نشانه‌های هراس آمریکا از بریکس

به گزارش «آرمان ملی»، همزمان با تشدید سیاست‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی ترامپ با آغاز ریاست جمهوری وی در آمریکا، فضای اقتصادی و ژئوپلیتیک جهان با اظهارات وی داغتر شده است. ترامپ هشدار داده که اگر کشورها تلاش کنند دلار آمریکا را از میدان اقتصاد جهانی خارج کنند یا به‌طور جدی نظام مالی بین‌المللی را از سلطه دلار جدا سازند، او تعرفه‌های شدیدی علیه این کشورها اعمال خواهد کرد. این اظهارات، موجی از واکنش‌ها، به‌ویژه از سوی کشورهای عضو بریکس و روسیه، برانگیخته است. ترامپ که همواره در سیاست خارجی خود رویکردی ملی‌گرایانه و «اول آمریکا» را دنبال می‌کند، دلار را یکی از ابزارهای اصلی قدرت ایالات متحده می‌داند. در واقع، سلطه دلار بر مبادلات بین‌المللی یکی از ستون‌های نفوذ سیاسی و اقتصادی واشنگتن در جهان است، از این رو، هرگونه تهدیدی علیه این جایگاه، برای آمریکا یک خط قرمز محسوب می‌شود، هرچند به اعتقاد بسیاری از کارشناسان همین سیاست‌های رئیس‌جمهور آمریکا باعث ایجاد نوسانات و چالش‌هایی در اقتصاد داخلی آمریکا در مواجهه با سیاست‌های مقابله جویانه برخی از کشورها در برابر سیاست‌های اقتصادی ترامپ شده است.

انگیزه‌های پنهان تهدیدات

صاحب‌نظران با اشاره به اینکه؛ ترامپ در سخنان اخیر خود تأکید کرده که اگر کشورها به‌طور جدی از دلار فاصله بگیرند، این موضوع را به ‌مثابه یک اقدام خصمانه تلقی خواهد کرد. دلیل اصلی این موضع، وابستگی نظام مالی جهانی به دلار است؛ چیزی که به ایالات متحده این امکان را داده تا با استفاده از ابزارهایی مثل تحریم، نفوذ خود را بر کشورها اعمال کند. او از زمان حضور در کاخ سفید به عنوان رئیس‌جمهور تاکنون بارها نشان داد که با استفاده از تعرفه‌ها و فشارهای اقتصادی، می‌تواند کشورها را وادار به تبعیت از سیاست‌های واشنگتن کند، به این ترتیب، تهدید اخیر ترامپ را می‌توان ادامه همان سیاست سختگیرانه می‌دانند، اما باید توجه کرد که این بار شرایط جهانی متفاوت است، چراکه گروه بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی و کشورهای دیگری که ایران نیز شامل آنها می‌شود، به‌طور فزاینده‌ای به دنبال ایجاد جایگزینی برای دلار هستند و درصدد استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری هستند و حتی ایجاد یک ارز مشترک، از جمله اهداف کلیدی این بلوک اقتصادی است.

واکنش روسیه

اما واکنش روسیه به عنوان یکی از کشورهای قدرتمند اقتصادی به تهدیدهای ترامپ قابل‌توجه بود. مقامات مسکو اعلام کردند که آنها قصد ندارند دلار را حذف کنند یا به‌طور مستقیم علیه آن اقدام کنند، اما به دلیل تحریم‌های گسترده غرب، به دنبال تقویت مبادلات با ارزهای ملی هستند. در حقیقت روسیه به‌خوبی می‌داند که وابستگی به دلار، در شرایط جنگ اوکراین و تحریم‌های غرب، آسیب‌پذیری اقتصادی این کشور را افزایش می‌دهد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، نیز قبلتر اعلام کرده بود که همکاری با کشورهای بریکس و دیگر شرکای غیرغربی در زمینه نظام‌های پرداخت مستقل، می‌تواند گامی مهم برای کاهش نفوذ دلار باشد. به باور بسیاری از کارشناسان؛ این موضع‌گیری به‌نوعی پاسخی غیرمستقیم به تهدیدهای ترامپ تلقی شد.

بریکس و چالش سلطه دلار

به اعتقاد صاحب‌نظران؛ یکی از محورهای اصلی تحلیل این ماجرا، جایگاه بریکس در نظم جهانی است، در حقیقت در سال‌های اخیر بریکس از یک گروه اقتصادی نوظهور به یک ائتلاف ضد هژمونی غرب تبدیل شده است و با حضور کشورهایی چون چین و روسیه این گروه به ‌طور جدی به دنبال کاهش نفوذ دلار و ایجاد یک نظام مالی چندقطبی است. برخی تحلیلگران معتقدند که گسترش بریکس، به ‌ویژه با پیوستن کشورهایی مانند عربستان سعودی، ایران و امارات، می‌تواند ساختار تجارت جهانی را تغییر دهد، چرا که این کشورها در حال حاضر بخش عظیمی از منابع انرژی جهان را در اختیار دارند و می‌توانند با فروش نفت و گاز در برابر ارزهای غیردلاری، سلطه سنتی دلار را به چالش بکشند. در عین حال ترامپ به‌خوبی می‌داند که دلار، نه‌تنها یک واحد پولی، بلکه ابزار قدرت آمریکا است و چنانچه کشورها، به‌ خصوص قدرت‌های نوظهور مانند چین و روسیه، بتوانند از این ابزار فاصله بگیرند، توان واشنگتن برای اعمال نفوذ جهانی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد. در حقیقت، برتری دلار به آمریکا این امکان را داده که کسری بودجه‌های عظیم خود را بدون نگرانی تأمین کند، چراکه جهان به دلار به‌عنوان ارز ذخیره اعتماد دارد، اما چنانچه این اعتماد شکسته شود و کشورها به سمت ارزهای ملی یا یک ارز جایگزین بریکس حرکت کنند، اقتصاد آمریکا با چالش جدی روبه‌رو خواهد شد، از این رو، تهدیدهای ترامپ را می‌توان تلاشی برای بازدارندگی دانست؛ او می‌خواهد پیام روشنی ارسال کند که واشنگتن از سلطه دلار کوتاه نخواهد آمد.

آینده ارزهای ملی

اما با وجود همه تهدیدها و مقاومت آمریکا، روند جهانی به سمت چندقطبی شدن نظام مالی پیش می‌رود. چین با ابتکار «یوآن دیجیتال»، روسیه با تقویت پرداخت‌های روبلی، و حتی کشورهای خاورمیانه با ایده فروش نفت با ارزهای غیر دلاری، نشان داده‌اند که می‌خواهند از انحصار دلار خارج شوند. ولی آیا این روند به سقوط دلار منجر خواهد شد؟ بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که دلار همچنان برای سال‌های طولانی ارز غالب خواهد ماند، زیرا شبکه گسترده مالی و اعتماد جهانی به ثبات اقتصاد آمریکا، به این واحد پولی برتری می‌دهد. با این حال، رشد بریکس و گسترش استفاده از ارزهای ملی، می‌تواند به مرور قدرت دلار را کاهش دهد. به گفته صاحب‌نظران اما تهدید ترامپ علیه کشورهایی که به دنبال کنار گذاشتن دلار هستند، نشان‌دهنده حساسیت ایالات متحده نسبت به این موضوع است. با این وجود، شرایط جهانی تغییر کرده و بریکس در حال تبدیل شدن به یک نیروی واقعی در اقتصاد جهانی است و تلاش این گروه برای استفاده از ارزهای ملی یا حتی ایجاد یک ارز مشترک، می‌تواند در آینده نظم مالی جهان را متحول کند. بر این اساس؛ ترامپ شاید بتواند با تعرفه‌ها و فشارهای کوتاه‌مدت، برخی کشورها را از مسیر خود منصرف کند، اما روند کلی کاهش وابستگی به دلار، دیگر قابل بازگشت نیست و قطعاً، چالش اصلی برای آمریکا این است که چگونه بدون از دست دادن نفوذ خود، با این تغییرات سازگار شود.

افزایش نفوذ بریکس

سیدروح‌ا... لطیفی سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز در این باره گفت: کشورهای عضو بریکس برای توسعه پایدار و گسترش منافع مشترک، ایجاد و نظم اقتصاد جهانی جدید، افزایش نفوذ در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی و تقویت همکاری در حوزه نوآوری و فناوری و ارتقای همگرایی جنوب به جنوب فعال هستند. سید روح اله لطیفی با اشاره به فعالیت کشورهای عضو بریکس در یک دهه اخیر اظهار داشت: با پایان یافتن جنگ سرد شاهد آن بودیم که بلوک غرب مناسبات را بیشتر دنبال کرده و نظم جهانی نهادسازی، اقتصاد جهانی و تحولات جهانی را پیش برده به طوری که بقیه کشورهای جهان کمتر به صورت مستقل عمل کردند اما اکنون شاهد آن هستیم که کشورهای جنوب به دنبال نقش‌آفرینی بیشتر در نظام بین‌الملل هستند. وی با یادآوری اینکه برزیل، روسیه، آفریقای جنوبی، چین و هند کشورهایی بودند که گروه بریکس را راه‌اندازی کردند تا نظم جدیدی را در اقتصاد جهانی و نهاد‌سازی جهانی شکل بدهند، توضیح داد: این گروه، برای توسعه پایدار، گسترش منافع مشترک، ایجاد و نظم اقتصاد جهانی جدید، افزایش نفوذ در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی و تقویت همکاری در حوزه نوآوری و فناوری و ارتقای همگرایی جنوب به جنوب راه‌اندازی شده است.

ظرفیت اقتصادی بریکس

 سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت با بیان اینکه سهم اقتصاد جهانی بریکس و بریکس پلاس حدود هشت درصد است، گفت: این کشورها بیش از نیمی از جمعیت دنیا را در بر می‌گیرند که نشان دهنده این هست که ظرفیت‌های مهمی را در عرصه نظم جدید جهانی ایجاد کردند. لطیفی بیان داشت: کشورهای عضو بریکس با این نگاه شکل گرفتند تا بتوانند آن استعمار که از قرن بیستم با محوریت آمریکا و کشورهای پیرامونی شکل گرفته بود را از بین ببرند و به سمتی حرکت کنند که کشورهای دیگر نیز در اقتصاد تاثیرگذار باشند. وی از رشد فعالیت کشورهای عضو بریکس در دهه اخیر خبر داد و گفت: این کشورها در حوزه نهادسازی این موضوع را مطرح می‌کنند که دو عضو آنها عضو دائم شورای امنیت هستند؛ ضمن آنکه اغلب اعضا در حوزه اقتصادی هم سهم بالایی در اقتصاد جهانی دارند؛ به عنوان مثال چین اکنون در حوزه تجارت خارجی و تولید بالاتر از آمریکا است یا هند و چین در کنار یکدیگر بیش از ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت اضافه کرد: امروز کشورهایی از آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا عضو بریکس هستند که این امر نشان می‌دهد دنیای امروز از طریق تغییراتی که توسط بازیگران جدید برای آینده طراحی می‌شود، می‌تواند ظرفیت‌های جدیدی را برای جهان ایجاد کند. لازم به ذکر است؛ گروه بریکس در سال ۲۰۰۶ با مشارکت کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین به عنوان موسسان، تاسیس شد. آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۱ به این گروه پیوست. مصر، ایران، امارات متحده عربی و اتیوپی نیز پارسال به عضویت کامل این گروه درآمدند و اندونزی ژانویه امسال به این گروه ملحق شد.