«آرمان ملی» از رونق مشکوک بازار مکمل‌های سوخت گزارش می‌دهد
بطری‌های مرگ، قاتلین خاموش خودروها
آرمان ملی – صدیقه بهزادپور: این روزها اکثر خودروها هنگام مراجعه به جایگاه‌های سوخت با توصیه به ظاهر دلسوزانه اکثر اپراتورها برای استفاده از مکمل‌ها به دلایل مختلف چون؛ افزایش راندمان موتور، کاهش مصرف بنزین، بهبود شتاب خودرو و حتی کاهش آلایندگی و... روبه‌رو می‌شوند در حالی که، به گفته کارشناسان، همین مکمل‌های اکثراً تقلبی، در عمل گاهی تهدیدی جدی برای سلامت موتور و جیب مصرف‌کنندگان تبدیل می‌شوند.
پرسش اصلی این است که چرا در شرایطی که کیفیت بنزین تولید داخل همچنان یکی از مباحث مورد مناقشه در صنعت خودرو و انرژی کشور است، بازار مکمل‌ها تا این اندازه رونق گرفته و چرا همواره ردپای کالاهای تقلبی در این حوزه دیده می‌شود؟
یکه تازی تبلیغات غیرقانونی
به گزارش «آرمان ملی»، بازار مکمل‌های سوخت در ایران در سال‌های اخیر به یکی از حوزه‌های پرحاشیه تبدیل شده و استفاده از این مکمل‌ها در ظاهر با تبلیغاتی پرزرق‌وبرق تحت عنوان نجات دهنده خودروها به عناوین مختلف، بازارگرمی می‌کنند. آرش انصاری فر کارشناس انرژی در این باره گفت: در حال حاضراختلاف کیفیت بنزین توزیع شده در جایگاه‌های کشور، شاهد اُفت محسوس شتاب خودرو پس از چندبار سوختیگری در برخی از این جایگاه‌ها هستیم که باعث گلایه کاربران شده است، از این رو همین تجربه‌های روزمره کافی است تا صاحبان خودرو به دنبال راه حل‌های جایگزین بروند و در این اثناء مکمل‌های بنزین که عمدتاً در قوطی‌ها و بطری‌های کوچک عرضه می‌شوند، در چنین فضایی به کالایی جذاب برای مصرف‌کنندگان تبدیل شده‌اند و اتفاقاً تبلیغات پررنگ این محصولات نیز بر نگرانی‌های عمومی اضافه شده و فروشندگان ادعا می‌کنند که استفاده منظم از مکمل‌ها می‌تواند معجزه کند. این کارشناس تأکید کرد: بخش بزرگی از این ادعاها پشتوانه علمی ندارد، چرا که ترکیبات موجود در بیشتر مکمل‌های سوختی که در بازار ایران عرضه می‌شوند نه تنها قادر به ارتقای اکتان سوخت نیستند، بلکه در مواردی باعث ایجاد رسوبات در سیستم سوخت‌رسانی می‌شوند و حتی گاهی این رسوبات به تدریج انژکتورها را دچار گرفتگی کرده و عملکرد موتور را مختل می‌کند. او ادامه داد: به این ترتیب قطعاً زمانی که کیفیت بنزین در برخی جایگاه‌ها پایین است، طبیعی است که مردم به دنبال چاره‌ای باشند، اما بدیهی است که مکمل‌های تقلبی مشکل را حل نمی‌کنند، بلکه آن را تشدید می‌کنند.
مکمل‌های غیراستاندارد
او اضافه کرد: مسئولان سازمان استاندارد و وزارت صمت نیز هشدار داده‌اند که حجم بزرگی از مکمل‌های موجود در بازار تقلبی است و برآورد می‌شود که حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد مکمل‌های سوختی که در سطح خرده‌فروشی عرضه می‌شوند فاقد استاندارد معتبر هستند و حتی گاهی بعضی از این مکمل‌ها در کارگاه‌های زیرزمینی بسته‌بندی می‌شوند؛ کارگاه‌هایی که قوطی‌های خالی برندهای معتبر خارجی را جمع‌آوری کرده و سپس با مواد ارزان‌قیمت و گاه خطرناک یا حتی خود بنزین معمولی پر می‌شود و گاهی بر اساس گزارش‌هایی منتشره، در بعضی مناطق حاشیه‌ای تهران، حتی روغن‌های صنعتی و حلال‌های نامرغوب به عنوان مکمل به بازار تزریق می‌شوند. این کارشناس توضیح داد: مسلماً پیامدهای منفی این امر فقط در حوزه آسیب رسانی به خودروها از نظر فنی محدود نمی‌شود بلکه دارای ابعاد گسترده اقتصادی و اجتماعی است که به کاهش اعتماد مردم و افزایش آلایندگی‌ها و اعتراض‌های مردمی از فقدان نظارت در این زمینه نیز منتهی می‌شود. انصاری فر افزود: بر اساس آمارهای غیررسمی انجمن قطعه‌سازان، در سال گذشته بیش از ۲۰ هزار خودروی سبک به دلیل آسیب ناشی از سوخت و مکمل‌های غیراستاندارد به تعمیرگاه‌ها مراجعه کرده‌اند که متوسط هزینه تعمیر در این خودروها بین ۱۰ تا ۳۰ میلیون تومان بوده است، قطعاً این ارقام در شرایطی مطرح می‌شوند که اقتصاد خانوار ایرانی تحت فشار است و هر هزینه اضافی می‌تواند بار مالی سنگینی ایجاد کند. بعلاوه، این مشکل از نظر کلی هم نشان از نبود نظارت و شائبه‌هایی در این خصوص می‌شود. چون در حالی که طبق قانون، واردات و تولید مکمل‌های سوخت باید تحت نظارت سازمان استاندارد و گمرک انجام شود، اما در عمل حجم زیادی از کالاهای قاچاق و بدون مجوز به بازار راه پیدا می‌کنند، از طرف دیگر حتی بعضی از فروشندگان خیابانی و حتی بعضی فروشگاه‌های قطعات یدکی به‌سادگی مکمل‌هایی را عرضه می‌کنند که نه شماره مجوز دارند و نه تاریخ تولید معتبر و مصرف‌کننده در حالیکه سعی می‌کند تعادلی در هزینه‌های خود ایجاد کند روی به کالایی می‌آورد که قطعاً هیچ ضمآنتی‌برای اصالت کالا ندارد و در نتیجه این امر به بی‌اعتمادی عمومی هم دامن زده است. این کارشناس توضیح داد: در حال حاضر حاضر حتی اگر مکمل اصل هم در بازار وجود داشته باشد، امکان تشخیص آن از نمونه‌های تقلبی بسیار دشوار است، از این رو، بخشی از جامعه مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند به‌طور کلی از خرید این محصولات پرهیز کنند، به عبارتی، بازار مکمل‌ها امروز میان دو قطب ناامنی و تبلیغات افراطی گرفتار شده است.
سهم بنزین بی‌کیفیت
او دلیل اصلی بازار گرمی مکمل‌ها را کیفیت نامطلوب بنزین ذکر و بیان کرد: تجربه جهانی نشان می‌دهد در کشورهایی که کیفیت سوخت پایدار و قابل قبول است، استفاده از مکمل‌ها چندان ضرورتی ندارد. برای نمونه، در گزارش سال ۲۰۲۳ اتحادیه خودروسازان اروپا آمده است که سهم مکمل‌ها در بازار این قاره کمتر از سه درصد است و عمدتاً در خودروهای مسابقه‌ای یا قدیمی مصرف می‌شود، ولی در کشور، به دلیل ضعف‌های ساختاری در تولید و توزیع سوخت، این سهم غیررسمی تا بیش از ۲۰ درصد برآورد می‌شود. همین تفاوت بزرگ، گویای چرایی شکل‌گیری بازار سیاه مکمل‌هاست. انصاری‌فر مسئله فرهنگی را یکی دیگر از عوامل رونق مکمل‌ها دانست و گفت: بخشی از استقبال از مکمل‌ها به دلیل روان‌شناسی مصرف است، چون راننده‌ای که احساس می‌کند خودروی او باکیفیت کار نمی‌کند، با خرید یک بطری مکمل، نوعی اطمینان خاطر روانی به دست می‌آورد، این امر حتی اگر تأثیر واقعی محصول ناچیز باشد، همین حس روانی می‌تواند موقتاً باعث رضایت شود، البته در نهایت به زیان مصرف‌کننده تمام می‌شود، چرا که باعث تداوم تقاضا برای محصولی بی‌اثر یا زیان‌آور خواهد شد.
فقدان جایگاه حقوقی
این کارشناس فقدان پشتوانه حقوقی و پیگیری معضلات در این زمینه را از دیگر دلایل رونق مکمل‌های بی‌اثر اعلام و بیان کرد: قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو به صراحت تأکید دارد که هر محصولی که در بازار لوازم یدکی عرضه می‌شود باید شناسنامه استاندارد داشته باشد، اما حجم شکایات ثبت‌شده در سازمان حمایت نشان می‌دهد که تعداد زیادی از مردم درگیر خرید کالاهای بی‌کیفیت شده‌اند. بر اساس آمار منتشره فقط در نیمه نخست امسال بیش از ۳۵۰۰ شکایت درباره مکمل‌های تقلبی در سامانه‌های رسمی ثبت شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۴۰ درصد افزایش داشته است. در این وضعیت به نظر می‌رسد ضرورت بر شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی است و در این میانرسانه‌ها باید با صراحت درباره خطرات مکمل‌های تقلبی هشدار دهند و مردم را از خرید محصولات بی‌نام‌ونشان بازدارند. البته تقویت نظام نظارتی است نیز رکنی ضروری است تا ورود و تولید هر مکمل بدون مجوز جرم محسوب شود، و باید سازوکاری برای پیگرد سریع و قاطع متخلفان وجود داشته باشد. این کارشناس تاکید کرد: مسلماً از همه مهمتر بهبود کیفیت بنزین توزیع‌شده در کشور است چرا که تا زمانی که مردم احساس کنند بنزین موجود کیفیت مطلوب ندارد، همواره به سمت مکمل‌ها متمایل خواهند شد و مسئولیت اصلی در این میان بر دوش نهادهای رسمی است، بدیهی است که چنانچه بنزین تولید داخل استاندارد یورو ۴ و یورو ۵ را رعایت کند و توزیع آن پایدار و یکدست باشد، اساساً نیازی به استفاده از مکمل در خودروهای معمولی نخواهد بود. تجربه کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که اتکا به سوخت استاندارد و نظارت دقیق، بهترین راه برای کاهش بازار سیاه مکمل‌هاست. او اضافه کرد: کاملاً آشکار است که آنچه که بازار پرهیاهوی مکمل‌های سوخت در ایران را با چالشهای بسیار روبه‌رو کرده است، بازتابی از چالشهای ساختاری در صنعت انرژی و خودرو است. این بازار، در کنار تبلیغات اغراق‌آمیز، با موجی از کالاهای تقلبی پر شده که هم موتور خودروها را تهدید می‌کند و هم هزینه‌های اضافی بر دوش مردم می‌گذارد و قطعاً راه نجات، نه در خرید محصولات مشکوک و بی‌اعتبار، بلکه در اصلاحات بنیادین در حوزه کیفیت بنزین و تشدید نظارت بر عرضه کالاهای جانبی است. فقط در این صورت است که می‌توان امیدوار بود رانندگان ایرانی بدون دغدغه از افت شتاب، رسوب انژکتور یا آسیب موتور، از خودروی خود استفاده کنند و جیبشان نیز از سودجویی دلالان مکمل‌ها در امان بماند.
ارسال نظر