«عنایتی» به ریاض رفت، «العنزی» سفیر ریاض در تهران شد / «عنایتی» در ریاض، « العنزی» در تهران

تهران و ریاض بعد از قرائت بیانیه آغاز روابط دیپلماتیک در پکن گام‌های مستحکمی برای برقراری روابط دوجانبه برداشته‌اند. بعد از اینکه هیات‌هایی از سوی عربستان و ایران در ریاض و تهران حاضر شدند تا زمینه‌های لازم برای بازشدن سفارتخانه‌ها را ایجاد کنند، اخباری در ارتباط با ارائه برخی خدمات کنسولی شنیده شد، روز گذشته دو کشور سفرای خود را به پایتخت‌های یکدیگر فرستاده‌اند تا روابط دو کشور در عالی‌ترین سطح برقرار شود.

*ماموریت عنایتی سفیر ایران

چند روز قبل رضا عنایتی، سفیر ایران در عربستان وارد ریاض شد و از سوی مسئولان وزارت‌خارجه عربستان و کادر سفارت ایران در ریاض مورد استقبال قرار گرفت. عنایتی یکی از سفرای با سابقه ایران است که بر اساس برخی شنیده‌ها یکی از مقاماتی بوده که در طول 5 دوره مذاکرات امنیتی بین ایران و عربستان با میانجیگری عراق حضور داشته است. وی پیش از عزیمت به محل ماموریت خود گفته بود: ما راهی را شروع کردیم که به آن ایمان داریم و فکر می‌کنیم که توسعه و تعمیق مناسبات ایران و عربستان در ابعاد مختلف، دوجانبه، چندجانبه، جهان اسلام و فرامنطقه دارای تاثیرات کاملا ایجابی و موثر باشد. این همکاری‌ها می‌تواند با عزم و اراده طرفین محقق شود. در طرف ایرانی این عزم و جدیت وجود دارد. چنین عزم و جدیتی را در طرف سعودی هم مشاهده می‌کنیم. اظهارات عنایتی با توجه به سوابقی که در وزارت خارجه داشته نشان می‌دهد به‌رغم اینکه برخی تحلیلگران معتقدند روابط ایران و عربستان صرفا در حد یک روابط دیپلماتیک ساده خواهد بود؛ نیست و به احتمال زیاد هم تهران و هم ریاض در آن 5 دوره مذاکرات امنیتی بر سر عبور از اختلافاتی با یکدیگر به توافقاتی رسیده‌اند. از این منظر آغاز به کار سفارتخانه‌های دو طرف نمی‌تواند یک اقدام معمولی باشد. اگر آنگونه که عنایتی سفیر ایران مدعی شده یعنی تعمیق مناسبات دوجانبه، چندجانبه، جهان اسلام و فرامنطقه در دستور کار طرفین باشد، بدون تردید ساختمان‌های سفارتخانه‌ها باید از روزهای آینده به محلی برای رایزنی کارشناسان سیاسی، اقتصادی و خصوصا امنیتی تبدل شود. تا آنچه توسعه روابط دوجانبه است، تعمیق یابد.

*سفیر عربستان هم آمد

عبدا... بن سعود العنزی، سفیر جدید عربستان در ایران، روز گذشته با حضور در محل وزارت امور خارجه ایران با حسین امیرعبداللهیان، رئیس دستگاه دیپلماسی کشور دیدار و رایزنی کرد. او سه‌شنبه هفته گذشته (۱۴ شهریورماه) برای برعهده گرفتن مسئولیت سفارت عربستان در ایران وارد تهران شده بود، وی در گفت‌وگو با وزیر امور خارجه ایران تاکید کرده است عربستان سعودی و ایران دو کشور همسایه دارای مؤلفه‌های اقتصادی، منابع طبیعی و مزیت‌های بسیاری هستند که به ارتقای جنبه‌های توسعه و رفاه، ثبات و امنیت در منطقه به نفع دو کشور و دو ملت برادر کمک می‌کند. آنچه در ارتباط با سفیر جدید عربستان ماموریت وی را برجسته‌تر می‌کند سابقه اوست. العنزی در گذشته سفیر سعودی در عمان بوده است. عمان همواره در طول تاریخ یک روابط حسنه با ایران داشته است و به احتمال زیاد سفیر کنونی عربستان در ایران در طول دوران مسئولیت خود رابط حسنه عمان با را زیر نظر داشته چرا که هر بار روابط تهران با کشورهای عربی و یا غربی‌ها شکراب شده این مسقط بوده است که توانسته بین ایران و کشورهای عربی و غربی‌ها میانجیگری کند. چنین روابط نزدیکی برای یک سفیر دیگر می‌تواند جای مطالعه باشد، شاید هم به این علت است که پادشاهی سعودی او را به‌عنوان سفیر به تهران فرستاده است تا بتواند زمینه‌های همکاری بیشتری بین تهران و ریاض را فراهم آورد. عربستان از یک سو خود را برادر بزرگ کشورهای عربی می‌داند و در این میان عمان البته توانسته جایگاه مستقلی برای خود در روابط ایران با غرب ایجاد کند به‌نظر عربستان به این جایگاه چشم طمع دارد و بعید نیست بخواهد با توجه به اتحادی که با غربی‌ها و به‌خصوص آمریکایی‌ها دارد به پیکی بین دو طرف تبدیل شود و میانجیگری بین ایران و آمریکا گوی سبقت را از عمان برباید. هر چند تهران و مسقط روابط دیرینه و تنگاتنگی با یکدیگر دارند و خاندان قابوس از اعتبار بالاتری در بین مقامات حاکم بر تهران برخوردارند.

*میدان گازی آرش و روابط دوجانبه

با تمام این تفاسیر اختلافات ایران و عربستان بر سر تقسیمات قدرت در منطقه عمیق است و تا تفاهم دوطرف در پرونده‌های یمن، سوریه، عراق راه زیادی باقی مانده که به نظر با توجه به برقراری رابطه دوجانبه امید برای حل این پرونده‌ها افزایش یافته است. از سوی دیگر اختلافات تهران و ریاض تنها در مسائل امنیتی- ‌سیاسی نیست و برخی منافع مشترک اقتصادی و شیوه بهره‌برداری از آن نیز وجود دارد که به‌نظر از مسیر دیپلماتیک و رایزنی‌های دو و چند جانبه قابل حل است. برای نمونه تهران در میدان گازی آرش برای خود منافعی قائل است اما کویت بر مبنای داده‌های شرکت نفت و گاز توتال فرانسه مدعی است که منابع میدان گازی آرش متعلق به کویت و ریاض است و تهران هیچ سهمی در این میدان ندارد. این درحالی است که تهران بر سهم خود از این میدان گازی تاکید دارد. از این‌رو اگر تهران و ریاض بر مبنای اختلافات در برداشت از میدان گازی آرش به توافقاتی برسند به نظر کنارآمدن عربستان با کویت بر سر ادعای این کشور در عدم نفع تهران از این میدان ساده است. به نظر از کانال رابطه تهران و ریاض می‌تواند بسیاری از پرونده‌های اختلافی از امنیت خلیج‌فارس تا رابطه کشورهای عربی و اسلامی از جمله روابط مصر و ایران تا پرونده‌ها و اختلافات بین‌طرفین از یمن و سوریه گرفته تا عراق و خلیج‌فارس را با اهرم دیپلماسی کاهش داد و به منافع مشترک رسید. این مسیر هم اکنون هموار شده است حال باید دید آنچه آمریکا به‌دنبال آن است یعنی برقراری رابطه بین  تل‌آویو و پایتخت‌های عربی بر این روند تاثیر خواهد گذاشت یا نه.