گریز از مناظره

همه ما فضای دوقطبی را تجربه کرده‌ایم و می‌دانیم از جمله اتفاقاتی که در این فضا می‌افتد، دورشدن مواضع فعالان سیاسی هر دوقطب از یکدیگر است. این فاصله کم‌کم به حدی می‌رسد که تقریبا دوطرف حرف همدیگر را درک نمی‌کنند. از سوی دیگر هر کدام از فعالان دو قطب اگر حرفی بزند و اگر دیدگاه‌های خود را مطرح کند، فقط طرفداران خود را راضی می‌کند و طرف مقابل را تحت‌تاثیر قرار نمی‌دهد. حرف‌ها و مواضع آنقدر از هم دور می‌شود که یک ناظر بی‌طرف حیرت می‌کند از برخی‌ حرف‌ها. مثلا سعید جلیلی در مراسم گرامیداشت شهدای حزب‌ا... لبنان و سالگرد شهادت سیدحسن نصرا... و دیگر فرماندهان مقاومت، می‌گوید: «امروز یک بچه‌ای که فقط یک دور اخبار را خوانده باشد و اظهارات آقای روحانی را دیده باشد و در دبستان باشد، در مناظره آقای روحانی را محکوم خواهد کرد». ناظر بی‌طرف باور نمی‌کند این حرف را یکی از چهره‌های شاخص پایداری گفته باشد اما گفته است و احتمالا کسی جز طرفداران خود را تحت‌تاثیر قرار نداده است. به سادگی می‌توان میزان خشم و انرژی منفی در پس این جملات را فهمید.

غرق شده در جناح سیاسی

زمانی‌که برجام منعقد شد، ردیفی از مخالفان سیاسی داخل کشور هم با مخالفان برجام در خارج از کشور همسو شدند. هرچند خود این افراد از چنین همسویی خوشنود نبودند اما بی‌توجه به انتقادهایی که درباب این همسویی مطرح می‌شد، مخالفت با برجام را شدیدتر و عریان‌تر کردند. در حالی‌که انتظار می‌رفت گشایشی وسیع اتفاق بیفتد اما برجام نتوانست در دیوار سخت و سنگین مخالفان برجام رخنه‌ای ایجاد کند. درست این است که برجام با سد مخالفان داخلی اول برخورد کرد و بعد از آن بود که با مخالفان خارجی روبه‌رو شد و شد آنچه شد. نمونه‌های مخالفت با برجام فراوان است. در یکی از این اظهارنظرها در مخالفت، می‌توان به صحبت‌های نبویان توجه کرد که گفت: «برجام نمی‌تواند منافع ملت ایران را تامین کند، اگر از برجام به‌دنبال رفع تحریم‌هاست، اشتباه است». نبویان این حرف را در کانال ایتای خود نوشته است. دقت در همین یک جمله نشان می‌دهد، حالا که صحبت از بازگشت تحریم‌ها در میان است، می‌توان نتیجه گرفت که حرف نبویان درست نبوده است. با برجام تحریم‌ها لغو و چندین قطعنامه حساس از روی کشور برداشته شد. همان موقع مخالفان برجامی از هر فرصتی استفاده می‌کردند و مدعی بودند که بعد از برجام در راکتور هسته‌ای اراک بتن ریخته‌اند. ادعایی که بارها و بارها رد شد و آقای صالحی علاوه بر رد چنین ادعایی گلایه کرد و طرف مقابل را به رعایت اخلاق توصیه کرد.

چرخش در دولت سیزدهم

آنچه که تندروهای مخالف برجام را برآشفته کرد، تلاش‌های دولت سیزدهم برای احیای برجام بود. در حالی‌که اعضای اصلی و موثر دولت سیزدهم از مخالفان شناخته شده برجام بودند و علی باقری از ضدبرجامی‌های مشهور مسئول مذاکره با طرف‌های برجامی برای احیای آن بود، تندروها نتوانستند این تناقض را توجیه کنند که چرا با همه مخالفت‌های صورت گرفته با برجام، باقری کنی در حال احیای آن است؟ احیای برجام در دولت سیزدهم در واقع ادامه تلاش‌های دولت روحانی در انتهای مسئولیت خود بود. دولت روحانی که تا آستانه احیای برجام جلو رفته بود، موافقت نهایی را به دولت سیزدهم واگذار کرد. دولت سیزدهم البته با همه علاقه‌ای که به احیای همان برجام نشان می‌داد، نتوانست آن را برگرداند. نکته این است که تقریبا تمام مخالفان برجامی که با بلندترین صداها در دولت روحانی به آن می‌تاختند، در دولت سیزدهم سکوت کردند یا شعله مخالفت را پایین کشیدند. شاید یکی از دلزدگی‌های تندروها این باشد که نتوانستند برجام را در دولت سیزدهم احیا کنند و دوباره کار از دست آنها خارج شد. هرچه باشد دولت سیزدهم در ابتدا ارتباط روشنی با سعید جلیلی و نوع نگاه او به برجام داشت که آرام‌آرام از مواضع جلیلی فاصله گرفت و گفته می‌شود این دلیل نقار پیش آمده بین چهره‌های ضدبرجامی بوده است. درباره نوع نگاه جلیلی به مذاکرات هسته‌ای، می‌توان سخنان علی‌اکبر ولایتی را به یاد آورد که در مناظره‌های تلویزیونی برای انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، تمام تلاش‌های جلیلی را زیر سوال برد و اظهارداشت: «دیپلماسی این نیست؛ سرسختی نشان دادن نیست، معامله است، بده‌بستان است. هنر دیپلماسی بیانیه صادرکردن نیست! آنچه مردم می‌بینند این است که شما مسئول مذاکرات هسته‌ای بوده‌ای و مذاکرات یکقدم پیش نرفته، تحریم‌ها بیشتر شده و فشارش روی مردم آمده است». ولایتی این حرف را از این جهت مطرح کرد که معتقد بود جلیلی علاقه‌ای برای کاستن تنش از خود نشان نمی‌داده و در هر مذاکره صحبت‌های بی‌ارتباط به اصل مذاکره را مطرح می‌کرده است. بدیهی است که چنین کسی باید در برابر هر توافقی توسط جناح مقابل ایستادگی کند و در این ایستادگی آنقدرها که انتظار می‌رود به واقعیت نظر ندارد.

تندروها و تشتت نظری

از زمانی‌که دوره ریاست جمهوری روحانی به پایان رسیده، هر از گاهی او در برابر دوربین  می‌نشیند و حرف‌ها و دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کند. گاهی در دیدار با اعضای کابینه و استانداران دولت تدبیر و امید هم سخنانی مطرح کرده که به رسانه‌ها رسیده است. در یکی از این موارد، روحانی در با تمام قوا به مخالفان برجام تاخت و از اینکه برای به نتیجه نرسیدن برجام از هیچ تلاشی خودداری نکرده‌اند، اظهار تعجب و گلایه کرد. روحانی در بخشی از سخنان خود بیان داشت که چرا مخالفان برجام با او مناظره نمی‌کنند؟ و این دلیل حرف‌ها و موضع‌گیری عجیب جلیلی در دانشگاه شیراز بوده است. هر دوی این دو چهره شناخته شده سیاسی در دورانی همکار بوده و در شورای عالی امنیت ملی مقابل هم می‌نشسته‌اند. یکی که روحانی باشد، منعقدکننده برجام و دیگری که جلیلی باشد، مخالف سرسخت مذاکره و برجام بوده است. اگر مسئولیت‌های دو طرف را در دو کفه ترازو بگذاریم، بدون تردید کفه‌ای که مسئولیت‌های روحانی در آن قرار می‌گیرد، بسیار سنگین‌تر از کفه‌ای است که نشان‌دهنده مسئولیت‌های جلیلی است. با این حال وقتی جلیلی می‌گوید که یک دانش‌آموز دبستانی هم می‌تواند با حسن روحانی مناظره کند، با اطمینان می‌توان گفت آنکه از مناظره می‌گریزد، جلیلی است، نه حسن روحانی. کاستن و تخفیف دادن جایگاه مدعی با اخلاق مناظره سازگار نیست و روشن است که دست جلیلی در هماوردی کلامی با حسن روحانی خالی است وگرنه نیازی به یادآوری نیست که طرف مقابل او چه مسئولیت‌هایی را به عهده داشته است.

از جلیلی تا دانش‌آموز دبستان

سعید جلیلی در مراسم سالگرد شهادت دبیران کل حزب‌ا... دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: مناظره با حسن روحانی را ما ۱۰ سال پیش در خود شورای عالی امنیت ملی انجام دادیم؛ در حضور خود روحانی همه موارد گفته شد و او پاسخ نمی‌داد و فقط شروع می‌کرد بحث‌های دیگر را مطرح کردن. به گزارش خبرگزاری دانشجو، وی افزود: آن‌ها می‌گفتند همه قطعنامه‌ها لغو می‌شود چرا نشد؟ چرا همه آن‌ها برگشت؟ اینکه گفتند تحریم‌ها لغو خواهد شد چرا برگشت؟ اینکه حسن روحانی می‌گفت دیگر برجام را هیچکس نمی‌تواند تکان بدهد از طوفان هم گزند پیدا نخواهد کرد چه شد؟ اینکه می‌گفتند ۱۰ سال صبر کنید تا گلابی‌های برجام برسد چه شد؟ وی ادامه داد: امروز یک بچه‌ای که فقط یک دور اخبار را خوانده باشد و اظهارات آقای روحانی را دیده باشد و در دبستان باشد در مناظره آقای روحانی را محکوم خواهد کرد. بعد از این سخنان محمد مهاجری، اصولگرای شناخته شده واکنش نشان داد و به سعید جلیلی نوشت: «شما بیا و همان بچه ‌دبستانی باش و روحانی را محکوم کن!» وی نوشته است: «آقای سعید جلیلی! شما بیا و همان بچه ‌دبستانی باش و روحانی را محکوم کن! شما این مناظره را انجام نمی‌دهی، اما اگر انجام دهید من اسمم را عوض می‌کنم و به سعید جلیلی تغییر می‌دهم».

مناظره روحانی و جلیلی

به‌نظر می‌رسد تعداد کسانی‌که علاقه‌مند به دیدن چنین مناظره‌ای هستند کم‌کم بیشتر می‌شود. در این میان رسانه آزاد نوشت: رسانه «آزاد»، به‌عنوان بزرگترین رسانه گفت‌وگومحور فارسی، آمادگی دارد میزبان مناظره آقایان سعید جلیلی و حسن روحانی باشد. ‌این مناظره حق ایرانیان برای داوری درباره «نتایج سیاست خارجی کشور در چند دهه اخیر» است که موضوع منازعاتی بی‌پایان شده است. این رسانه افزوده است: ‌آمادگی داریم گفت‌وگو را در یک یا چند جلسه و با توافق حول محورها همراه با پخش زنده از تمامی شبکه‌های اجتماعی به انجام برسانیم.