قاسم محبعلی: اهمیت هوشیاری ایران در حفظ تعادل هسته‌ای

ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت: «اقدام دولت جمهوری اسلامی ایران برای لغو مجوز برخی از بازرسان با ملیت این کشور‌ها درست بود. وقتی این کشور‌ها با مواضع سیاسی‌شان فضای همکاری بین ایران و آژانس را تخریب می‌کنند چنین شائبه‌ای درباره بازرسان مربوط به این سه کشور هم به وجود می‌آید که فضای همکاری را به سمت چالش ببرند.» با این وجود، گروسی مدیرکل آژانس برای سومین بار طی هفته جاری، خواستار تجدیدنظر ایران در این تصمیم شده است. زمانی که ابراهیم رئیسی، برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در نیویورک حضور داشت، گروسی اعلام کرده مایل است با رئیس‌جمهور ایران دیدار کند. ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز در بیانیه مشترکی از ایران خواسته‌اند هرچه سریعتر در تصمیم خود تجدیدنظر و به طور کامل با آژانس همکاری کند. رافائل گروسی، چهار روز پیش اعلام کرده بود که شماری از این کارشناسان تعلیق شده، از «مجرب‌ترین بازرسان آژانس هستند» و به گفته او با این تصمیم، «ایران حدود یک سوم از گروه بازرسان آژانس را نپذیرفته و در نتیجه توان این نهاد بین‌المللی را برای بازرسی موثر و تایید صلح آمیز بودن برنامه اتمی‌اش به شدت محدود شده است.» ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران با دفاع از این تصمیم گفته بود « متأسفانه سه کشور اروپایی و آمریکا به‌رغم تعامل مثبت، سازنده و مستمر جمهوری اسلامی با آژانس، با زیاده‌خواهی و با هدف تخریب فضای همکاری ایران و آژانس، از فضای شورای حکام برای مقاصد سیاسی خود سوءاستفاده کردند. ایران پیش‌تر نسبت به عواقب این گونه سوءاستفاده‌های سیاسی از جمله تلاش برای سیاسی کردن فضای آژانس هشدار لازم را داده بود.» با توجه به جدیدترین تحولات در روابط ایران و آژانس، پرسش‌هایی مطرح است، از جمله اینکه روابط ایران و آژانس به چه مسیری منتهی خواهد شد و آیا بحران در روابط ایران و آژانس قابل کنترل است؟

* اهمیت هوشیاری ایران در حفظ تعادل هسته‌ای

یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خصوص روابط ایران و آژانس اظهار داشت: ‌جلسه اخیر آژانس و اظهارات آقای گروسی از یکسو و بیانیه‌ای که اتحادیه اروپا و آمریکا در خصوص حفظ و افزایش تحریم‌ها علیه ایران ارائه کردند، از سوی دیگر باعث واکنش ایران شد. واکنش ایران لغو روادید برخی از کارشناسان تروئیکای آژانس در کشور بود. حرکت مذکور باعث شد گروسی این احساس را پیدا کند که عملا اشراف و نظارت خاصی بر برنامه هسته‌ای ایران ندارد و در نتیجه آخرین سخنان خود را که شامل نوعی هشدار بود مطرح کرد. به نظر می‌رسد، مسئله آژانس، در صورتی که ایران و آژانس همکاری‌های لازم را انجام ندهند، با احتمال پیچیدگی بیشتر همراه است. قاسم محبعلی گفت: طبیعتا تصمیم اروپا و آمریکا، مطلقا مبتنی بر تصمیم آژانس نخواهد بود و با رگه‌هایی سیاسی همراه می‌شود، اما اگر آژانس اعلام کند نظارتی بر برنامه هسته‌ای ایران ندارد و نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن آن را تایید کند، باید منتظر تصمیم‌های جدی‌تر اروپایی‌ها و آمریکا در شورای امنیت باشیم. اینکه چه زمانی این تصمیم‌ها علنی اعلام شود، بستگی دارد به اینکه این کشور‌ها به دنبال چه منافعی هستند. به نظر می‌رسد اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در عین حال که به دنبال حفظ تحریم‌ها هستند، علاقه‌ای به افزایش بحران‌های منطقه ندارند. سفیر پیشین ایران در مالزی و یونان بیان کرد: اگر ایران به دنبال راه‌حل و کاهش تحریم‌هاست، واکنش‌های سنگین به سخنان گروسی نمی‌تواند تاثیر مثبتی بگذارد. آمریکایی‌ها تمام تلاش خود را کردند که با هر روش ممکن، شهروندان خود را از کشور خارج کنند. در کنار این مسأله، ایالات متحده با موضوع انتخابات، بحران اوکراین و بازار نفت درگیر است. در حال حاضر ایالات متحده دغدغه‌هایی دیگر از جمله اتصال ارتباط اسرائیل و عربستان را نیز دنبال می‌کند و در نتیجه خواهان اجرای نوعی سیاست تنش‌زدایی با ایران است. بعید می‌دانم مواضع آمریکا در قبال ایران، ضعیف‌تر از مواضع اروپایی‌ها باشد، اما به دلیل شرایطی که گفتم، علاقه‌ای به تشدید بحران ندارد. باید ببینیم بیانیه‌های بایدن و دولت آمریکا در قبال ایران به چه سمتی می‌رود.

* دوراهی تصمیم‌گیری

محبعلی تصریح کرد: مسأله دلگیری کشور‌های اروپایی از ایران در حوزه جنگ اوکراین بر دو فرض استوار است. یکی حمایت ضمنی ایران از روسیه و دیگری، حمایت عملی ایران از روسیه. در حوزه مسأله پهپاد‌ها بار‌ها شاهد تکذیبیه‌های ایران بوده‌ایم، اما برای شفاف‌سازی این موضوع، کار بسیار پیچیده خواهد بود اصلا کار ساده‌ای نیست که ایران بتواند اثبات کند در خلال جنگ اوکراین همکاری پهپادی با روسیه نداشته. به جز ایران، طرف‌های دیگری هم وجود دارند که باید در این زمینه نظر بدهند. برای مثال موضع‌گیری روسیه درباره پهپاد‌ها حائز اهمیت است. وی افزود: روسیه در ماجرای جنگ اوکراین به دنبال شرکایی بود که در زمین جنگ تنها نباشد، چینی‌ها وارد این زمین شدند اما تا حدی از روسیه فاصله گرفتند. روس‌ها بسیار علاقه‌مند بودند که ایران را نیز در این وضعیت شریک کنند. همچنین فارغ از جنگ اوکراین وقتی روابط ایران و غرب بهبود پیدا کند، مسأله تحریم‌ها کاهش پیدا کرده و ایران با فراغ بال بیشتری اقدام به فروش نفت می‌کند؛ بنابراین اساساً به نفع روسیه نیست. شاید یکی از دلایل گمراهی اروپایی‌ها نسبت به ایران همین باشد که تصور می‌کنند ایران قطعا با روسیه همکاری پهپادی دارد و برای تکذیب این موضوع و قانع کردن آنان نیز همان‌طور که اشاره کردم، کار سختی در پیش است.