سیگنال مثبت مذاکره ها در رفتار آژانس

این در حالی است که در مذاکرات دیروز دیدارهای کارشناسی نیز بین تیم مذاکره کننده ایران به ریاست مجید تخت روانچی و مایکل آنتون رئیس اداره برنامه‌‌ریزی سیاست‌گذاری وزارت خارجه آمریکا نیز برگزار شد. آنتون که اکنون رئیس اداره برنامه‌‌ریزی سیاست‌گذاری وزارت خارجه است آشنایی با مسائل هسته‌ای ندارد اما سوابق او نشان می‌دهد که آنتون در دور اول ریاست جمهوری ترامپ در سیاست‌گذاری آمریکا درباره پرونده هسته‌ای ایران نقش تعیین‌ کننده‌ای داشته است. نکته مهم اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حال برنامه‌ریزی برای اعزام تیمی به ایران در این هفته است. اتفاقی که به نظر می‌رسد به دلیل تعیین تکلیف درباره میزان غنی‌سازی ایران صورت خواهد گرفت. مذاکرات دیروز به مرحله بده و بستان بین ایران و آمریکا رسیده است. این در حالی است که کارشناسان لغو تحریم از ایران به مسقط رفتند و دستور کار ویژه‌شان این بود که ببینند چطور آمریکایی‌ها قرار هست تحریم‌های ضد ایرانی را لغو بکنند که به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین ویژگی متفاوت این دوره از گفت‌وگوها بوده است. «آرمان ملی» برای تحلیل و ارزیابی مذاکرات دیروز در عمان با دکتر علی بیگدلی تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

*تحلیل و ارزیابی شما از دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در عمان چیست؟

به نظر می‌رسد ایران و آمریکا نیازمند رسیدن به یک نقطه مشترک هستند و هیچ کدام نیز بجز مذاکره برای رسیدن به اهداف خود راه دیگری ندارند. در گذشته راه‌های متعدد تجربه شده و در نهایت طرفین به این نتیجه رسیده‌اند که بهترین و کم‌هزینه‌ترین راه، همین کاری است که اکنون در حال انجام است. به همین دلیل نیز هر دو کشور به دنبال این هستند که از طریق مذاکره به اهداف خود برسند. نکته مهمی که در مذاکرات دیروز وجود داشت حضور کارشناسان فنی و مالی دو کشور در عمان بود. این اتفاق به معنای این است که ابعاد مذاکرات ایران و آمریکا گسترده‌تر شده است. در مذاکرات روز گذشته ایران و آمریکا احتمالا وارد بررسی پیشنهادات آقای عراقچی شده‌اند. پیشنهاداتی که خوب بود. ایران مذاکرات را در درون یک استراتژی تعریف کرده که به هر حال بهتر از آن است که دست خالی وارد چنین مسیری شده باشند. به نظر من نیز این روش کار صحیح بوده است. قرار بر این شده که ایران در زمینه میزان غنی‌سازی تغییراتی را در نظر بگیرد و به همین دلیل کارشناسان سازمان بین‌المللی انرژی اتمی به تهران سفر خواهند کرد. اگر کارشناسان آژانس در هفته جاری وارد ایران شوند و دوربین‌های خود را در محل‌های مورد نظر نصب کنند، به معنای پیشرفت مذاکرات است. این مرحله از بسیاری جهات تعیین کننده است و هر دو طرف دنبال این هستند که به یک نقطه مشترک دست پیدا کنند. به همین دلیل طرفین در سه دور مذاکرات گذشته از سیاست انعطاف پذیری استفاده کرده‌اند. در چنین شرایطی می‌توان امیدوار بود که در مرحله بعدی تعدادی از تحریم‌های ایران برداشته شود.

*عراقچی پیشنهاد توافق موقت به ویتکاف داده در حالی که ویتکاف روی توافق جامع با ایران در مدت60 روز تمرکز دارد. به نظر شما از نظر زمانی مذاکرات ممکن است به چه میزان ادامه پیدا کند؟

در ابتدا قرار بر این بود که مذاکرات در هشت جلسه در روزهای شنبه برگزار شود. با این وجود در جلسه دیروز طرفین وارد مسائل جدی‌تری شده‌اند. واقعیت این است که دور سوم مذاکرات شکل تعیین کننده و مهمی برای آینده مذاکرات دارد. به همین دلیل نیز این امیدواری وجود دارد که حتی تعداد جلسات مذاکرات کاهش پیدا کند و طرفین در مدت کمتری به توافق دست پیدا کنند. عراقچی پیشنهاد توافق موقت را به طرف آمریکایی داده که در صورتی که این اتفاق رخ بدهد و ایران وآمریکا به صورت موقت با هم توافق کنند به معنای این است که آمریکا نیز تاکنون از روند مذاکرات راضی بوده است. در چنین شرایطی می‌توان امیدوار بود که با این توافق موقت بخشی از تحریم‌های ایران لغو شود. موضوع انحرافی که در این زمینه وجود دارد که نشان می‌دهد که اعضای کابینه ترامپ درباره برنامه هسته‌ای ایران در تعارض قرار دارند و به همین دلیل نیز موضوع برنامه موشکی ایران را مطرح کرده‌اند. واقعیت این است که هنوز مشخص نیست که طرح چنین موضوعی به چه میزان می‌تواند به شکست مذاکرات منجر شود و هنوز نمی‌توان به صورت دقیقی در این زمینه اظهارنظر کرد. ما امیدواریم که تمرکز اصلی طرفین در مذاکرات روی برنامه هسته‌ای ایران باشد و کار به جاهای دیگر که ممکن است مسیر مذاکرات را منحرف کند کشیده نشود. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که مذاکرات روز گذشته از بسیاری جهات حائز اهمیت است و به همین دلیل امیدواریم اتفاقاتی در مذاکرات دیروز رخ داده باشد که در نهایت به توافق بین طرفین منجر شود.

نکته مهمی که در مذاکرات دیروز وجود داشت حضور کارشناسان فنی و مالی دو کشور در عمان بود. این اتفاق به معنای این است که ابعاد مذاکرات ایران و آمریکا گسترده‌تر شده است

*در صورتی که آمریکا قصد داشته باشد تحریم‌های ایران را لغو کند آیا این تحریم‌ها به صورت گام به‌گام برداشته خواهد شد و یا به صورت یکباره؟

 وضعیت تحریم‌های ایران به شکلی نیست که بتوان آن را به صورت یکباره لغو کرد. در شرایط کنونی ایران با سه نوع تحریم مواجه است که نخست تحریم‌های دولت آمریکا است؛ دوم تحریم‌های کنگره و سوم تحریم‌های سازمان ملل متحد است. به همین دلیل اینکه انتظار داشته باشیم تحریم‌های ایران به صورت یکباره برداشته شود، احتمالا به سادگی ممکن نیست. در عین حال این انتظار که تحریم‌های ثانویه علیه ایران برداشته شود تا ایران بتواند مطالبات خود را از کشورهای قطر، عراق، هند و کره جنوبی محقق کند، اتفاق خوبی خواهد بود. اگر این اتفاق رخ بدهد فضای ملتهب اقتصادی جامعه آرام‌تر خواهد شد و قیمت دلار و طلا را کاهش می‌دهد. در واقع سازوکار تحریم‌ها چنان است که امکان برداشته شدن آنها با سرعت و به شکل ناگهانی وجود ندارد اما می‌توان وضعیتی را در نظر گرفت که اولا تحریم‌ها متوقف شود و علاوه بر آن با روند برداشته شدن تحریم‌ها آغاز شود. برداشته شدن تحریم‌های کنگره آمریکا و تحریم‌های سازمان ملل زمان‌بر خواهد بود اما اگر روند برداشته شدن تحریم‌ها شروع شود، خبر خوبی است.

*بحث بر سر میزان غنی‌سازی اورانیوم ایران و احتمال انتقال آن به کشور ثالت که احتمالا روسیه است وجود دارد. در شرایطی که طرفین به توافق نهایی دست پیدا کنند میزان غنی‌سازی ایران چقدر خواهد بود؟

موضوع انتقال اورانیوم غنی‌سازی شده به کشور روسیه جدی است و روسیه به دلیل اینکه مورد اعتماد دو کشور قرار دارد، می‌تواند پذیرای اورانیوم غنی شده باشد. در ماجرای برجام نیز همین اتفاق رخ داد و اورانیوم غنی شده به روسیه منتقل شد. با این وجود ایران همچنان غنی‌سازی67/3 را حفظ خواهد کرد. من معتقدم ایران نباید به هیچ عنوان زیر بار این موضوع برود که غنی‌سازی را به صورت کامل کنار بگذارد و اورانیوم غنی شده مورد نیاز را از خارج وارد کند. ایران تکنولوژی غنی‌سازی را در اختیار دارد و از سوی دیگر هزینه‌های بسیار سنگینی برای رسیدن به این قابلیت و دانش پرداخت شده و به همین دلیل نباید زیر بار چنین درخواستی برود. به نظر می‌رسد دیدگاه ترامپ این است که ایران می‌تواند از توانایی هسته‌ای خود در زمینه‌های متعدد مانند تولید برق، پزشکی و کشاورزی و... استفاده کند. از نظر او موضوع سلاح هسته‌ای اهمیت دارد که بنا به فتوای مقام رهبری ایران در پی ساخت آن نیست. پیش‌بینی من این است که مذاکرات در آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد. آنچه مهم است این است که طرفین نسبت به پیشنهادهاتی که طرف مقابل داده پاسخ مثبت و مناسب بدهند. نکته دیگر اینکه نشانه‌های موجود بیانگر این است که به‌رغم تلاش‌هایی که نتانیاهو برای آغاز جنگ بین ایران و آمریکا کرده و همچنان هم ادامه می‌دهد، نه ایران تمایلی برای جنگ دارد و نه آمریکا دنبال آن است. شرایط منطقه خاورمیانه چنان است که زمینه برای چنین رویارویی وجود ندارد. به همین دلیل دو طرف تلاش می‌کنند به یک نقطه مشترک در مذاکرات دست پیدا کنند. ما باید از طریق میز مذاکره به سمتی حرکت کنیم که انتظارات ما برآورده و منافع ملی کشور تامین شود.