سناریوهایی با پایان مبهم برای بنزین

آیا واردات ضروری است؟

مرتضی بهرام‌پور، کارشناس حوزه انرژی در این باره به آرمان ملی گفت: ضرورت واردات بنزین به ایران به چند دلیل ضروری به نظر می‌رسد. افزایش مصرف و تقاضا برای این محصول یکی از اصلی‌ترین دلایلی به شمار می‌آید که در حوزه هایی چون حمل ونقل وصنایع و... منجر به این شده تا احساس نیاز بیشتری برای واردات بنزین احساس شود، از سوی دیگر نقص در زیرساخت‌ها و فناوری‌های قدیمی در این زمینه باعث ایجاد چالش‌هایی برای تولید بنزین در کشور شده که البته تحریم و مشکلات ناشی از این امر برای واردات تجهیزات و به روزرسانی فناوری‌ها در این خصوص تشدید کرده و به این ترتیب مشکلات در زنجیره تأمین نفت از مراحل استخراج تا تولید بنزین، باعث مشکلات در تأمین داخلی محصول شده و واردات به عنوان راهکاری جهت تامین نیازهای انرژی مطرح شده است.

تعادل در مصرف با افزایش قیمت بنزین

وی در باره گزینه افزایش قیمت بنزین به عنوان یک راهکار برای تعادل بخشی به تولید و مصرف و ... گفت: افزایش قیمت بنزین می‌تواند یکی از راهکارها برای کنترل مصرف وابسته به واردات باشد که البته با توجه به حساسیت جامعه نسبت به این امر و همچنین تاثیرگذاری فوری آن بر دیگر حوزه ها و افزایش قیمت زنجیروار دیگر خدمات و محصولات و تجربه ناخوشایند دولت در این حوزه به نظر نمی‌رسد که در سیاست گذاری‌های نزدیک مسئولان جایی داشته باشد، اما آنچه مسلم است؛ افزایش قیمت بنزین ممکن است افراد را ترغیب کند تا به سمت خودروهای کم‌مصرف‌تر یا حمل‌و‌نقل عمومی متوجه شوند که می‌تواند منجر به کاهش تقاضا و در نتیجه نیاز به واردات بنزین شود. در حقیقت افزایش قیمت بنزین مصرف داخلی را احتمالاً متعادل می کند اما مشکلات ناشی از تحریم ها و ... ماندگار باقی خواهد ماند و از سوی دیگر افزایش قیمت ممکن است تولید داخلی را تشویق کند؛ زیرا با قیمت بالاتر، تولیدکنندگان ممکن است به سوددهی بیشتری دست یابند. او ادامه داد: با این حال، افزایش قیمت بنزین همچنین می‌تواند تأثیرات منفی را نیز داشته باشد، از جمله افزایش هزینه‌های زندگی برای افراد و افزایش فشار اقتصادی. لذا، این اقدام باید با در نظر گرفتن تأثیرات اجتماعی و اقتصادی به دقت بررسی شود. علاوه بر این ایران دارای منابع غنی انرژی در بخش گاز، نفت و ... است و با توجه به محدودیت ایران برای صادرات نفت، بهترین فرصت است تا با غنی سازی تکنولوژی فرآوری نفت، ظرفیت تولید فرآورده های نفتی خود را افزایش دهد تا بتواند بر دغدغه واردات بنزین فائق آید.

ساخت پالایشگاه، حلقه مفقوده حل مشکل بنزین

این کارشناس اضافه کرد: استمرار خام فروشی بدون در نظر گرفتن شرایط تحریم، وابستگی را به دنبال دارد، این در حالی است که ایران در زمینه ساخت پالایشگاه از سال‌های دور تا کنون اقدام جدی به عمل نیاورده و فقط به ساخت بسیار محدود پالایشگاه مانند «ستاره خلیج فارس» محدود شده است، در حالی که بارها مجلس و دولت از ضرورت ساخت پالایشگاه سخن گفته اند اما ایران همچنان در مسیر خام فروشی حرکت کرده است که نتایج آن را به ویژه در سال‌های تحریم مشاهده کرده ایم. بهرام‌پور تاکید کرد: جبران کسری‌های بودجه و تامین درآمد بیشتر برای دولت، باعث می شود که گزینه افزایش قیمت بنزین را در گوشه ذهن خود داشته باشد، در حقیقت افزایش قیمت بنزین در سال های گذشته هر ساله با درصدی مشخص صورت می گرفت که متناسب با افزایش قیمت‌ها صورت می گرفت و به نظر می رسد ممانعت طولانی مدت در باره افزایش قیمت بنزین به انفجار ناگهانی قیمت این محصول و همچنین واکنش های شدیدتر در این زمینه بینجامد. در چند سال گذشته دولت سعی داشته با انتشار اوراق بدهی، واگذاری‌های تملک دارایی سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی، کسری‌ها را جبران کند که چندان در جبران هزینه‌ها از این طریق نیز موفق نبوده است. به همین جهت در کنار همه طرح‌هایی که برای درآمدزایی از افزایش مالیات‌ها تا فروش اموال دولت و فروش اوراق بدهی دارد، برنامه افزایش درآمد از محل افزایش قیمت سوخت را هم در گوشه ذهن نگاه داشته است. در مواجهه با سناریوهای مختلف افزایش قیمت بنزین کارشناسان به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند. گروه اول با توجه به تبعات منفی ارزان بودن قیمت سوخت از جمله قاچاق گسترده و بهینه نبودن مصرف بر افزایش قیمت بنزین تاکید دارند و معتقدند با منطقی شدن قیمت سوخت، علاوه بر اینکه جلوی قاچاق گرفته می‌شود، درآمدهای دولت در این حوزه نیز می‌تواند بار بزرگی از هزینه‌ها را از دوش دولت بردارد.

ضرورت بررسی عواقب افزایش قیمت بنزین

بر اساس این گزارش، نرسی قربان در مورد طرح افزایش قیمت بنزین در کشور گفت: به طور کلی قیمت بنزین در ایران و در مقایسه با کشورهای نفت خیزی مانند عربستان سعودی، کویت، امارات و حتی پاکستان نیز بسیار پایین‌تر است در واقع ما بنزین را در حدود ۳ سنت که معادل ۱۵۰۰ تومان می‌شود به فروش می‌رسانیم در صورتی که در آمریکا هر لیتر بنزین به قیمت ۲ دلار به فروش می‌رسد. این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که آیا باید قیمت بنزین افزایش پیدا کند یا خیر ؟افزود: در واقع قیمت بنزین در کشور ما بسیار پایین است و در این مسئله هیچ شکی نیست اما اینکه باید قیمت بنزین افزایش پیدا کند، یک کار کارشناسی است که دولت‌های قبل نیز روی این مسئله کار کرده‌اند تا عواقب آن را در نظر بگیرند و باید این مسئله را در نظر بگیریم که با افزایش قیمت بنزین شاهد تورم بیشتری نیز خواهیم بود. وی تاکید کرد: در ایران عواقب افزایش قیمت بنزین بسیار بیشتر از این مسائل است قیمت نان و بنزین مسئله‌ای است که عواقب سیاسی و اقتصادی دارد،به عنوان مثال در کشورهای خارجی قیمت بنزین امروز ۵ سطح بالا می‌رود و روز بعد دو سطح پایین می‌آید و برای مردم تفاوتی ندارد که چقدر افزایش یافته است اما در ایران کوچکترین تغییراتی در قیمت بنزین حتی قبل از انقلاب نیز منجر به اعتراضات گسترده‌ای شد. این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اگر بخواهیم از دید اقتصادی صِرف به مسئله افزایش قیمت بنزین نگاه کنیم قیمت گذاری حداقلی بنزین هزینه تولید و پخش آن می‌شود به عنوان مثال اگر تصور کنیم که نفت خام قیمتی ندارد اما اگر هزینه پالایش و حمل و نقل بنزین را در نظر بگیریم بسیار بیشتر از قیمت بنزین فعلی است در نتیجه ما سوبسید عظیمی را در قیمت بنزین پرداخت می‌کنیم.

تبعات سیاسی – اجتماعی افزایش قیمت بنزین

نرسی قربان در ادامه تاکید کرد: اگر از دید اقتصادی صِرف به این مسئله نگاه کنیم و قیمت بنزین را به سمتی ببریم که هزینه‌های خود را جبران کند و قیمت نفت خام که در حدود ۸۰ دلار است و یک بشکه ۱۶۰ لیتری نفت که در حدود ۵۰ سنت و معادل با ۲۵ هزار تومان را در نظر بگیریم به رقمی می‌رسیم که جبران کسری بودجه، توسعه کشور و سایر موارد دیگر خواهد شد اما این مسئله صرفاً از دید اقتصادی است و نمی‌توان به بازتاب سیاسی آن بی‌توجه بود و این قانون را تصویب کرد بنابراین باید راهکارهای دیگری را در نظر گرفت. وی یادآور شد: در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی مقرر شد که سالیانه ۱۰ درصد قیمت بنزین به صورت تدریجی افزایش یابد اما در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد این قانون ملغی شد،اما افزایش تدریجی ۱۰ درصد قیمت بنزین، سالیانه یک رقم معقولی اضافه می شد که مردم نیز دچار شوک اقتصادی نمی‌شدند. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه وزارت نفت طرحی برای بهینه سازی سوخت ارائه داد، اظهار داشت: در واقع قیمت بنزین بسیار پایین است و افزایش آن نیز تبعاتی را به دنبال دارد اما زمانی وزارت نفت راهکاری را برای افزایش قیمت بنزین ارائه داد که یارانه‌های بنزین به جای ماشین بر مبنای خانوار باشد،این طرح توسط وزارت نفت ارائه شد و حتی کارت‌های سوخت فعلی نیز قدرت اجرایی شدن این قانون را دارد.

ضرورت ارائه راهکار برای توزیع عادلانه یارانه بنزین به مردم

نرسی قربان بیان کرد: در واقع اگر یارانه‌هایی که در کارت سوخت وارد می‌شود به صورت خط اعتباری در اختیار سرپرست خانوار قرار گیرد، فردی هم که ماشین ندارد می‌تواند این یارانه را صرف پرداخت هزینه آب، برق و گاز خود کند در نتیجه این مسئله منجر به اجرایی شدن عدالت عمومی می‌شود اما فردی که دو یا سه ماشین دارد به طور مستمر یارانه دریافت می‌کند که این مسئله از عدالت اجتماعی به دور است. اگر این راهکار ارائه می‌شد بدون افزایش قیمت بنزین برای قشر کم درآمد سیستم،عدالت بیشتری را در جامعه اجرایی می‌کرد.