ضرورت جدی‌گرفتن هشدارها؛
فرونشست زمین هر روز به ما نزدیک‌تر میشود
آرمان ملی: در سال 1400، شورای عالی معماری و شهرسازی، مصوبه‌ای داشت که بر اساس آن، هر ساخت و سازی از جهت قرارگیری در پهنه فرونشستی، پیش از شروع باید از سازمان نقشه‌برداری، استعلامات مورد نظر را دریافت کند. تمهیداتی که به‌نظر، همراه با تحولاتی که در اعماق زمین رخ می‌دهد، تاحدودی مسئولان را هم به تحرک انداخته بود تا فرونشست‌هایی که علاوه بر خالی‌کردن زیر پای شهروندان، توی دل آدم را هم خالی کند که مشخص نیست کدام نقطه از خاک ایران قرار است زیر پای چه‌کسی خالی شود؟
زمانی فرونشست‌ها در بیابان یا فواصل بینِ شهری یا اماکنی وسیع رخ می‌داد که خالی از سکنه بود؛ تصاویری هم که در این‌خصوص مخابره می‌شدند موید همین مطلب بود؛ بعدتر که زیر پای شهروندان در خیابان‌های شهرها خالی شد و حتی مدرسه‌هایی از اصفهان و تهران به دلیل خطر فرونشست زمین را خالی کردند، جدی‌بودن این بمب ساعتی زیر پایمان بیشتر هم شد. خطری که روز گذشته باز هم توسط رییس سازمان نقشه‌برداری کشور مورد تذکر قرارگرفته؛ علی جاویدانه که فرونشست را مانند بمب ساعتی دانسته، گفته «تصاویری که مردم از ترک‌خوردگی‌ها یا ریزش جاده و خیابان‌ها می‌بینند شکل بیرونی فرونشست است و فرونشست در اعماق اتفاق می‌افتد و اتفاقاتی در اعماق زمین در حال رخ‌دادن است که شاید در همان نقطه در سطح زمین علایمی نداشته باشد.» و این مشخص‌نبودن محل رخداد حادثه است که خود، عمق فاجعه را بیشتر می‌کند.
چرا فرونشست؟
آبِ زمین که کشیده شده، چاه‌های غیر مجاز که احداث شوند و روز به روز سفره‌های آب زیرزمینی خالی و خالی‌تر شوند، زمین که خشک و خشک‌تر شده و خشکسالی فراگیر شود، آن‌وقت است که زمینه‌های لازم برای خالی‌شدن زیر پایِ خود زمین هم فراهم‌شده و زمین فرو می‌نشیند؛ گودال‌هایی در ارتفاع و عمق و پهناهای متفاوت و برخی بسیار هولناک و خطرآفرین. البته پیش از تشکیل این گودال‌ها سیاه، همین زمین خشک مستعد دچار بروز گرد و غبار و تشکیل ریزگرد و طوفان‌های شن و ماسه‌ای شده بود که اتفاقا در روزهای اخیر، ۳۲۴ نفر را در سیستان؛ سرزمینی که سالیانی‌است با این پدیده در مجادله است، راهی بیمارستان کرد. در این رابطه محمد وثوقیان، رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و دبیر مدیریت بحران دانشگاه علوم پزشکی زابل، گفت که طوفان‌های شدید گرد و خاک در شهرستان‌های منطقه سیستان واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان خسارات جبران ناپذیری بر سلامت و زندگی مردم تحمیل کرده است.
دستگاه‌های متولی از اطلاعات نقشه‌ها برای برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات خود استفاده نمی‌کنند
به فرونشست برمی‌گردیم و مخاطراتی که نه‌تنها برای زمین‌های خشک و پهنه‌های بی‌آب و علف‌شده که برای دل شهرها و مناطق مسکونی هم دارد؛ رییس سازمان نقشه‌برداری با بیان اینکه فرونشست در ایران وضعیت خوبی ندارد در گفتگویی که با ایلنا داشته، تاکید کرده که موضوع فرونشست عددِ نرخ آن نیست و ممکن است نرخ دو سانت فرونشست در سال هم چالش ایجاد کند. مهم این است که نرخ فرونشست به مناطق شهری و تاسیسات زیرساختی کشور نزدیک شده است. در صحبت‌های این مسئول، نکاتی از اهمیت و ضرورت دقت و توجه بیشتر مسئولان نسبت به این خطر دیده میشود؛ او گفته نقشه‌های فرونشستی را هم به صورت ملی و هم به صورت بُرشی برای تمام دستگاه‌های مرتبط ارسال کرده‌ایم. سازمان نقشه‌برداری کشور طبق وظیفه خود نقشه پهنه‌های فرونشستی را تهیه کرده و دستگاه‌های متولی باید پاسخ دهند که چرا از اطلاعات این نقشه‌ها برای برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات خود استفاده نمی‌کنند. رییس سازمان نقشه‌برداری کشور درباره این که چرا نقشه‌های فرونشستی در برنامه‌ای مهم از جمله در بخش‌های مختلف طرح‌های تفصیلی نیامده، گفت: شورای عالی معماری و شهرسازی در سال ١۴٠٠ مصوبه مهمی در این باره داشت که طبق این مصوبه هر ساخت و سازی قبل از شروع از جهت قرارگیری این ساختمان در پهنه فرونشستی باید از سازمان نقشه‌برداری استعلامات مورد نظر را بگیرد و درباره ساخت واحد‌های مسکونی پروژه نهضت ملی مسکن استعلاماتی صورت گرفت.
در خصوص اینکه چرا مسئولان درخصوص فرونشست زمین توجه کافی به‌خرج نمی‌دهند، دلایل و نکاتی در گزارش‌هایی در همین رسانه مورد بررسی قرارگرفته که به تعدادی از آن‌ها اشاره میشود اما پیش از آن باید گفت که این پدیده به گفته زئیس سازمان نقشه‌برداری تنها با مطالعات و با ابزارهای علمی قابل ارزیابی است و در برخی از موارد افراد از قبل نمی‌توانند متوجه آن باشند.
متولیان محیط زیست چه می‌کنند؟
باتوجه به این که از شواهد و از ظاهر شهرها، روستاها و استان‌ها کل کشور برمی‌آید، در ایران توجه به محیط زیست و فرایندهایی که روز به روز زمین‌ها را خشک و خالی از سکنه می‌کنند، در درجه چندم اهمیت قرار دارد. در وهله اول بودجه کافی برای رسیدگی به امورات محیط زیستی وجود نداشته و مسئولان که به‌ویژه در یکی‌دو سال اخیر تلاش کرده‌اند از موضوع تعمیم گرمایش زمین در سراسر دنیا استفاده کرده و تغییرات اقلیمی را عامل اصلی فرآیندهای محرب محیط زیستی در ایران اعلام کنند هرچند تفاوت جویِ فاحش کشورهای همسایه با ایران، این را نه به‌صورت کامل که تاحدی نقض کرد. اما همین بودجه ناکافی محیط زیستی در کشور در جدیدترین سال تعیین بودجه کمتر هم شد و این یعنی مسئولان هنوز ضرورت حفظ محیط زیست کشور را درک نکرده‌اند. از طرفی، سیستم‌های محیط زیستی در کشور فرسوده و از کار افتاده‌اند. برای نمونه بخش اعظمی از آب در ایران، چیزی حدود 90درصد ازطریق سیستم‌های آبیاری کشاورزی هدر می‌رود؛ سیستم‌هایی که به‌روز نبوده و گویا قرار هم نیست بشوند. ازطرفی همین آماده‌نبودن زیرساخت‌ها منجر به خشکسالی بیشتر میشود به این معنا که سرزمین‌هایی مثل سیستان و بلوچستان که همواره از بی‌آبی و خشکسالی در رنج و عذابند در برهه‌هایی از سال هم گرفتار بارندگی های شدید و سیلاب‌هایی می‌شوند که به همان دلیل نداشتن امکانات و برنامه‌ریزی و طرح و زیرساخت، تمام آب هدر رفته و به‌جای ذخیره‌سازی به‌منظور رفع خشکسالی تاحد و حدودی، خسارت بیشتری به‌بار می‌آورد. همه عواملی که گفته‌شد در خشک‌شدن زمین موثر بوده به اتفاق می‌توانند زمینه‌های فرونشست زمین را فراهم کنند. فرونشستی که حالا گفته میشود بیش از هر زمان دیگری به ما نزدیک شده.
ارسال نظر