مدیریت بنزین با کارت‌های بانکی

این تصمیم به گفته بسیاری از تحلیلگران، می‌تواند گامی مهم در جهت کاهش قاچاق سوخت و شفاف‌سازی مصرف باشد. با این حال، برخی نیز نسبت به عملیاتی شدن این طرح در شرایط کنونی ابراز تردید کرده‌اند. حذف کارت سوخت و جایگزینی کارت بانکی به جای آن، رویکردی است که به گفته بسیاری از کارشناسان امکان قاچاق و رانت‌خواری در این زمینه را کاهش می‌دهد و علاوه بر این هزینه گزاف تهیه و توزیع کارت سوخت و مشکلات مفقودی و... را از بین می‌برد، اما گروهی از صاحب‌نظران نیز امکان انجام این امر در حال حاضر را غیرممکن می‌دانند، چراکه زیرساخت‌های نرم‌افزاری برای تبدیل کارت‌های سوخت به بانکی از یکسو و همچنین تهیه تجهیزات سخت افزاری مناسب در جایگاه‌ها وجود ندارد و ایجاد آن نیاز به هزینه و وارداتی است که به علت تحریم‌ها و... در حال حاضر امکان‌پذیر نیست.

مزایای حذف کارت سوخت

ابراهیم تدین کارشناس اقتصادی در این باره به «آرمان ملی» گفت: استفاده از کارت‌های بانکی به‌عنوان ابزار پرداخت سوخت می‌تواند مشکلات متعددی را برطرف کند که می‌توان به کاهش یا حذف قاچاق و رانت خواری سوخت، صرف جویی در هزینه‌های و... اشاره کرد، چرا که با استفاده از کارت بانکی، فرآیند خرید و پرداخت سوخت شفاف‌تر می‌شود و امکان نظارت دقیق‌تر بر مصرف واقعی وجود خواهد داشت. علاوه بر این تهیه و توزیع کارت سوخت، هزینه‌های زیادی به دولت تحمیل می‌کند که با این جایگزینی حذف و صرفه جویی صورت می‌گیرد. او ادامه داد: یکی از اصلی‌ترین مزایای استفاده از کارت‌های بانکی به جای کارت سوخت، تسهیل فرآیند پرداخت و کاهش نیاز به حمل کارت‌های متعدد است. با استفاده از کارت‌های بانکی، کاربران می‌توانند به راحتی و با استفاده از یک ابزار واحد، هزینه سوخت خود را پرداخت کنند. این موضوع می‌تواند به کاهش زمان انتظار در پمپ‌بنزین‌ها و افزایش رضایت مشتریان منجر شود. علاوه بر این، استفاده از کارت‌های بانکی می‌تواند به بهبود نظارت و کنترل بر مصرف سوخت کمک کند. اطلاعات تراکنش‌های بانکی به راحتی قابل پیگیری و تحلیل است و این امکان را فراهم می‌آورد که نهادهای نظارتی بتوانند به‌طور دقیق‌تری بر روند مصرف سوخت نظارت داشته باشند. این امر می‌تواند به کاهش قاچاق سوخت و سوءاستفاده‌های احتمالی کمک کند.

چالش‌ها و انتقادها

او افزود: اما از سوی دیگر، مشکلات و محدودیت‌هایی نیز در این باره وجود دارد که می‌تواند اجرای این طرح را دشوار یا حتی غیرممکن کند، مهم‌ترین مانع بر سر مسیر اجرای این طرح نبود زیرساخت‌های نرم‌افزاری‌های مورد نیاز است، درحقیقت برای اجرای این طرح لازم است سامانه‌های نرم‌افزاری موردنیاز برای اتصال کارت‌های بانکی به سیستم‌های پرداخت سوخت فراهم باشد که در حال حاضر وجود ندارد یا به اندازه کافی توسعه نیافته‌اند. از طرف دیگر جایگاه‌های سوخت به دستگاه‌هایی نیاز دارند که امکان اتصال به کارت‌های بانکی را فراهم کنند که به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های وارداتی، تأمین این تجهیزات می‌تواند پرهزینه و زمان‌بر باشد. از این رو در صورت عدم تطابق نرم‌افزارها و سخت‌افزارها یا بروز مشکلات در سامانه‌های بانکی، ممکن است روند سوخت‌گیری شهروندان دچار اختلال شود. این کارشناس توضیح داد: بدیهی است، اجرای این طرح بدون چالش‌های جدی نیست. یکی از نگرانی‌های اصلی، عدم دسترسی برخی از اقشار جامعه مانند اتباع و... به کارت‌های بانکی، یکی از چالش‌های موجود در این زمینه است، این موضوع می‌تواند به ایجاد نابرابری در دسترسی به سوخت منجر شود. همچنین، در شرایطی که برخی افراد به دلیل نداشتن حساب بانکی یا مشکلات مالی قادر به استفاده از کارت‌های بانکی نیستند، این جایگزینی می‌تواند به افزایش فشار بر روی این قشر منجر شود. از سوی دیگر، تغییر نظام پرداخت سوخت به کارت‌های بانکی نیازمند تغییرات زیرساختی و فنی در سیستم‌های بانکی و پمپ‌بنزین‌هاست. این تغییرات ممکن است زمان‌بر و هزینه‌بر باشد و در کوتاه‌مدت مشکلاتی را برای مصرف‌کنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات ایجاد کند.

شرط موفقیت

تدین اضافه کرد: تضمین موفقیت هر طرحی نیاز به بررسی همه جانبه آن از سوی کارشناسان و همچنین اجرای محدود آن در مدت زمانی مشخص است تا بعد از رصد و مشاهده مشکلات احتمالی آن بتوانیم آن را در سطحی گسترده اجرا کنیم. اما بر اساس تجارب گذشته بسیاری از طرح‌ها به دلیل فقدان بررسی‌های صورت گرفته در همان ابتدا با شکست مواجه می‌شوند و علاوه بر هزینه‌های مالی متحمل شده برای اجرای آن، هزینه‌های انسانی و وقت بسیاری نیز تلف می‌شود. او اضافه کرد: هرچند نمی‌توان از این امر غاقل شد که این طرح گامی مثبت در راستای توسعه خدمات دیجیتال و کاهش هزینه‌ها خواهد بود، اما بدیهی است چنانچه این تغییر بدون آمادگی کافی می‌تواند به مشکلاتی برای مردم منجر شود. از این رو باید گفت، در حالی که حذف کارت سوخت و جایگزینی آن با کارت بانکی می‌تواند مزایای بسیاری داشته باشد، اما چالش‌های زیرساختی و مشکلات مرتبط با تحریم‌ها موانع جدی برای اجرای این تصمیم هستند. موفقیت این طرح وابسته به بررسی دقیق، برنامه‌ریزی جامع و هماهنگی همه‌جانبه میان دولت، بانک‌ها و جایگاه‌های سوخت است. او تاکید کرد: در نهایت، جایگزینی کارت سوخت با کارت‌های بانکی می‌تواند به عنوان یک راهکار نوآورانه در مدیریت سوخت مطرح شود، اما برای موفقیت این طرح، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، بررسی جوانب مختلف و توجه به نیازهای اقشار مختلف جامعه وجود دارد. در غیر این صورت، این تغییر ممکن است به جای حل مشکلات موجود، به افزایش چالش‌ها و نارضایتی‌ها منجر شود.

ابراهیم تدین: تغییر نظام پرداخت سوخت به کارت‌های بانکی نیازمند تغییرات زیرساختی و فنی در سیستم‌های بانکی و پمپ‌بنزین‌هاست. این تغییرات ممکن است زمان‌بر و هزینه‌بر باشد

دشواری‌های اجرا

در حالی یک نماینده مجلس از تغییر در شیوه سوخت‌گیری در کشور و جایگزینی کارت‌های بانکی به جای کارت سوخت در سال ۱۴۰۴ خبر داده که سخنگوی صنف جایگاهداران کشور عنوان کرده، جایگزینی کارت بانکی و حذف کارت سوخت به راحتی امکان‌پذیر نیست. آنطور که رضا نواز گفته، طی چند سال اخیر مساله جایگزینی تخصیص یارانه سوخت با استفاده از کارت بانکی به مالک خودرو و حذف کارت سوخت در دولت و مجلس بررسی شد و اقداماتی نیز صورت گرفت که نهایتا در قانون برنامه هفتم مقرر شد به صورت کامل در این خصوص مصوبه انجام شود که در نهایت به صورت ایده‌آل در قانون برنامه گنجانده نشد. وی متذکر شده، حال با توجه به پیچیدگی‌های موجود، اینکه با چند جمله در قانون بودجه بتوان حذف کارت سوخت را رقم زد، کمی بعید به نظر می‌رسد و این مورد نیازمند مصوباتی با جزئیات و همراهی دولت از طریق مصوبه هیات وزیران یا آیین‌نامه‌های اجرایی دقیق است. با این وجود، در روزهای اخیر، مالک شریعتی، نماینده مجلس در یادداشتی در فضای مجازی اعلام کرده بود: طبق مصوبه بودجه ۱۴۰۴، قرار است شیوه سوخت‌گیری در کشور تغییر کند و بدون هرگونه تغییر در قیمت‌ها، به جای کارت سوخت از کارت بانکی استفاده شود. یعنی سامانه سوخت فعلی که بسیار قدیمی و مستهلک و غیرقابل برنامه‌ریزی است، جمع‌آوری شده، سهمیه بنزین خودروها بر روی کارت بانکی صاحب آنها شارژ می‌شود. وی نوشته بود: بدین ترتیب مردم فقط با یک بار استفاده از کارت بانکی هم از سهمیه بنزین خود استفاده کرده و هم مبلغ را پرداخت می‌کنند و این اقدام با همه کارت‌های بانکی به نام صاحب خودرو امکان‌پذیر است. با این روش، علاوه بر تسهیل فرایند سوخت‌گیری برای مردم، فرار کارت سوخت به مرزهای کشور برای قاچاق منتفی و حجم زیادی از قاچاق بنزین حذف خواهد شد.

اجرای آزمایشی طرح

البته پیش از این در تیرماه امسال شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی از اجرای طرح آزمایشی عرضه سوخت از طریق کارت بانکی در یک جایگاه شهر تهران خبر داده بود. براساس گفته یکی از مدیران وقت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، در صورت موفقیت‌آمیز بودن مراحل آزمایشی و صدور مجوزها، در مرحله نخست این طرح، توزیع بنزین سوپر از طریق کارت بانکی آغاز خواهد شد.