آتش‌بس موقت تا تعیین تکلیف نهایی جنگ؟

 با این حال، در ساعات بعد، در سرزمین‌های اشغالی زمزمه‌هایی از آتش‌بس شنیده شد. رسانه‌های اسرائیلی به نقل از نخست‌وزیر این رژیم اعلام کردند که او به اعضای کابینه‌اش تأکید کرده واکنشی به آتش‌بس نشان ندهند. برخی منابع نیز از موافقت نتانیاهو با «آتش‌بس موقت» خبر دادند. در ایران، عباس عراقچی، دیپلمات ارشد کشور، به‌صورت تلویحی اعلام کرد که اگر مجدداً حمله‌ای علیه ایران صورت نگیرد، جمهوری اسلامی نیز پاسخی نخواهد داد. اما تنها چند ساعت پس از اعلام این آتش‌بس، رسانه‌های اسرائیلی تلاش کردند ایران را به دلیل حملات صبحگاهی، متهم به نقض آتش‌بس کنند. در همین حال، برخی منابع خبری از احتمال پاسخ نظامی اسرائیل سخن گفتند. در مقابل، مقامات تهران هشدار دادند که هرگونه اقدام نظامی مجدد از سوی اسرائیل با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد. ترامپ نیز در واکنشی محتاطانه اعلام کرد: «اتفاقاتی افتاده، اما بعید است که آتش‌بس شکسته شود.» این موضع‌گیری‌ها، بیش از هر چیز نشان می‌دهد که اسرائیل به‌دنبال حفظ فضای روانی جنگ با ایران است. از این رو، حتی در صورت پذیرش رسمی آتش‌بس، می‌توان انتظار داشت که این رژیم در عمل با اقداماتی آن را نقض کند. نتانیاهو نیز در گذشته بارها از تاکتیک پیشبرد جنگ روانی برای بازگرداندن فضا به سمت درگیری بهره گرفته است، حتی اگر این بازگشت در قالب اقداماتی چون ترور دانشمندان ایرانی یا عملیات سایبری باشد. در چنین شرایطی، باید با دیده تردید به این آتش‌بس نگاه کرد و آن را تنها موقتی دانست؛ از چند ساعت تا چند روز، تا زمانی که وضعیت میدانی و دیپلماتیک روشن شود.

+چرا نتانیاهو آتش‌بس را پذیرفت؟

این‌که نتانیاهو با وجود آغاز یک درگیری گسترده، آتش‌بس را پذیرفت، قابل تأمل است. نخستین دلیل، در هماهنگی عمیق میان تصمیم‌گیری‌های امنیتی آمریکا و اسرائیل در قبال ایران نهفته است. ظاهراً دولت ترامپ بر این باور است که تأسیسات هسته‌ای ایران طی حملات اخیر آسیب دیده‌اند. از این رو، از نظر واشینگتن دیگر دلیلی برای تداوم جنگ وجود ندارد. از سوی دیگر، نتانیاهو به‌دلیل موج ویرانگر موشک‌های ایران و خسارات سنگینی که در مناطق حساس اسرائیل وارد شده، با فشار شدید افکار عمومی روبه‌روست. او برای کنترل نارضایتی در میان شهرک‌نشینان و نجات موقعیت سیاسی خود، به توقفی ولو موقت نیاز دارد. علاوه بر این، تداوم جنگ ضعف‌های جدی در سامانه‌های پدافندی اسرائیل را نمایان کرد. برخی گزارش‌ها حتی از کاهش ذخایر موشک‌های دفاعی اسرائیل حکایت دارد. برای ارزیابی دقیق وضعیت نظامی، ارتش اسرائیل نیازمند یک آتش‌بس تاکتیکی است. نتانیاهو با پذیرش این توقف کوتاه‌مدت، زمان خریده تا ابعاد خسارات را بررسی و موقعیت نیروهای خود را بازسازی کند.

+سناریوهای هشدار

با این وجود، باید توجه داشت که این جنگ برای نتانیاهو جنگی حیثیتی است. او سال‌هاست که برنامه هسته‌ای و موشکی ایران را تهدیدی مستقیم برای موجودیت اسرائیل معرفی کرده است. از این منظر، آتش‌بس برای او نه پایان درگیری، بلکه وقفه‌ای برای تجدید قوا تلقی می‌شود. نتانیاهو احتمالاً تلاش خواهد کرد از طریق شرکای اروپایی و حمایت پشت‌پرده آمریکا، فشارهای تازه‌ای بر تهران وارد کند. هدف او، وادار ساختن ایران به تجدیدنظر در سیاست‌های هسته‌ای و دفاعی است. با این حال، واقعیت صحنه پس از جنگ تغییر کرده است. ایران دیگر در موقعیتی نیست که بتوان به‌راحتی خواسته‌های یک‌جانبه را به آن تحمیل کرد. این تغییر معادله، ممکن است نتانیاهو را به سوی ابزارهای پیشین چون نفوذ، جاسوسی، حملات سایبری و حتی ترور سوق دهد.

+آمریکا و مهار اسرائیل؟

تا زمان نگارش این گزارش، برخی منابع از تصمیم احتمالی نتانیاهو برای انجام عملیات جدید سخن گفتند، که با هشدارهای مستقیم از سوی واشینگتن متوقف شده است. اگر این گزارش‌ها صحت داشته باشند، می‌توان نتیجه گرفت که نتانیاهو در آینده نیز تلاش خواهد کرد آتش‌بس را زیر پا بگذارد. او بارها نشان داده که حتی در فضای به‌ظاهر آرام، در حال برنامه‌ریزی برای اقدامات جدید است. از این رو، آرامش فعلی نباید موجب غفلت شود. از آنجا که تجربه گذشته نشان می‌دهد بسیاری از آتش‌بس‌های موقت می‌تواند به‌سرعت به نبرد تمام‌عیار تبدیل شود، ظاهرا ترامپ در تلاش است نتانیاهو را مهار کند. هرچند ضربات ایران آنقدر کاری و موثر بوده که بعید است نتانیاهو علاقه‌ای به ادامه درگیری داشته باشد. با این حال ایران همچنان آمادگی خود را حفظ می‌کند، از این نظر که دشمن به هیچ قاعده‌ای پایبند نیست.

+آتش‌بس، فرصتی شکننده

بررسی تحولات اخیر نشان می‌دهد که آنچه اکنون از آن به عنوان «آتش‌بس» یاد می‌شود، احتمالا در صورت جنگ مجدد چیزی جز یک وقفه تاکتیکی در روند خصومت‌ها نیست. اسرائیل همچنان در رویای مهار قدرت نظامی و هسته‌ای ایران است و علاقه دارد کشورهای دیگر را هم در این راه باخود همراه کند. در سوی دیگر ایران نشان داده که در برابر تهدید، سیاست بازدارندگی فعال را در پیش می‌گیرد. بنابراین، اگرچه اکنون صدای غرش موشک‌ها بر فراز مناطق اشغالی فعلا خاموش شده، اما تضمینی برای پایداری این وضعیت نیست. با کوچک‌ترین شیطنت رژیم صهیونیستی ممکن است به سرعت دود آسمان تل‌آویو را پر کند.