اروپا و مکانیسم ماشه
بحث مکانیسم ماشه که این روزها دوباره از سوی کشورهای اروپایی مطرح شده، در حالی است که اساساً شرایط اجرای آن به‌کلی از بین رفته است. برجام توافقی چندجانبه بود که پس از خروج یک‌جانبه آمریکا در دوران ترامپ و همچنین عدم پایبندی اروپا به تعهدات خود، عملاً کارایی و اعتبار حقوقی‌اش زیر سؤال رفت. بنابراین، استفاده از مفاد این توافق علیه ایران نه‌تنها غیرقانونی، بلکه اقدامی خلاف منطق حقوق بین‌الملل است. امروز دیگر برجام به معنای واقعی وجود خارجی ندارد مگر اینکه سه کشور اروپایی عضو شورای امنیت قطعنامه‌ای جدید را با تعیین جدول زمانی مشخص به تصویب برسانند تا ایران را به تعهدات سابق بازگردانند.
با این حال، چنین اقدامی با موانع جدی مواجه است. روسیه پیش‌نویسی برای تمدید مهلت شش‌ماهه به شورای امنیت ارائه داده، اما به نظر می‌رسد این طرح با وتو مواجه شود. از سوی دیگر، ایران نیز مخالف هرگونه تمدید است، چراکه فعال‌شدن مکانیسم ماشه تهدیدی مستقیم علیه امنیت ملی کشور محسوب می‌شود. اروپایی‌ها به خوبی می‌دانند ورود عملی به این ماجرا برای آنها هزینه‌های سنگینی به همراه خواهد داشت. ایران ابزارهای متعددی در اختیار دارد که در صورت لزوم می‌تواند از آنها بهره بگیرد. یکی از مهم‌ترین این ابزارها توانایی تأثیرگذاری بر بازار جهانی انرژی است. اگر ایران بخواهد واکنش جدی نشان دهد، می‌تواند جریان انرژی را در منطقه مختل کند؛ اقدامی که پیامد آن احتمال جهش قیمت نفت تا سطح ۲۰۰ دلار در هر بشکه خواهد بود. چنین سناریویی برای اقتصادهای وابسته به انرژی اروپا به‌شدت نگران‌کننده است و می‌تواند بحران اقتصادی تازه‌ای در این قاره ایجاد کند. با وجود این واقعیت‌ها، اروپایی‌ها همچنان به دلیل تبعیت از سیاست‌های ایالات متحده، در پی استفاده از اهرم فشار علیه ایران هستند. آنها تصور می‌کنند با تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌توانند تهران را وادار به عقب‌نشینی کنند، اما این تحلیل از اساس اشتباه است. تجربه سال‌های اخیر نشان داده که فشار خارجی نه‌تنها ایران را به تغییر مسیر وادار نکرده، بلکه به تقویت اراده داخلی برای ایستادگی منجر شده است. در چنین شرایطی، آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، تقویت وحدت و انسجام ملی در داخل کشور است. اگر ایران بتواند همبستگی داخلی را حفظ کرده و اختلافات را به حداقل برساند، هیچ قدرت خارجی قادر نخواهد بود از ابزار فشار برای تحمیل اراده خود استفاده کند. به بیان دیگر، راه مقابله با مکانیسم ماشه نه صرفاً در سطح دیپلماسی، بلکه در استحکام جبهه داخلی و کاهش آسیب‌پذیری‌های اقتصادی و سیاسی است. مکانیسم ماشه برای اروپا شاید ابزار فشار تلقی شود، اما در عمل می‌تواند به بحران عمیق‌تری در روابط بین‌الملل منجر شود؛ بحرانی که نه‌تنها امنیت منطقه‌ای، بلکه ثبات بازارهای جهانی را نیز به خطر خواهد انداخت. بنابراین، ادامه این مسیر برای اروپایی‌ها بیش از ایران پرهزینه خواهد بود.
حسین کنعانی‌مقدم
کارشناس روابط بین‌الملل
ارسال نظر