باید سود فروش فیلترشکن به خزانه دولت برود/ ضرر استفاده از فیلترشکن برای همه خواهد بود

 آرمان ملی آنلاین:  اگر واقعاً مسئولان با دوراندیشی چنین تصمیم‌هایی می‌گیرند باید نخبگان جامعه را از جزئیات تصمیمات خودآگاه کنند تا نخبگان در جریان روند امور قرار داشته باشند»؛ جملات ذکر شده اظهارات دکتر مجید ابهری، جامعه‌شناس و رفتارشناس اجتماعی در گفت‌وگو با «آرمان ملی» است. ابهری در این گفت‌وگو به مهم‌ترین چالش‌های پیش روی جامعه ایران در صورت ادامه وضعیت کنونی پرداخته که در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. 

ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران به چه میزان در افزایش سرمایه و اعتماد اجتماعی توسط دولت به کار گرفته شده است؟ استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی به چه میزان در دستور کار دولت قرار گرفته است؟

در ماه‌های اخیر اقشار آسیب‌پذیر جامعه و کسانی که از نظر اقتصادی در وضعیت خوبی قرار ندارند با سردرگمی فرهنگی و اجتماعی مواجه شده‌اند. هنگامی که یکی از مدیران ارشد عنوان می‌کند در حدود19 میلیون از افراد جامعه از امکانات اولیه زندگی بی‌بهره هستند باید با حساسیت و دقت بیشتری به مدیریت کشور نگاه کرد که چرا چنین اتفاقی رخ داده است؟ عدم تغذیه مناسب و نرسیدن ویتامین به این افراد باعث بروز بیماری‌های مختلف و ضعف عمومی بدن می‌شود. نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد کمبود، گرانی و قاچاق دارو است که بسیاری از خانواده‌ها را درگیر خود کرده است. این در حالی است که یکی از امکانات اولیه زندگی مردم بهداشت است که دارو نیز جز آن به شمار می‌رود. در این فضا برخی نیز با ایجاد شایعات به آشوب فکری جامعه دامن می‌زنند. البته برخی مسائل که مطرح می‌شود نیازمند بررسی مسئولان است. به عنوان مثال گفته می‌شود حدود100 هزار درخت در جنگل گیسوم قطع خواهد شد و شالیزارهای این منطقه از بین خواهد رفت. این موضوعی است که نیاز به رسیدگی بیشتر توسط مسئولان دارد. نکته دیگری که امروز به یک چالش برای جامعه تبدیل شده فیلترینگ فضای مجازی و استفاده گسترده مردم از فیلترشکن است. 

استفاده مردم از فیلترشکن برای دسترسی به فضای مجازی چه هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی برای جامعه خواهد داشت؟

بدون تردید گسترش استفاده از فیلترشکن در جامعه به سود هیچ‌کس نیست و بلکه ضرر آن متوجه همه خواهد شد. در شرایط کنونی فروش فیلترشکن سودهای کلانی را نصیب کسانی می‌کند که در این زمینه فعالیت می‌کنند. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا اگر قرار است کسی در این زمینه سود ببرد این سود در اختیار دولت قرار نگیرد و به خزانه دولت واریز نشود که با چالش‌‌های زیادی مواجه است. براساس آماری که به تازگی ارائه شده در حدود64 میلیون نفر از مردم ایران از فیلترشکن استفاده می‌کنند تا به فضای مجازی دسترسی داشته باشد. فروش فیلترشکن به این افراد باعث سودهای کلانی می‌شود که به جیب برخی افراد می‌رود. گرانی بلیت هواپیما و مترو از یک طرف و گرانی گوشت و اقلام خوراکی از سوی دیگر باعث شده که در شرایط کنونی وضعیت جامعه از نظر معیشتی از حالت طبیعی خارج شود و ما با جامعه‌ای مواجه هستیم که در بخش‌های مختلف با چالش مواجه است. کسانی که در زمینه فیلتر فضای مجازی تصمیم گیری می‌کنند باید هزینه فایده کنند که چنین تصمیماتی چه پیامدهایی برای کشور دارد.

به نظر می‌رسد آسیب‌های این تصمیم بیشتر است و این موضوعی است که مسئولان باید به آن اذعان کنند. به عنوان مثال در سال‌های اخیر ما در وضعیت تحریم قرار داشته‌ایم و به همین دلیل در خرید کتب و اقلام علمی از کشورهای خارجی در وضعیت خوبی به سر نمی‌بردیم. این در حالی است که فضای مجازی در این زمینه به محققان کمک کرد و شرایط مراودات علمی را برای آنها فراهم کرد. از سوی دیگر ارسال مقالات علمی ایرانیان به نهادهای علمی جهان نیز اغلب از طریق شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گرفت. به همین دلیل با تصمیمی که گرفته شده این مراودات علمی با مشکل مواجه شده و مراودات علمی ایران با خارج از کشور را مختل کرده است. سوالی که مطرح است این است که ادامه محدودیت برای فضای مجازی در شرایطی که کشور با مشکلات متعددی مواجه است چه ضرورتی دارد؟ ورود هر فناوری در یک جامعه باید همراه با فرهنگ‌سازی و آموزش‌های لازم در زمینه کاربرد آن باشد. در این صورت تهدیدات تبدیل به فرصت‌ها شده و کاربرد و استفاده منطقی و درست از آن فناوری در جامعه رشد و توسعه می‌یابد. اگر فرهنگ‌سازی توسط رسانه‌های ما صورت می‌گرفت امروز فضای مجازی به جای آنکه جولانگاه افراد ناهنجار باشد می‌توانست به فرصتی برای توسعه علم و فرهنگ، خلق آثار هنری و برقراری ارتباطات مفید تبدیل شود.

این وظیفه برعهده رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما، نهادهای آموزشی و خانواده‌هاست. تا شکل صحیح بهره‌گیری از تکنولوژی‌های مدرن به جامعه و به ویژه به جوانان آموخته شود. واقعیت این است که به خاطر پایین بودن سطح نشاط اجتماعی و کاستی‌ها در زمینه تفریحات و امور رفاهی، سرگرمی اصلی بسیاری از افراد حضور در فضای مجازی و مطالعه اینگونه صفحات است. ایجاد نشاط اجتماعی، عرضه امکانات رفاهی، تفریحی و ورزشی ارزان قیمت یا رایگان می‌تواند پوششی برای کاهش اینگونه ناهنجاری‌ها شود. 

از نظر رفتارشناسی اجتماعی واکنش مردم به چالش‌های موجود جامعه چه خواهد بود؟ مردم در مقابل چالش‌های موجود چه مطالباتی از مسئولان و دولت دارند؟

واقعیت این است که مردم همچنان از آرمان‌های انقلاب و نظام دفاع می‌کنند و با آن همراهی می‌کنند. واکنش منفی امروز مردم نیز از بی‌مهری‌هایی است که برخی مدیران ناکارآمد مسبب آن هستند. همین دلسردی‌ها و فاصله‌ها موجب جان گرفتن براندازان خارج‌نشین می‌شود. بسیاری از رویدادهای تلخ و خسران‌زا ناشی از سوء تدبیر و ندانم‌کاری است که تاوان آن توسط افرادی داده می‌شود که هیچگونه دخالت و یا نفوذی در وقوع آن رویداد ندارند. مردم از این کم لطفی‌ها خسته گشته‌اند. تبعیض‌ها دلزده‌شان کرده وگرنه‌؛ از نظام دلخور نبوده و رفتار فرصت‌طلبان آزارشان می‌دهد. کوچک و کوچک‌تر شدن سفره‌های مردم ناشی از دوعامل گرانی‌های لجام گسیخته و ضعف و فقدان مدیریت کارآمد بر ابعاد تولید و عرضه و قیمت‌گذاری ونظارت کارآمد بر این وجوه می‌باشند. این در حالی است که احتکار و انبار کردن ارزاق عمومی و بعضا صدور غیرمجاز آنها به کمبود کالاهای ضروری در بازار منجر می‌شود. از نگاه رفتارشناسی سیاسی ایجاد تنگناهای اقتصادی و کمبودهای مصنوعی موتوری بر سرعت بخشیدن به ناراضی تراشی آن‌هم در طبقات کم درآمد؛ بازنشسته؛ بیکار است. نکته دیگر اینکه نادیده گرفتن زحمات مدیران سابق و همه کاستی‌ها و ناکامی‌ها را به آنها ارجاع دادن دور از منطق و انصاف است. بدون تردید فقدان نظارت متمرکز از علل نافذ در بروز برخی از نابسامانی‌های موثر در وقوع مشکلات اخیر هستند. 

در شرایط کنونی مهم‌ترین دغدغه مردم وضعیت معیشتی و اقتصادی است. این در حالی است که به نظر می‌رسد با بهبود وضعیت اقتصادی می‌توان تا حدود زیادی چالش‌های اجتماعی را کنترل کرد. دولت در این زمینه باید چه اقداماتی انجام بدهد؟

واقعیت این است که گرانی‌ها زندگی مردم را سخت کرده و چالش‌های زیادی را در زندگی آنها به وجود آورده است. امروز میزان فقرا نسبت به گذشته بیشتر شده و بسیاری از مردم که تا دیروز در وضعیت مناسبی زندگی می‌کردند به دلیل گرانی‌ها با چالش‌های جدیدی در زندگی خود مواجه شده‌اند. سؤال بنده از مسئولان این است که آیا قصد دارند با این نوع تصمیم‌گیری‌ها صبر و تحمل مردم را امتحان کنند؟ اگر پاسخ به این سؤال مثبت است باید عنوان کرد صبر و تحمل مردم نسبت به گرانی‌ها به انتها رسیده و ادامه این وضعیت پیامدهای خوبی به همراه نخواهد داشت. اگر واقعاً مسئولان با دوراندیشی چنین تصمیم‌هایی می‌گیرند باید نخبگان جامعه را از جزئیات تصمیمات خودآگاه کنند تا نخبگان در جریان روند امور قرار داشته باشند.

متأسفانه عده‌ای در بدنه دولت و فضای سیاسی وجود دارند که اجازه نمی‌دهند وعده‌های انتخاباتی آقای رئیسی در زمینه‌های مختلف به‌خصوص اقتصادی محقق شود. شعارهای مهم آقای رئیسی در انتخابات مبارزه با فساد، مقابله با گرانی و جلوگیری از رشد بی‌رویه ارزاق عمومی بود. این در حالی است که تاکنون این وعده‌ها محقق نشده است و ما شاهد گرانی‌ها هستیم. برخی مفسدان اقتصادی همراه با مدیران ناکارآمد با سرنوشت سیاسی جامعه بازی می‌کنند. نکته قابل‌تأمل اینکه برخی کشورهای همسایه ما نیز تورم و گرانی دارند. در برخی مواقع حتی میزان‌گرانی‌های آنها از ایران نیز بیشتر است. با این‌ وجود به دلیل اینکه شبکه‌های معاند رسانه‌ای علیه آنها تبلیغ نمی‌کند کسی از وضعیت آنها مطلع نیست.

این در حالی است که شبکه‌های معاند خارجی شبانه‌روز وضعیت بازار ایران را آشفته و خراب نشان می‌دهند که این موضوع آسیب‌های زیادی به روان مردم می‌زند. شرایط به شکلی شده که گرانی‌ها و وضعیت اقتصادی مردم دیگر مسائل جامعه را نیز تحت تأثیر قرار داده است. به‌عنوان‌مثال آلودگی هوا که آسیب‌های زیادی به‌سلامتی مردم می‌زند مورد توجه نیست و کسی نیز به آن توجه نمی‌کند. این در حالی است که آلودگی هوا که بیشتر ناشی از عدم برنامه‌ریزی و تصمیمات نادرستی بوده که درگذشته گرفته شد سلامتی مردم را با مخاطره مواجه می‌کند. دولت باید به‌جای از نخبگان و متخصصان استفاده کند تا مشکلات کاهش پیدا کند. اگر دولت می‌خواهد مشکلات مردم را حل کند باید بدون توجه به سلیقه سیاسی نخبگان و تنها بر اساس تخصصی که دارند از آنها استفاده کند.