«عملیات اتاق 13» و زیرکی انگلیسی
آرمان ملی- بیتا ناصر: نزدیک به یک قرن از تولد ادبیات داستانی نوین در ایران می‌گذرد و سپهر داستان‌نویسی در دهه‌ها و دوره‌های مختلف، ستارگان درخشانی به خود دیده است. این درحالی است که هنوز راه‌های نرفته و مسیرهای نیازموده فراوانی باقی است که روایت داستانی مبتنی بر پژوهش‌های تاریخی حول محور رویدادهای بزرگ و چهره‌های سرشناس؛ خصوصا با تم سیاسی-جاسوسی یکی از آنهاست. کتاب «عملیات اتاق 13» نوشته بن مکینتایر، یکی از عناوین منتشر شده در مجموعه «ستون پنجم» نزد نشر خوب است؛ مجموعه‌ای که بنا دارد توجهی ویژه به رمان‌های جاسوسی و مبتنی بر واقعیت‌های سیاسی داشته باشد. در فرصت پیش‌آمده، گپ و گفت کوتاهی با فهیمه سادات کمالی داشتیم و کمی درباره این کتاب، صحبت کردیم.
کتاب «عمليات اتاق 13: جسدي که پيروزي متفقين را تضمين کرد» نوشته بن مکينتاير با ترجمه شما منتشر شده است که حال و هوايي تاريخي-سياسي دارد. ابتدا درباره موضوع، فصل‌ها و درونمايه اين اثر بگوئيد.
صبح يکي از روزهاي ماه آوريل سال 1943، ماهيگيري اسپانيايي جسد سرباز بريتانيايي را از آب‌هاي ساحلي گرفت و بدون اينکه بداند جريان جنگ جهاني دوم را به کل عوض کرد. کتاب حاضر مکينتاير روايت همين جسد است که جان هزاران نفر را در جنگ نجات داد. مرد مرده‌اي که توانست آلماني‌ها را متقاعد کند که به جاي سيسيل به يونان حمله کنند. کتاب اتاق 13 درباره عمليات فريب مينسميت، يکي از موفق‌ترين عمليات‌هاي جنگي است که در نگاه اول شدني نبود. اين عمليات فرماندهان اطلاعاتي نازي را فريب داد و لشکر نازي‌‌ها را به جبهه اشتباه فرستاد. بازيگران اصلي اين عمليات افسر نيروي هوايي خلاق و به ظاهر ديوانه و وکيل نابغه يهودي بودند که به کمک پزشک قانوني معروف آن دوران، منشي سرويس اطلاعاتي انگليس، کاپيتان زيردريايي، سه رمان‌نويس، مرد جاسوس زنانه‌پوش، درياسالار عاشق ماهيگيري و جسد مرد ولزي توانستند متفقين را به پيروزي برسانند. تيم جاسوسان چرچيل چنان حقه تميز و بي‌نقصي سرهم کردند که خودشان هم داشتند باورش مي‌کردند. خواننده حتما شگفت‌زده خواهد شد که چطور اطلاعات دستکاري شده ام‌آي5 سر از ميز کار هيتلر درآورد.
کتاب «عمليات اتاق 13» شامل اطلاعات جنگي بسياري است. مکينتاير در نگارش اين اثر از چه منابعي بهره برده است؟
مکينتاير براي نوشتن اين کتاب از خاطرات افراد سرشناس و برجسته داستان همچون چرچيل، ايون مونتاگيو و چارلز چاملي، بايگاني ملي و سرويس اطلاعاتي بريتانيا، اطلاعات از طبقه‌بندي خارج شده و مصاحبه با سياستمداران استفاده کرده، ولي آنچه کتابش را از ساير روايت‌هايي از اين دست متمايز ساخت صندوق اسنادي بوده که ايون مونتاگيو براي نوه‌اش به جا گذاشت و حاوي عکس‌ها و اطلاعاتي دست اول بود. از همين اسناد بود که هويت جسد روي آب برملا شد.
«عمليات اتاق 13» ضمن استقبال جهاني مخاطبان، جوايز و عناوين بسياري را براي نويسنده‌اش به همراه داشته است. کمي درباره ويژگي‌ها و مشخصه‌هاي روايي و داستان‌نويسي مکينتاير توضيح دهيد؟.
مکينتاير توانسته در عين حفظ دقت و ظرافت مستندات تاريخي، داستاني روان و گيرا روايت کند. خواننده همزمان که با جريان روايت داستان پيش مي‌رود با ويژگي‌ها و گذشته شخصيت‌هاي اصلي نيز آشنا مي‌شود.
از آنجا که مکينتاير در «عمليات اتاق 13» بخشي از وقايع و حوادث جنگ جهاني دوم را در فضايي داستاني به تصوير مي‌کشد، به نظر شما تا چه ميزان مي‌توان از اين اثر به عنوان رماني تاريخي ياد کرد؟
با توجه به اينکه مکينتاير در اين داستان از منابع و مستندات تاريخي موثق و همين‌طور روايت‌ها و خاطرات افراد تأثيرگذار آن دوران بهره برده، مي‌توان کتابش را مستندي تاريخي خواند. گرچه بسته به سوگيري‌هاي منابع موجود ممکن است نويسنده نيز دچار سوگيري‌هايي شده باشد.
مکينتاير در اين کتاب به بخش قابل‌توجه و تاثيرگذاري از تاريخ معاصر پرداخته است که به اين واسطه مخاطبان اثر طي خوانش کتاب، علاوه بر مطالعه بخش مهمي از تاريخ جنگ جهاني دوم، از قهرمانان ملي مي‌خوانند. ادبيات داستاني چه نقشي در معرفي انسان‌هاي تاثيرگذار در بستر تاريخ ايفا مي‌کند؟
به نظر من اين کتاب بيش از روايت رويدادي خاص درصدد معرفي اشخاصي است که بسيار اثرگذار ولي ناشناس بودند، آنطور که طبيعت سرويس‌هاي جاسوسي است. با وجودي که خود ايون مونتاگيو قبلاً کتابي با عنوان «مردي که وجود نداشت» درباره عمليات مينسميت نوشته بود، کتاب مکينتاير در معرفي شخصيت‌هاي اثرگذار و گمنام آن دوران چنان قدرتمند عمل کرد که شبکه نتفليکس در سال 2022 فيلمي به نام عمليات مينسميت ساخت که با اقبال خوبي روبه‌رو شد.
مکينتاير پيش از «عمليات اتاق 13» کتابي با عنوان «داستان واقعي يک جاسوس دو جانبه: عشق و خيانت» را منتشر کرده که ميان شخصيت اصلي آن با شخصيت اصلي کتاب «عمليات اتاق 13» ارتباط‌هايي وجود دارد. کمي در اين باره توضيح مي دهيد.
ديگر کتاب شناخته شده مکينتاير درباره مأموري به نام ادي چپمن با نام مستعار زيگزاگ است. او يکي از برجسته‌ترين جاسوسان دوجانبه بريتانيا بود. مردي خائن و وفادار، شرور و قهرمان. بالادستي‌ها و دوستانش هيچ‌وقت به درستي نمي‌دانستند که با کدام جنبه او سروکار دارند. داستان مأمور زيگزاگ مرز باريک بين وفاداري و خيانت و حرکت زيگزاگي ادي چپمن بين اين دو ويژگي است.
به نظر شما «عمليات اتاق 13» چه جذابيت‌هايي براي مخاطبان فارسي‌زبان دارد؟
به نظر من با توجه به پيش‌زمينه فکري ما ايراني‌ها از زيرکي انگليسي‌ها، اين کتاب برايمان جذابيت بسياري خواهد داشت. از طرفي کنار رفتن پرده‌ها براي هر خواننده‌اي جذاب است، چون دستگاه‌هاي اطلاعاتي مخفيانه عمل مي‌کنند و کارهايشان تا چندين دهه مخفي مي‌ماند. اين درحالي است که اين عمليات تنها قطره‌اي از فعاليت‌هاي پنهاني سرويس‌هاي جاسوسي در دنياست.
چه شد که اين کتاب را براي ترجمه انتخاب کرده‌ايد؟ از مراحل ترجمه و انتشار آن بگوييد.
من با کتاب‌هاي تاريخي، روزنامه‌‌ها و مجلات قديمي پدرم بزرگ شدم. تاريخ هميشه برايم پر از معما و سرنخ‌هايي از احوال امروزمان است. به محض اينکه با اين کتاب برخورد کردم، بدون معطلي براي ترجمه انتخابش کردم و از اين انتخابم بسيار خوشحالم.
در ترجمـــه اين کتاب با چه چالش‌هايي روبه‌رو بوده‌ايد؟
کتاب پـــــر بود از اصطلاحات نظامي، به خصوص اصطلاحات نظامي نيروي دريايي. درجه‌هاي نظامي در نيروهاي مختلف زميني، دريايي و هوايي متفاوت است و من بايد معادل اين درجه‌ها را در ارتش ايران پيدا مي‌کردم که کتاب نامأنوس نباشد. دو متخصص نظامي و نيروي دريايي براي اين کار کمکم کردند که قدردان‌شان هستم.
در حال حاضر کتابي در دست ترجمه يا آماده انتشار داريد؟
چند کتاب با نشر نگاه و طرح‌نو ترجمه کرده‌ام که اميدوارم به زودي چاپ شوند.
ارسال نظر