رژه غرور ارتش سرخ

علی ودایع : رژه روز پیروزی در میدان سرخ برگزار شد. در فرهنگ سیاسی روسیه، روز نهم می یک واقعه تاریخی بزرگ محسوب می‌شود؛ مسکو در هر شرایطی باید اقتدار کرملین را به رخ جهان بکشد.

رژه میدان سرخ علی رغم جنگ با اوکراین در کمال آرامش و نظم برگزار شد. به گزارش مسکو تایمز، «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه در مرکز میدان سرخ و در کنار «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین و برخی رهبران دیگر ایستاده بود. رژه روز جمعه بزرگترین رژه از زمان اعزام نیروهای روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ بود . کرملین بیشترین تعداد رهبران جهانی را در یک دهه گذشته به مسکو آورده بود.

«لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا» رئیس جمهوری برزیل، «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهوری مصر، «الکساندر ووچیچ» رئیس جمهوری صربستان، «نیکلاس مادورو» رئیس جمهوری ونزوئلا و «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین همراه 29 نماینده ارشد سیاسی جهان در رژه نهم می حضور داشتند. «رابرت فیکو» نخست وزیر اسلواکی، یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، نیز روز جمعه در مسکو بود ؛ اتفاقی که در بروکسل باعث جنجال شد. برخلاف آنچه پیشتر گمانه‌زنی شده بود، به نظر نمی‌رسید هیچ مقام عالی‌رتبه آمریکایی در این رژه حضور داشته باشد. کرملین اعلام کرده بود که از لین تریسی، سفیر آمریکا در مسکو، برای شرکت در این مراسم دعوت شده است، اما مشخص نیست که آیا او این دعوت را پذیرفته است یا خیر.

مهمانان ربان نارنجی و مشکی سنت جرج را به یقه زده بودند. نماد نظامی روسیه به دوران امپراتوری بازمی‌گردد، اما در سال‌های اخیر بسیار بحث‌برانگیز شده است، چرا که به عنوان نشانه‌ای از حمایت از تجاوز مسکو علیه اوکراین انتخاب شده است. این نماد در تعدادی از کشورها ممنوع شده است.

علاوه بر مسکو، شهرهای دیگر روسیه از جمله سن پترزبورگ، ولادی وستوک، اولان-اوده، نووسیبیرسک، یاکوتسک، اوفا، کازان و سایر شهرها رژه‌های روز پیروزی خود را برگزار کردند. در منطقه بلگورود در جنوب غربی اوکراین، مقامات از حملات پهپادهای اوکراینی به ساختمان دولت منطقه‌ای در حالی خبر دادند که مراسم بزرگداشت ۹ مه در شرف برگزاری بود. مقامات اعلام کردند که با وجود حمله هوایی، رویدادهای روز پیروزی همچنان برگزار شده است.

یک واقعه تاریخی

مراسم یادبود سالانه ۹ مه، سالگرد پیروزی اتحاد جماهیر شوروی بر آلمان نازی در جنگ جهانی دوم، مهمترین روز در تقویم سیاسی روسیه است . آنها هشتادمین سالگرد شکست فاشیسم را جشن گرفتند.

به طور سنتی، این روز به یاد حدود ۲۵ تا ۲۷ میلیون سرباز و غیرنظامی شوروی که در جریان این درگیری جان باختند، گرامی داشته می‌شود. اولین رژه روز پیروزی در سال 1945، اندکی پس از تسلیم آلمان برگزار شد. 9 مه تعطیل رسمی اعلام شد. استالین که در آن زمان بر اتحاد جماهیر شوروی حکومت می‌کرد، سپس به رژه‌ها پایان داد تا اینکه در سال 1965 به صورت دوره ای بازگردانده شدند. (استالین می‌خواست اهمیت پیروزی در جنگ جهانی دوم را کم اهمیت جلوه دهد، زیرا رقبای سیاسی بالقوه را در ژنرال‌های شوروی می‌دید که به شکست آلمان کمک کرده بودند). پس از سال 1965، پیروزی بر نازیسم به تدریج به سنگ بنای تشریفات پاروتیستی شوروی و روسیه تبدیل شد. با این حال، رژه‌ها فقط به صورت پراکنده سازماندهی شدند و تنها پس از سال 2008 بود که آنها به یک نمایشگاه بزرگ سالانه از قدرت نظامی تبدیل شدند.

حساسیت غرب به رژه نهم می ظرف یک دهه اخیر و همزمان با افزایش تنش‌های روسیه با ناتو هم افزایش یافته است. البته روسیه هم در لفافه بازی با ماشه اتمی را نشان غرب داده است.

ناگفته نماند که طبق روال گذشته، کشورهای غربی جشن روز پیروزی را هشتم می برگزار کردند. این تفاوت از اختلاف زمانی بین مسکو و برلین ناشی می‌شود. در زمانی که آلمان نازی تسلیم بی قید و شرط خود را امضا کرد، در مسکو از نیمه شب گذشته بود. این تفاوت به یک تفاوت نمادین تبدیل شده است و متحدان سابق و جشن‌های آنها را به دو اردوگاه متمایز تقسیم می‌کند. به عنوان مثال، از سال 2023، اوکراین روز 8 می را نیز جشن گرفته است که نمادی از گسست از روسیه و گذشته شوروی آن است.

حضور سربازان جنگ اوکراین

ساعت ۱۰ صبح، زمانی که صدای زنگ برج کرملین در میدان سرخ طنین افکند، صدای توپ‌های جنگی از پشت کاخ کرملین شنیده شد و سربازانی با لباس ارتش زمان جنگ جهانی دوم شوروی، پرچم‌هایی را حمل کردند که پیش‌تر ۸۰ سال قبل در سال ۱۹۴۵ میلادی، بر فراز پارلمان آلمان پس از شکست حاکمان نازی آن کشور برافراشتند.

بنا به گزارش مسکو تایمز، همزمان با شروع رژه، «آندری بلوسوف» وزیر دفاع روسیه، با حضور در میدان سرخ با کت و شلوار و کراوات غیرنظامی، از صفوف سربازان استقبال کرد و با سلف خود، «سرگئی شویگو» که اکنون ریاست شورای امنیت روسیه را بر عهده دارد، سلام نظامی داد.

در ابتدای رژه اعلام شد که بیش از ۱۱۰۰۰ سرباز از وزارت دفاع و سایر سرویس‌های امنیتی، از جمله سرویس امنیت فدرال (FSB) و گارد ملی، در این نمایش قدرت رژه می‌روند. ۱۵۰۰ نفر دیگر از نیروهای نظامی که در «عملیات ویژه نظامی» و جنگ با اوکراین جنگیدند ؛ نیز در این رژه حضور داشتند.

نظامیانی از «کشورهای دوست» نیز در مراسم روز جمعه شرکت کردند. یگان‌هایی از کشورهای مختلف هم‌پیمان روسیه در این آیین رژه رفتند. پیش‌قراول آنها، نظامیان جمهوری آذربایجان بودند و ارتشیان چین نیز که در سخنرانی رئیس‌جمهور روسیه، نقش آنها در پیروزی جنگ جهانی دوم برجسته عنوان شد،‌ نیز در این آیین رژه رفتند. نظامیانی از کره شمالی، بلاروس، میانمار، مغولستان، مصر، ویتنام، لائوس، کوبا، ترکمنستان، ازبکستان، قراقستان، قرقیزستان و تاجیکستان نیز در میدان سرخ حاضر شدند. اگرچه هیچ سرباز کره شمالی در رژه شرکت نکرد. با این حال، پس از جشن اصلی، پوتین با افسران کره شمالی دیدار کرد و از آنها به خاطر کمکشان در مبارزه با نیروهای اوکراینی در منطقه کورسک تشکر کرد.

دعوت پوتین به مقاومت روسیه

پوتین در سخنرانی سنتی خود به مناسبت روز پیروزی، آنچه را که «افترا به برندگان واقعی» جنگ جهانی دوم نامید، محکوم کرد. اشاره او احتمالاً به مقامات اوکراینی است که از رژه سالانه مسکو انتقاد کرده‌اند، یا حتی به ادعای دونالد ترامپ، رئیس جمهور ی آمریکا، در اوایل این هفته مبنی بر اینکه آمریکا بیش از «هر کشور دیگری در ایجاد یک نتیجه پیروزمندانه» نقش داشته است.

رهبر روسیه افزود: «حقیقت و عدالت در کنار ماست. کل کشور - جامعه ما، مردم ما - از کسانی که در عملیات ویژه نظامی شرکت می‌کنند، حمایت می‌کند.»

پوتین گفت: «ما به شجاعت و عزم آنها، به قدرت روحیه‌ای که همیشه چیزی جز پیروزی برای ما به ارمغان نیاورده است، افتخار می‌کنیم. روسیه همچنان مدافعی شکست‌ناپذیر در برابر کسانی خواهد بود که از نازیسم، روس‌هراسی و یهودستیزی حمایت می‌کنند.»

پوتین در اشاره‌ای به شی جین پینگ، نقش چین در جنگ جهانی دوم را برجسته کرد و گفت: «ما همیشه به یاد خواهیم داشت که گشودن جبهه دوم، پیروزی را نزدیک‌تر کرد.» اشاره‌ای به جنگ دوم چین و ژاپن بین جمهوری چین و امپراتوری ژاپن.

برخلاف سال‌های گذشته، رهبر کرملین بخش کمی از سخنرانی خود را به جنگ جاری علیه اوکراین اختصاص داد و از محکومیت مستقیم غرب خودداری کرد. برای مثال، در سخنرانی خود در سال ۲۰۲۴، او از «نخبگان غربی» به خاطر انتقام‌جویی و «تحریک درگیری‌های منطقه‌ای» انتقاد کرد.

افزایش سطح رژه

پس از سخنرانی پوتین، نزدیک به ۲۰۰ تانک، از جمله تانک 34-T مربوط به دوران جنگ جهانی دوم، بخش مکانیزه رژه را افتتاح کردند. انواع خودروهای زرهی، سیستم‌های توپخانه‌ای، پهپادها و خودروهای پیاده نظام از مقابل مهمانان رژه رفتند سامانه موشکی «یارس» به عنوان مخوف ترین سلاح روسیه نیز به میدان سرخ آورده بودند. روس‌ها برای نخستین بار در این آیین، جدیدترین سامانه‌های توپخانه‌ای ۱۵۲ میلی‌متری «گیاتسینت-کا» و «مالوا» بر روی شاسی چرخ‌دار، و همچنین مدل‌های مدرن سامانه‌های آتش جت «تورنادو-اس» و سامانه‌های آتش‌افکن سنگین توس-۲ «توسوچکا» را در معرض دید قرار دادند. سامانه‌های پدافند اس۴۰۰ از دیگر تجهیزات به نمایش درآمده در این آیین بود. روس‌ها همچنین برای نخستین بار، پهپادها و دیگر سامانه‌های بدون سرنشین خود را همچون اورلان-۱۰، اورلان-۳۰، لانست-۵۱، لانست-۵۲،‌هارپی و گران به نمایش درآوردند.دیروز جنگنده‌ها و بمب افکن‌های روسی هم در آسمان مسکو را در نوردیدند. گفتنی است که برای اولین بار، پهپادهای روسی ژرانیوم-۲.نیز به نمایش گذاشته شدند.

خبرگزاری رویترز می‌گوید که تسلیحات و تعداد نیروهای حاضر در نمایشگاه نیز در مقایسه با چند سال گذشته که روسیه آشکارا برای برگزاری یک نمایش نظامی چشمگیر با مشکل مواجه بود، ارتقا یافته بود. در دو سال گذشته، رژه تنها شامل یک تانک بود و پرواز معمول هواپیماهای نظامی بر فراز میدان سرخ در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ لغو شد.

مخالفت کی یف با آتش بس

روسیه اعلام کرده است به مناسبت نهم می به صورت یکجانبه اقدام به آتش بس می‌کند اما کی یف با آن مخالفت کرد. با وجود نمایش نظامی باشکوه در میدان سرخ، زندگی در پایتخت روسیه در روزهای اخیر به هیچ وجه روان نبوده است. موج بی‌سابقه‌ای از پهپادهای اوکراینی در شب سه‌شنبه، پروازها را متوقف و ترافیک هوایی در فرودگاه‌های مسکو را مختل کرد و هزاران مسافر را سرگردان کرد.

همچنین در طول هفته، قطعی‌های عمده اینترنت گزارش شده است، زیرا مقامات شهری پیش از جشن‌های روز پیروزی، تدابیر امنیتی را افزایش داده‌اند.

همچنین، برای اولین بار، به رستوران‌ها و فروشگاه‌های نزدیک مسیر رژه دستور تعطیلی داده شد، ظاهراً به دلیل نگرانی از اینکه ممکن است از آنها به عنوان محل تجمع بمب‌گذاری استفاده شود. از زمان حمله تمام عیار به اوکراین، حملات بمب‌گذاری چندین بار مسکو را هدف قرار داده است، که آخرین مورد آن ترور ژنرال ارتش یاروسلاو موسکالیک در ۲۵ آوریل بود.

اوکراینی‌ها در تقابل با روسیه یک روند حقوقی علیه کرملین را دنبال می‌کنند. چندین هیئت خارجی روز جمعه در شهر لویو در غرب اوکراین حضور داشتند تا از تأسیس دادگاه ویژه‌ای برای بررسی جنایات تجاوز علیه اوکراین حمایت کنند. کاجا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، دیوید لامی، وزیر امور خارجه بریتانیا، یوهان وادفول، وزیر امور خارجه جدید آلمان، ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه و ده‌ها دیپلمات ارشد از دیگر کشورهای اروپایی در لویو دیدار کردند.

در اقدامی دیگر برای ابراز همدردی، استونی، لتونی و لیتوانی نیز با بستن حریم هوایی خود به روی هواپیماهای دیپلماتیک عازم مسکو، برخی از موانع لجستیکی را برای شرکت‌کنندگان بین‌المللی در رژه ایجاد کردند و چندین تن از رهبران طرفدار کرملین را مجبور به تغییر مسیر سفر خود به مسکو کردند.

نمایش متفاوت موازنه

روسیه دیروز در رزمایش نهم می نشان داد در حال شکل و فرم دادن اتحادهای جدید مبتنی بر همان الگوریتم جنگ سرد و کانال‌های قدیمی شوروی ارتش سرخ است. «الکساندر گابویف» مدیر مرکز کارنگی روسیه اوراسیا، می‌گوید: «کرملین در نهم می بار دیگر نشان داد که روسیه منزوی نیست، و روسیه به عنوان یک ملت پیروز و مشروع که در میان فاتحان جنگ جهانی دوم است.» گابویف گفت: «روسیه در میان به اصطلاح اکثریت جهانی، جایگاه والایی دارد.»

او افزود که حضور رابرت فیکو، نخست وزیر اسلواکی، نشان داد که «روسیه حتی در اردوگاه غرب نیز متحدانی دارد» و این یک پیروزی بزرگ در عرصه روابط عمومی برای پوتین بود. جنگ جهانی دوم رویدادی نادر در تاریخ تفرقه‌انگیز این کشور تحت حکومت کمونیستی است که مورد احترام همه گروه‌های سیاسی است و کرملین از این احساسات برای تشویق غرور ملی و تأکید بر جایگاه روسیه به عنوان یک قدرت جهانی استفاده کرده است.

در فرهنگ سیاسی روسیه، جنگ‌های میهنی و رژه نهم می یک اتفاق بی بدیل است که ستون قدرت پوتین محسوب می‌شود.پوتین دیروز تلاش کرد با تکیه بر غرور ارتش سرخ و افزایش سطح مهمانان نشان دهد که کرملین نه تنها منزوی نشده است که توانسته ائتلاف‌های خود را تثبیت کند. فارغ از همه مباحث، جنگ اوکراین همچنان ادامه دارد.