تاکید بر امنیت بومی در خاورمیانه

سفر لاریجانی به لبنان و عراق نشان داد تهران به‌دنبال تثبیت امنیت از درون کشورهاست. او در بیروت با تأکید بر جایگاه حزب‌ا... در برابر اسرائیل و احترام به تصمیم جمعی لبنانی‌ها، بر سیاست عدم دخالت مستقیم ایران در امور امنیتی این کشور صحه گذاشت. پیام تهران در آن دیدار روشن بود: تجربه گذشته باید در نظر گرفته شود و مقامات عراق و لبنان نباید فریب وعده‌های آمریکا یا تهدیدهای اسرائیل را بخورند.

+دیپلماسی امنیتی در عراق

در عراق، شرایط متفاوت از لبنان است. شهروندان عراقی با گوشت و پوست خود خطر داعش را تجربه کردند و می‌دانند که بدون نقش ایران، عراق به‌سختی می‌توانست از سلطه گروه‌های افراطی رها شود. به همین دلیل، بغداد از گذشته تفاهم‌نامه‌های امنیتی متعددی با تهران امضا کرده است. نخستین سفر لاریجانی در مقام دبیر شورای عالی امنیت ملی به عراق انجام شد و طی آن، موافقت‌نامه‌ای تازه به امضا رسید. این سفر هم‌زمان بود با انتشار خبرهایی درباره خروج نیروهای آمریکایی از برخی پایگاه‌ها در عراق. برخی تحلیلگران معتقد بودند واشینگتن و تل‌آویو خود را برای مرحله تازه‌ای از مقابله با گروه‌های مقاومت آماده می‌کنند و از این رو بخشی از نیروهایشان را خارج کرده‌اند تا در تیررس مستقیم نباشند. از نگاه تهران، امنیت عراق باید «درون‌زا» و متکی بر همکاری‌های منطقه‌ای باشد.

+دیدار با حکیم در تهران

امنیت عراق از منظر ژئوپلیتیک برای ایران جایگاهی ویژه دارد. بخش بزرگی از ظرفیت‌های دفاعی ایران در چهار دهه گذشته متوجه مرزهای غربی و جنوب‌غربی بوده است. در همین چارچوب، علی لاریجانی در تهران میزبان حجت‌الاسلام سیدعمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق، بود. حکیم در این دیدار با اشاره به جنگ اخیر اسرائیل علیه ایران گفت: «برخلاف تصور رژیم صهیونیستی، این جنگ به قدرت ایران در منطقه افزود و حقانیت مواضع تهران در قبال اسرائیل را آشکار کرد.» او افزود که رفتار ماجراجویانه اسرائیل، کشورهای منطقه را نسبت به تهدیدات تل‌آویو حساس‌تر کرده است. لاریجانی نیز عراق را کشوری دوست، هم‌کیش و تأثیرگذار در منطقه توصیف کرد و همکاری‌های دوجانبه را راهبردی دانست. برخی رسانه‌ها گزارش دادند که گفت‌وگو درباره تفاهم‌نامه‌های امنیتی نیز در دستور کار طرفین قرار داشته است.

+ ایران، حزب‌ا... و عراق

یک کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با «آرمان ملی» تأکید کرد: «تنها راه ارتباطی ایران با حزب‌ا... از مسیر عراق می‌گذرد و حزب‌ا... بازوی اصلی امنیتی ایران در منطقه است.» علی بیگدلی در این گفت‌وگو افزود: «دولت عراق تحت نفوذ آمریکا قرار دارد و واشینگتن در تلاش است حلقه اتصال ایران و عراق را، حتی در حوزه‌هایی مانند فروش برق، محدود کند. از سوی دیگر، جنگنده‌های اسرائیلی در جریان جنگ ۱۲ روزه از آسمان عراق سوخت‌گیری می‌کردند و لاریجانی نسبت به این موضوع معترض است.» به گفته او، نخست‌وزیر عراق پیش‌تر اعلام کرده بود که توان مقابله با پروازهای اسرائیل را ندارد.

+جمع‌بندی

تحرکات اخیر علی لاریجانی در قامت دبیر شورای عالی امنیت ملی، نشان می‌دهد که تهران به‌دنبال تثبیت «دکترین امنیت بومی» در منطقه است. این دکترین بر سه اصل کلیدی استوار است: اول، تأکید بر اینکه امنیت باید از درون کشورها بجوشد نه از طریق دخالت قدرت‌های خارجی؛ دوم، تقویت نیروهای بومی مقاومت در برابر تهدیدات مشترک؛ و سوم، ایجاد پیوندهای راهبردی میان ایران و کشورهای همسو، به‌ویژه عراق. ایران طی سال‌های اخیر کوشیده است خود را نه به‌عنوان بازیگری مداخله‌گر، بلکه به‌عنوان شریک امنیتی معرفی کند. سفرهای لاریجانی و دیدارهای او با مقامات بغداد و بیروت و همچنین نشست اخیر با سید عمار حکیم، در همین چارچوب ارزیابی می‌شود. تجربه مبارزه با داعش در عراق و نقش محوری حزب‌ا.. در لبنان، شواهدی است که جایگاه این دکترین را تقویت می‌کند. از نگاه تهران، آمریکا و اسرائیل تلاش دارند با تغییر صحنه میدانی، مسیر گروه‌های مقاومت را سد کنند، اما واقعیت‌های منطقه‌ای نشان داده است که بدون حضور و همکاری ایران، معادله امنیتی خاورمیانه ناپایدار خواهد بود.