مسئولیت اجتماعی علم

 از جمله این علوم می‌توان به علوم اجتماعی اشاره کرد که گستره وسیعی را در برمی‌گیرد که رفاه و تأمین اجتماعی، مددکاری اجتماعی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و....از این جمله هستند. بدون شک در حوزه رفاه و تامین اجتماعی یکی از موضوعات مهم «حمایت اجتماعی» است. طبیعتا از دانشگاهیان و مراکز آموزشی و پژوهشی انتظار می‌رود در این حوزه مشارکت موثر داشته باشند و نقش علمی خود را در راستای مسئولیت اجتماعی ایفا کنند.چرا که باید یک اندیشمند، دانشمند و صاحب نظر علمی، مسئول اجتماعی در بحث‌ها و تصمیم‌گیری‌های مربوط به استفاده از علم در رسیدگی به مسائل و نگرانی‌های جامعه شرکت کند و پاسخ‌های لازم را ارائه کند. از آنجا که بر اساس شرایط کشور و افزایش جمعیت قابل توجه نیازمند حمایت اجتماعی که متاسفانه در حال افزایش هم هست لذا در حوزه حمایت اجتماعی نیازمند تقویت دانش، مهارت‌ها آموزش ذی‌نفعان ارایه حمایت‌های اجتماعی هستیم تا از این طریق در تحقق وظایف جامعه در قبال این افراد گامی بیشتر و موثرتر برداریم. در حوزه مددکاری اجتماعی هم بیشترین نقش را مددکاران اجتماعی در ارائه حمایت‌های اجتماعی دارند با توجه به آخرین تعریف جهانی مددکاری اجتماعی یکی از مفاهیم کلیدی آن مسئولیت اجتماعی است که می‌توان از آن به عنوانی یکی از حوزه‌های مهم در راستای تحقق رفاه و تامین اجتماعی که این حوزه (رفاه و تامین اجتماعی) هم از مولفه‌های تعریف جدید است، یاد کرد. مسئولیت اجتماعی دانشمندان از این واقعیت ناشی می‌شود که دانشمندان اعضای جامعه به عنوان یک کل و همچنین اعضای جامعه علمی هستند. آنها یک رابطه پویا با جامعه دارند که مسئولیت‌هایی را به همراه دارد. توانمندی‌ها، تحصیلات، مهارت‌ها، آموزش و تخصص‌شان، آنها را مجهز می‌کند تا دانش و دیدگاه‌های تخصصی را برای درک و تحلیل مسائل و مشکلات جامعه‌ای را که خود بخشی از آن هستند، به‌کار گیرند. دانشمندان و صاحب نظران حوزه‌های علوم اجتماعی از جمله مددکاران اجتماعی به عنوان اعضای جامعه و به عنوان شهروندان، می‌توانند دانش تخصصی را به‌کار گیرند که ممکن است برای رسیدگی به نگرانی‌های اجتماعی ضروری باشد (اگرچه کافی نیست). این دیدگاه ارزشمندی است که وقتی در کنار سایر دیدگاه‌های ارزشمند ارائه شود، پتانسیل استفاده مؤثر از آموزش علمی و تخصص را برای نگرانی‌های اجتماعی و جهانی از جمله در حوزه حمایت اجتماعی ارائه می‌دهد. متخصصان مددکاری اجتماعی هم مثل بسیاری از متخصصان و صاحبنظران علوم اجتماعی در راستای تحقق رفاه وتامین اجتماعی از جمله در حوزه حمایت اجتماعی مسئولیت‌هایی در قبال علم و جامعه و گروه‌های هدف حمایت اجتماعی و ذینفعان ‌متعدد از قبیل سیاستگذاران، جامعه دانشگاهی و دانشجویان، برنامه‌ریزیان، مجریان برنامه‌های حمایت اجتماعی و... در این حوزه مسئولیت‌های مختلفی به عهده دارند که از جمله آنها می‌توان( به اختصار) به مشارکت علمی در سیاستگذاری‌های اجتماعی مرتبط با حمایت اجتماعی، مشارکت در بحث‌ها و تصمیم‌گیری‌های مربوط به استفاده مناسب از علم در رسیدگی به مسائل و دغدغه‌های جامعه در حوزه حمایت اجتماعی و رفاه و تامین اجتماعی، انجام تحقیقات کاربردی و قابل اعتماد بدون جانبداری‌های سیاسی و شخصی در حوزه حمایت اجتماعی و انتشار بموقع نتایج در جامعه، تربیت دانشجویان مسئولیت‌پذیر و آگاه جهت ارایه خدمات اجتماعی در دانشگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی، مشارکت داوطلبانه در ارایه حمایت‌های اجتماعی در شرایط مختلف از جمله شرایط بحرانی، تحلیل و نقدعلمی و کارشناسی سیاستگذاری‌های اجتماعی انجام شده در حوزه حمایت اجتماعی، رصد علمی عملکرد سازمان‌های مرتبط در ارایه حمایت‌های اجتماعی و نقد عملکردشان، تلاش برای مستندسازی تجارب و درس آموخته‌های کشور در حوزه حمایت اجتماعی با هدف ثبت و انتشار برای بهره‌برداری‌های علمی و اجرایی و همینطور برای آینده، تولید دانش بومی و محتوی علمی برای ارتقای دانش ارایه کنندگان خدمات اجتماعی از جمله مددکاران اجتماعی، ارایه پیشنهادات علمی با هدف ارتقای شاخص‌های رفاه وتامین اجتماعی، صداقت در تحلیل‌های علمی در حوزه حمایت اجتماعی، ارایه هشدارهای علمی به عنوان دیده‌بانان اجتماعی با هدف رساندن صدای ذینفعان حوزه حمایت اجتماعی به گوش مسئولین و...، همکاری علمی در توسعه انجمن‌های علمی و صنفی و حضور در این انجمن‌ها و حمایت‌های علمی برای ایجاد و توسعه انجمن‌های علمی دانشجویی در حوزه مددکاری اجتماعی، گزارش‌دهی مستمر و دقیق علمی و منصفانه به مردم ومدیران مرتبط، محدود نکردن مسئولیت اجتماعی علم مددکاری اجتماعی فقط در جامعه داخلی، بلکه توجه به جامعه بزرگتر در سطوح منطقه‌ای و جهانی و کمک به حل مشکلات جهانی در ارتباط با موضوعات مرتبط با حمایت اجتماعی، به اشتراک‌گذاری دانش و تجارب در حوزه حمایت اجتماعی، تدوین منشور اخلاقی علمی درحوزه حمایت اجتماعی، وظایف پیشگیرانه برای کاهش جمعیت نیازمند حمایت اجتماعی و محافظت یا ترویج یک جامعه جهانی صلح آمیز، عادلانه و پایدار برای همه مردم حتی نیازمندان حمایت اجتماعی و.. اشاره کرد.

سیدحسن موسوی چلک

دکتری مددکاری اجتماعی و رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران