر از پرونده‌های ایران ارسال شد، می‌تواند نشانه‌ای برای بازگشت به توافق وین باشد یا خیر پاسخ داد: هراقدام مهمی می‌تواند تاثیراتی در پرونده داشته باشد. برای نمونه اگر جمهوری اسلامی ایران در بحث غنی‌سازی توقفی ایجاد کند و یا اینکه از سرعت غنی سازی بکاهد، این مورد پالسی راهگشاست. فرض کنیم ایران در آستانه اجلاس سالانه آژانس حسن نیت از خود نشان دهد و برخی اطلاعات از سوی ایران در ارتباط با نقاط سه‌گانه مورد سوال آژانس توسط تهران ارائه شود، این موارد می‌تواند در پرونده طولانی مدت ایران اثر‌گذار باشد اما به نظر در حال حاضر ایران با غربی‌ها همانند آنچه در برجام روی داد، توافق نخواهد کرد مگر اینکه توافق کوتاه مدتی صورت بگیرد، طرفین همدیگر را بالانس کنند و تا به یک تفکر بلند مدت و یا یک قرار مقدماتی برای توافقی جامع دست یابند.

*توافق آینده مبنای برجامی دارد

 حسن لاسجردی در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به اینکه برخی معتقدند برجام فعلی کارایی ندارد طرفین در آینده به سمت برجامی جدید بر مبنای برجام فعلی حرکت خواهد کرد گفت: هر مذاکره و هر توافق جدیدی حتما بر اساس توافق قبلی خواهد بود و نمی‌توان گفت که توافق قبلی کن‌لم‌یکن است و باید از آن چشم پوشید و همه مذاکرات قبلی و تلاش‌های دولت‌های مختلف از تروئیکای اروپایی تا چین و روسیه کنار گذاشته شود و موضوعات از اول مطرح شود و به قول معرف چرخ دوباره اختراع گردد. معمولا از تجربیات گذشته استفاده می‌شود تا فضای آینده طراحی شود. غربی‌ها از نظر خود بنای مناسبی را در برجام طراحی کرده بودند و علاقه‌مند هستند و بخشی از آن بنا در مذاکرات باشد اگر چه الان روی خوشی از برجام نشان نمی‌دهند که این نوع نگاه از سوی اروپایی‌ها کاملا تکنیکی است اما آنچه مهم است این است که در برجام توافقات مناسب مرضی الطرفین حاصل شده که می‌تواند مبنای مذاکرات دور جدید هم باشد. در عین حال شاید فضای سیاسی دو طرف اجازه نمی‌دهد که به این موضوع توجه کرده و به سمت یک توافق بزرگ حرکت کنند. آقای باقری اخیرا موضوعی را در ارتباط با بحث مذاکرات اعلام کرده که افرادی که با توافق مشکل دارند و مذاکرات را تخطئه می‌کنند به دنبال آن هستند که چوب لای چرخ دولت بگذارند. سخنان ایشان نشان می‌دهد روند دیپلماسی مثبت است و شاید بتوان از سخنان وی پیام مناسب و امیدوار کننده‌ای برداشت کنیم که نشان می‌دهد باید به آینده امیدوار بود.