یوزپلنگ‌هایی که از دست می‌روند

اما امروز در فهرست جانوران در آستانه انقراض اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارند و تنها در نواحی دورافتاده‌ای در بیابان‌های مرکزی ایران حضور دارند. این درحالی است که همین جمعیت محدود هم در زیستگاه‌های خود در ایران، در شرایطی نامناسب بسر می‌برند. این یوزها که در آستانه انقراض قرار دارند، به دلایلی از جمله حضور مداوم دامدارها و همچنین تصادفات جاده‌ای و تخریب زیستگاه‌هایشان، هرروز از جمعیتشان کاسته می‌شود.

حالا شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در یادداشت تلگرامی خود، اشاره کرده است که: از سال ۸۰ تاکنون ۶۸ یوز تلف شده‌اند که ۸۵ درصد آن ناشی از عوامل انسانی بوده است. این درحالی است که فعالان محیط زیست معتقدند، آمار دقیق تعداد یوزپلنگانی که در این چند دهه از بین رفتند، بیش از این رقم است، هرچند آمار دقیقی نمی‌توان ارائه داد. اما مساله تلخی که همه به آن اذعان دارند، این است که باوجود دلایل متعدد و واضحی که برای مرگ غمگین یوزهای آسیایی و از بین رفتن قلمرویشان بارها ذکر شده است، از همان دهه هشتاد تاکنون، هیچ اقدام قابل توجهی برای جلوگیری و مبارزه با انقراض آنها و تلاش برای افزایش آنها صورت نگرفته است. در همین راستا، علیرضا شهرداری، فعال محیط زیست به «آرمان‌ملی» گفت: ما از یک تاریخی بود که تصور می‌کردیم یوزپلنگ آسیایی منقرض شده است. اما از دهه هفتاد به بعد، یوزپلنگ آسیایی در ایران مشاهده شد و پی بردیم که در کشور ما یوزپلنگ وجود دارد. روندهای حفاظتی از همان سال‌ها آغاز شد. در راستای حفاظت از آنها، پروژه‌های مختلفی در همه این سال‌ها تعریف شده است، که نسبت به همه این سال‌ها که از سال 80 دیگر به صورت جدی اقدامات حفاظتی برای این گونه در نظر گرفته شد و موسسه‌ها و انجمن‌های بسیاری، در کنار خود سازمان حفاظت محیط زیست، شکل گرفت و شروع به کار کردن در این زمینه کردند. هرچند در همه این سال‌ها کاملا برعکس عمل کردیم. هیچ وقت و در هیچ سالی شرایط بهتری نداشتیم. همیشه شاهد این بودیم که یوزپلنگانی که اوایل از تعداد بالای 50 فرد صحبت می‌کردند، سال به سال این عدد کمتر و کمتر شد.

زمان طلایی را از دست دادیم

شهرداری با بیان اینکه نسبت به گذشته دارای تجهیزات بهتری شدیم، افزود: با وجود اینکه تجهیزاتمان قوی‌تر شد. دوربین‌های کمرا ترپ، برای دوربین‌های اتومات تله‌ای در زیستگاه‌ها کار گذاشته شد، چه فعالان محیط زیست و چه خود سازمان محیط زیست، چه محیط‌بان‌ها و چه دوربین‌ها، تصاویر بیشتری گرفتند و توانستیم به آمار دقیق‌تری از گذشته دست پیدا کنیم. در همه این سال‌ها تعداد جمعیت یوزها کمتر شده است. ما هیچ سالی به افزایش تعداد یوزپلنگ‌ها دست نیافتیم. درنتیجه هیچ کدام از اقدامات حفاظتی که تا امروز انجام شده است، به نفع یوزپلنگ نبوده است و فقط این میان هزینه‌هایی صرف شده که از بین رفته است و از آن مهم‌تر، ما زمان طلایی را از دست دادیم. وقتی یک اتفاق یا مشکلی پیش می‌آید، یک زمانی است که به آن زمان طلایی می‌گویند، برفرض مثلا یک بیماری یا سوختگی، می‌گویند آنقدر زمان دارید تا سریع این دارو را پیدا کنید و به بیمار برسانید. اگر این زمان را از دست بدهید، دیگر بعد از آن شانس فرد کاهش می‌یابد. در مورد یوزها آن زمان طلایی را از دست دادیم و هر سال کمتر از سال گذشته شده است و جمعیت وقتی کاهش پیدا می‌کند، می‌افتیم در گرداب درون آمیزی، و مشکلات بیشتر می‌شود. او در ادامه گفت: وقتی متوجه شدیم که یوزپلنگ آسیایی در کشور ما وجود دارد، بررسی کردیم که چه مشکلاتی می‌تواند سبب انقراض و کاهش جمعیت این گونه شود. آن مشکلات بزرگ که در سال‌های اول بررسی شد، مشکلاتی از قبیل جاده، مثل حضور دام در زیستگاه، حضور سگ گله در زیستگاه، شتر در زیستگاه، خود دامدار در زیستگاه، همه این مشکلات که در آن سال‌های اول بررسی و شناسایی شد، هنوز به قوت خود باقی است. ما یک جاده‌ای را که نزدیک به 14 تا 15 فرد از یوزپلنگ‌های ما فقط در آن جاده پرتردد تصادف کردند را نتوانستیم ایمن کنیم و همچنان هم این تصادف‌ها ادامه دارد. تازه زمانی که مثلا این عدد را 68 فرد بیان کردند، تنها یوزپلنگانی بودند که دیده شدند و لاشه‌هایی که پیدا شدند و تصادفاتی که ضبط شدند. یعنی خیلی از این اتفاق‌ها نه دیده شدند و نه در آمار لحاظ شدند. سال به سال شرایط بدتر شده و ما الان در نقطه‌ای هستیم که جمعیت به شدت کاهش پیدا کرده است و زمان طلایی را هم از دست دادیم. یعنی تا الان یک اقدام حفاظتی مناسب برای این گونه انجام نشده است.

خبری منتشر شده بود که یک دامدار سه توله یوزپلنگ را در لانه‌شان آتش زده بود. حضور دامدار و دامش که از منابع طبیعی می‌خورد، آسیب می‌زند و دیگر برای آهو غذایی نمی‌ماند. با حذف آهو، یوزپلنگ بدون غذا می‌ماند

تخریب مداوم زیستگاه‌ها

این فعال محیط زیست، با اشاره به اینکه همواره اخباری مبنی بر مشاهده یوزها در مناطق مختلف، شنیده می‌شود، گفت: هراز چندبار نیز اخباری شنیده می‌شود که مردم و ما را خوشحال می‌کند، برفرض می‌گویند که دوربین یک ماده با چهار توله مشاهده کرده است. همه خوشحال می‌شوند که جمعیت زیاد شده است، درحالی که این طور نیست. توله‌ها تا زمانی که توله هستند که اصلا جز آمار حساب نمی‌شوند. زیرا باتوجه به اینکه آمار تلفات در توله‌ها زیاد است، اینکه اصلا به سن بلوغ برسند و بتوانند قلمرویی داشته باشند، و بعد از آن بتوانند مستقل شوند و غذا داشته باشند، نه هیچ کدام از این موارد را نداشتیم. زیستگاهمان همین طور تخریب شده است. همین حالا چندهزار شتر در زیستگاه این یوزها قرار دارند. این درحالی است که ما منابع آبی محدودی داریم و شتر در این مناطق حضور دارد و از منابع آبی استفاده می‌کند. او با اشاره به دامدارها و حضورشان در زیستگاه‌ها، گفت: یک سری افراد هستند که اموال دارند، یعنی دامشان، می‌شود شتر، یعنی به فرد تعلق دارند و این افراد شخصی، دامشان از منابع طبیعی‌ای استفاده می‌کند و پول در جیب این افراد می‌رود و طبیعت ما، یوزپلنگ ما و در کنار یوزپلنگ ما، زیستگاهمان، همه اینها تحت تاثیر منافع دامدار در حال از بین رفتن است. دامدار به فکر منفعت شخصی خود است، از زیستگاه طبیعی استفاده می‌کند و وقتی از زیستگاه طبیعی استفاده می‌کند، آهو آب ندارد بخورد، آهو از بین برود، یوزپلنگ طعمه ندارد. خرگوش غذا نداشته باشد، باز یوزپلنگ طعمه ندارد. همه اینها به هم وصل است و به همین راحتی، برای منفعت دامدار، ما زیستگاه‌های طبیعی‌مان را در اختیارشان گذاشتیم و به همین راحتی دامدار سگش یوزپلنگ را می‌کشد، خودش توله یوزپلنگ را بارها و بارها کوشکی، دلبر، ایران، همه اینهایی که خودمان به چشم دیدیم. همین الان آذر و توران، همه اینها یوزپلنگ‌هایی هستند که توسط دامداران و چوپان‌ها از گله جدا شدند. در سال‌های گذشته خبری منتشر شده بود که یک دامدار سه توله یوزپلنگ را در لانه‌شان آتش زده بود. حضور دامدار و دامش که از منابع طبیعی می‌خورد، آسیب می‌زند و دیگر برای آهو غذایی نمی‌ماند و با حذف آهو، یوزپلنگ بدون غذا می‌ماند. همه اینها سبب می‌شود که سال به سال وضعیت بدتر و بدتر شود و در ازای منافع دامدار، طبیعت ما و زیستگاه‌های ما مدام از بین می‌روند و آسیب بیشتری می‌بینند.