دلالی پنهان در بازار قطعات خودرو

کارشناسان معتقدند؛ شاید تحریم در مشکلاتی که برای تامین قطعات یدکی خودروها در بازار مشاهد می‌شود موثر باشد، اما به نظر می‌رسد سهم دلالان در ایجاد بازار سیاه، بسیار بیشتر از دیگر مشکلات باشد. از این رو این امر باعث می‌شود که روند خدمات پس از فروش این خودروها با نارضایتی وسیع مردم همراه باشد.

کمبود قطعات یدکی

به گزارش «آرمان ملی»، سپهر انصاری کارشناس خودرو در این باره گفت: کمبود قطعات یدکی خودروهای مونتاژی در نمایندگی، دلیل نارضایتی بسیاری از مالکان خودروهای مونتاژی است که البته به دلیل کیفیت کمِ این خودروها، خیلی زود سروکارشان به تعمیرگاه‌ها می‌افتد و بسیاری از مالکان خودروهای چینی، هنگام مراجعه به این مراکز با پاسخ‌هایی چون؛ قطعه موجود نیست یا باید منتظر ماند، روبه‌رو می‌شوند. این وضعیت به‌ویژه زمانی نگران‌کننده‌‌تر می‌شود که خودرو به دلیل یک ایراد ساده، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها در تعمیرگاه باقی می‌ماند که معمولاً دلیل این تأخیرها را عدم واردات قطعات یا مشکلات گمرکی و ارزی اعلام می‌کنند، حال آنکه بسیاری از مالکان بعد از جواب منفی شنیدن از نمایندگی‌ها، موفق به تهیه این قطعات از بازار آزاد با قیمت‌های گزاف می‌شوند. او با تاکید بر وجود دست‌های پنهان در این زمینه گفت: زمانی که صاحبان خودروهای مذکور با مراجعه به بازار آزاد موفق می‌شود قطعات مورد نیاز را حتی گاهی چند برابر نرخ رسمی و معمول پیدا کند، این امر حکایت از این دارد که دلالان به خوبی این بازار را مدیریت می‌کنند. این کارشناس ادامه داد: برای مثال، در مورد برخی خودروهای چینی، مالکان با هزینه‌های بالایی برای تأمین قطعات مواجه هستند، تا جایی که به دلیل نبود یک قطعه ساده، گاهی اوقات افراد مجبور می‌شوند خودروی خود را نزدیک به سه ماه در نمایندگی بخواباند و در نهایت مجبور شده آن قطعه را از بازار آزاد با قیمتی چند برابر تهیه کند.

سهم تحریم‌ها

انصاری اضافه کرد: معمولاً شرکت‌های مونتاژکننده مشکلات را به تحریم‌ها نسبت می‌دهند، اما کارشناسان بر این باورند که نقش واسطه‌ها و دلال‌ها در این بحران غیرقابل انکار است، علاوه بر این نبود نظارت مؤثر و شفافیت در قیمت‌گذاری قطعات، به افزایش قیمت‌ها و نارضایتی مشتریان دامن زده است، حتی در برخی موارد، خودروهایی که کمتر از دو سال از زمان خریدشان گذشته، با مشکلات کیفی جدی مواجه شده‌اند و به دلیل کمبود قطعه، عملاً از سرویس خارج شده‌اند، این روند نه تنها به نارضایتی مشتریان منجر شده، بلکه اعتماد عمومی به خدمات پس از فروش و شرکت‌های واردکننده را نیز کاهش داده است و در نتیجه با ادامه‌ این وضعیت و نبود وجود راهکارهای مؤثر از سوی نهادهای نظارتی، می‌توان گفت که بحران تأمین قطعات و خدمات پس از فروش یکی از عوامل اصلی نارضایتی مشتریان از خودروهای مونتاژی چینی است که علاوه بر تاثیر منفی بر اعتماد عمومی، روند فروش خودروهای جدید چینی را تحت‌الشعاع قرار داده است.

هزینه‌های پنهان

او تاکید کرد: رشد کمی خودروهای چینی در سال‌های اخیر و محدودیت خرید وفروش خودروهای دیگر خارجی در بازار داخلی ایران به دلیل تحریم و.... باعث ایجاد مشکلات تازه‌ای برای مالکان این خودروها در این حوزه شده است که یکی از مهم‌ترین آنها، معضل تأمین قطعات و خدمات پس از فروش است. هرچند این خودروها در ابتدا با قیمت پایین‌تر و آپشن‌های متنوع‌تر نسبت به رقبا، توانستند سهم قابل‌توجهی از بازار را به خود اختصاص دهند، اما در حال حاضر دارندگانشان با هزینه‌های پنهانی مواجه‌اند که عمدتاً در حوزه‌ی تعمیرات و تأمین قطعات آشکار می‌شود. این کارشناس درباره نبود قطعات یدکی در نمایندگی‌های مجاز گفت: بسیاری از مراجعه‌کنندگان به این مراکز با پاسخ‌های مایوس کننده‌ای روبه‌رو می‌شوند یا حتی در مواردی دیده شده که خودرو برای یک ایراد ساده، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها در تعمیرگاه متوقف مانده، چراکه قطعه مورد نیاز یا از چین وارد نشده، یا به‌دلیل محدودیت‌های گمرکی و ارزی، فرآیند ترخیص آن به تعویق افتاده است دادمه داد: این امر سبب شده که مالکان ناگزیر شوند برای خرید قطعه به بازار آزاد روی بیاورند؛ جایی که قیمت‌ها چند برابر نرخ رسمی اعلام‌شده توسط شرکت‌های واردکننده یا مونتاژکننده است.

گسترش بی‌اعتمادی

او توضیح داد: شرکت‌های مونتاژکننده معمولاً مشکلات را به تحریم‌ها نسبت می‌دهند، اما در این زمینه معمولاً نقش واسطه‌ها، دلال‌ها و برخی از نمایندگی‌ها در تشدید بحران قابل‌چشم‌پوشی نیست. قطعاً نبود نظارت مؤثر، نبود شفافیت در قیمت‌گذاری قطعات و وابستگی شدید به واردات باعث شده که قیمت قطعه‌ای کوچک گاه به اندازه چند ماه حقوق یک کارمند برسد. حتی در بعضی موارد نیز دیده شده که خودروهایی که حتی کمتر از دو سال از زمان خریدشان گذشته، درگیر مشکلات کیفی اساسی شده‌اند، اما به‌دلیل نبود قطعه، عملاً از سرویس خارج شده‌اند. مالکان چنین خودروهایی نه تنها با چالش هزینه و زمان مواجه هستند، بلکه احساس بی‌اعتمادی نسبت به خدمات پس از فروش و شرکت‌های واردکننده در آنها تقویت شده است. انصاری معتقد است: با ادامه‌ روند کنونی و نبود راهکار مشخص از سوی نهادهای نظارتی، می‌توان گفت که بحران خدمات پس از فروش و تأمین قطعات، به یکی از عوامل اصلی نارضایتی مشتریان از خودروهای چینی در ایران تبدیل شده است و بدیهی است؛ این موضوع نه تنها بر اعتماد عمومی نسبت به این برندها تأثیر منفی گذاشته، بلکه روند فروش خودروهای جدید چینی را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.

کمبود مواد اولیه

بابک کریمخان، رئیس کمیته لوازم یدکی انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازان کشور با اشاره به دسته‌بندی قطعات یدکی و تفاوت آنها در خودرو‌های داخلی، مونتاژی (CKD) و وارداتی (CBU)، اظهار کرد: نمی‌توان یک نسخه کلی برای همه خودرو‌ها پیچید. وضعیت قطعات یدکی بسته به تیپ خودروها، اعم از تولید داخل، مونتاژی (CKD) یا وارداتی کامل (CBU)، کاملاً متفاوت است. حتی در محصولات داخلی نیز بسیاری از قطعات به ظاهر تولید ملی، اجزایی وارداتی دارند؛ بنابراین وقتی واردات قطعه واسطه‌ای یا مواد اولیه آن با تاخیر یا مشکل مواجه شود، کل قطعه نهایی در زنجیره تولید قفل می‌شود. هرگونه اختلال در واردات این اجزا، زنجیره تولید را مختل کرده و سبب ایجاد کمبود در بازار می‌شود. به گفته وی، امروز بخشی از کسری قطعاتی که نمایندگی‌ها به مشتریان اعلام می‌کنند، مربوط به همین قطعات نیمه‌داخلی است که اجزای مهم آن وارداتی بوده و به‌دلیل مشکلات تخصیص ارز، تولید آن متوقف مانده است. این عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی کشور، با بیان اینکه ریشه بخشی از این بحران به تاخیر در فرآیند ثبت سفارش و تخصیص ارز بازمی‌گردد، گفت: برخی ثبت سفارش‌های مربوط به سال گذشته هنوز پس از پنج ماه باز نشده‌اند. در چنین شرایطی چطور می‌توان برنامه‌ریزی کرد؟ وقتی تأمین قطعه واسطه‌ای مختل شود، کل مونتاژ یا تولید متوقف می‌شود. این بلاتکلیفی برنامه‌ریزی تولید را با مشکل مواجه کرده و نمی‌توان قطعه نهایی را به موقع تحویل داد؛ بنابراین آنچه امروز در بازار می‌بینیم، نتیجه اختلال در مراحل قبل‌تر است.

مسئولیت فراموش شده

کریمخان در رابطه با تامین قطعات خودرو‌های مونتاژی و وارداتی نیز تاکید کرد: برای خودرو‌هایی که به‌صورت CBU وارد شده‌اند، تامین قطعه مسئولیت واردکننده است؛ چراکه ساخت داخل ندارند. متأسفانه برخی شرکت‌ها به جای واردات قطعه، تمام منابع ارزی خود را صرف واردات خودرو کرده‌اند. شرکتی که خودرو وارد می‌کند، باید حتما بخشی از ارز دریافتی‌اش را برای واردات قطعه اختصاص دهد؛ اما متأسفانه عمده سرمایه‌گذاری آنها بر فروش خودرو متمرکز شده و قطعه‌ای وارد نمی‌کنند. رئیس کمیته لوازم یدکی انجمن همگن قطعه‌سازان کشور در پایان تصریح کرد: به اعتقاد بنده باید نظارت بیشتری بر عملکرد این شرکت‌ها صورت گیرد؛ اگر واردکننده‌ای با مجوز دولت خودرو وارد می‌کند، باید متعهد به تامین قطعات نیز باشد. نهاد‌های نظارتی و سازمان‌های بازرسی باید بررسی کنند چرا قطعه‌ای که تعهد داده شده، تامین نشده است و اگر واردکننده به تعهد خود در قبال خدمات پس از فروش عمل نمی‌کند، باید مشمول محدودیت شود.