تحرکات تازه در روابط تهران و مسقط

هم‌زمانی سفر وزیر خارجه عمان به تهران، و سفر پیش‌روی رئیس‌جمهور ایران به مسقط، نشان‌دهنده تحرکاتی تازه در اتاق فرمان سیاست خارجی تهران است؛ تحرکاتی که می‌تواند بر مناسبات سیاسی اقتصادی ایران در صورت توفیق اثر مثبت بگذارد.

*تداوم مسیر رم با واسطه‌گری مسقط

در حالی که تهران روزهای پرتحرکی را در دیپلماسی منطقه‌ای پشت‌سر می‌گذارد، خبرها از برگزاری دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم حکایت دارد. به گفته لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، این دور از مذاکرات آخر هفته جاری برگزار خواهد شد. هنوز اطلاعات دقیقی از ترکیب تیم‌های مذاکره‌کننده منتشر نشده، اما گمانه‌زنی‌ها از حضور چهره‌هایی آشنا در دو طرف و با وساطت عمان خبر می‌دهند؛ کشوری که همواره نقش میانجیگری در پرونده هسته‌ای ایران ایفا کرده است.

*دیدارهای پی‌درپی؛ تهران و مسقط

هم‌زمان با اعلام خبر برگزاری مذاکرات رم، وزیر امور خارجه عمان به تهران آمد و با مقامات بلندپایه ایرانی دیدار کرد. او در جریان این سفر تأکید کرد که شرایط جهانی در حال تغییر است و فضا برای گفت‌وگو میان تهران و واشینگتن بیش از گذشته فراهم شده است. نکته قابل‌توجه اینکه این سفر در فاصله‌ای کوتاه با سفر آتی رئیس‌جمهور ایران به عمان صورت گرفته و از یک دیپلماسی رفت‌وبرگشتی در حال شتاب گرفتن خبر می‌دهد.

*؛ یک دیدار سطح‌بالا در راه است؟

چندی قبل وزیر خارجه عمان با لحنی بی‌سابقه اعلام کرده بود که یک دیدار سطح ‌بالا در دستورکار قرار گرفته؛ موضوعی که هرچند جزئیات آن مشخص نشد، اما در ترکیب با تحرکات اخیر، می‌تواند نشانه‌ای از برنامه‌ریزی برای فراتر رفتن از گفت‌وگوهای فنی و ورود به سطح سیاسی باشد. برخی تحلیلگران این دیدار احتمالی را نقطه عطفی در مسیر احیای توافقی جدید یا «توافق موقت گام‌به‌گام» می‌دانند.

*تردید آمریکایی، صراحت ایرانی

در حالی که انتظار می‌رفت دور پنجم مذاکرات با تمرکز بر گام‌های عملی برای کاهش تحریم‌ها و تثبیت سطح غنی‌سازی برگزار شود، اما اظهارات تند ویتکاف، مقام ارشد مذاکره کننده دولت آمریکا، فضای گفت‌وگوها را بار دیگر پیچیده کرده است. او در اظهارنظری بحث‌برانگیز اعلام کرده که «ایران باید به غنی‌سازی صفر برسد»؛ موضعی که از نگاه بسیاری از تحلیلگران نه‌تنها غیرواقع‌بینانه، بلکه خارج از چارچوب معاهده منع اشاعه هسته‌ای (NPT) تلقی می‌شود. در واکنش به این سخنان، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در نشست خبری اخیر گفت: «قرار نیست برای غنی‌سازی از کسی اجازه بگیریم. این یک سفسطه آشکار است که هرکس غنی‌سازی دارد، دنبال بمب است.»

*سایه سنگین بر میز مذاکره

فارغ از اظهارات رسمی، چالش اصلی مذاکرات پیش‌رو، عدم خروج صدای واحد از آمریکا در ارتباط با مذاکرات هسته‌ای است. ترامپ در سفر به منطقه و گفت‌وگو با مقامات عربی، مواضعی بسیار ضدایرانی اتخاذ کرده. تیم او با تأکید بر رویکرد «فشار حداکثری ۲» در پی بازگرداندن شرایط سال ۲۰۱۸ است. این فضای تهدیدآمیز، دستیابی به توافق در رم را با اما و اگرهای بسیاری روبه‌رو می‌کند.

* تهران منتظر نمی‌ماند

 در شرایطی که عمان تلاش دارد واسطه خوبی برای حل مساله غنی‌سازی اورانیوم بین ایران و آمریکا باشد موردی که با اظهارات ویتکاف وارد مرحله جدیدی شده، اما سفر رئیس‌جمهور ایران به عمان می‌تواند بستر گفت‌وگوهایی در سطح سیاسی، فراتر از پرونده هسته‌ای، از جمله توسعه روابط اقتصادی و همکاری‌های امنیتی باشد. هم‌چنین ممکن است بخشی از مذاکرات به صورت «پیام‌رسانی ویژه» از طریق سلطان‌نشین عمان به طرف آمریکایی منتقل شود و اگر نامه و پیشنهاد نهایی ترامپ به ایران رسیده باشد در این صورت رئیس‌جمهور ایران می‌تواند نظر نهایی تهران را به عمان ببرد و به واسطه سلطان عمان به ترامپ برساند

* در آستانه تصمیم‌های بزرگ

با همه این اوصاف، به نظر می‌رسد رم به نقطه حساسی از مسیر گفت‌وگوها بدل شده است. اگرچه برخی مواضع تند از سوی طرف آمریکایی امید به نتیجه را کاهش می‌دهد، اما پیوستگی دیپلماسی تهران- مسقط، تأکید مقامات ایرانی بر حقوق هسته‌ای، و خستگی منطقه از بحران‌های مزمن، ممکن است زمینه‌ساز پیشرفتی تدریجی ولو غیرقطعی باشد. رم اگرچه میزبان گفت‌وگوست، اما متن اصلی همچنان در خلیج فارس و در روابط چندلایه ایران و عمان نوشته می‌شود. به نظر می‌آید ترامپ هم اگر به دنبال توافق است به خوبی درک می‌کند که ایران از اورانیوم با غنای 67/3 دست بر نمی‌دارد و از آنجا که او اعلام کرده به دنبال جنگ نیست و کشورهای منطقه نیز این مورد را که نمی‌خواهند منطقه دچار تنش شود را به او اعلام کردند پس در نهایت ترامپ به خواست قانونی ایران تن خواهد داد خصوصا اینکه تا این لحظه نه در غزه، نه در اوکراین، نه در مساله کانادا به دستاوردی نرسیده است.