نکاتی در باب رفع تحریم‌های تسلیحاتی

چرا که هیچ گزارشی نه از طرف آژانس، تروئیکای اروپایی و یا گروه 1+4 به سازمان ملل در مورد تخلفات ایران یا اختلافات خود با ایران را ارائه ندادند. بنابر این سازمان ملل به شکل طبیعی در موعد مقرر یعنی 18 اکتبر این بیانیه را صادر می‌کرد. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شد پیش از این هم آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای یک گزارشی درباره حل اختلافات خود با تهران به دبیرکل و شورای امنیت و همین‌طور اعضای گروه 1+4 می‌داد و در عین حال خود گروه هم باید نظرات نهایی خود را به شکل مکتوب ارائه می‌کرد. علاوه بر این هریک از این اعضای گروه مذاکره کننده در گفت‌وگو‌های برجامی هم باید لایحه پایان تحریم‌ها درباره ایران را به پارلمان‌های خود ارائه می‌دادند. به ویژه دولت آمریکا که باید گزارشی را به کنگره آمریکا می‌داد و در کنار آن مصوبه‌ای برای لغو تحریم‌ها می‌گرفت. با این حال هیچکدام از این مسائلی که گفته شد انجام نشد و اروپا و آمریکا تلاش کردند که وضعیت را به شکل معلق نگه دارند. این هم دلیل خاصی داشت و به طور مشخص دو دلیل عمده، نخست؛ گفت‌وگو‌هایی که میان تهران و واشنگتن جریان دارد و هنوز به نتیجه نرسیده است. دلیل دوم دو جنگ در خلیج فارس و منطقه خاورمیانه و جنگ در اروپاست. به عقیده طرف‌های غربی، ایران در هردوی این زمینه‌ها باید پاسخگو باشد چون به ترتیبی در هردو جنگ دخالت دارد. این عامل اختلافاتی است که بین طرف غربی و ایران به وجود آمده به ویژه در مورد ادعا‌ها و اتهاماتی  در مورد صدور پهپاد‌ها یا تسلیحات موشکی هم برای حماس و برای گروه‌های مقاومت که در منطقه و در عین حال برای ارتش روسیه اتفاق افتاده است. به همین دلیل اتفاقی که رخ داده این است که سازمان ملل از لحاظ حقوقی کار خود را کرده و این مساله یک جور عبور کردن ایران از یک مانع بزرگ طرف سازمان ملل است. اما طرف‌هایی که باید قاعدتا این بیانیه را اجرا کنند طرف‌های غربی هستند. به عبارتی یک بخش بزرگ طرف‌های غربی هستند که در دولت‌ها چه در آسیا، آفریقا و حتی اروپا هم از نگاهی که غربی‌ها نسبت به مواضعی است که آنها در قبال تهران دارند. بنابر این اگر چه سازمان ملل لغو تحریم‌ها را اعلام کرده و بندی از غروب برجام از طرف سازمان ملل به رسمیت شناخته شده؛ اما طرف‌های اصلی در گروه 1+4 و شرایط فعلی وضعی را برای ایران به وجود آورده که تصور می‌شود با شرایط پیش از بیانیه سازمان ملل نه تنها فرق نکرده بلکه تا حدودی هم می‌تواند وضعیت را با مشکل مواجه کند. به ویژه که طرف‌های غربی تلاش می‌کنند پرونده هسته‌ای ایران را از یک منظر امنیتی مطرح کنند و در این باره به چالش با سیاست‌های تهران بپردازند. البته اینکه سیستم مکانیسم ماشه اجرا نشد و طرف‌های غربی بیانیه شدیداللحنی را علیه ایران ندادند یک عبور مسالمت آمیز بوده که باید این را به فال نیک گرفت، اما همان‌طور که گفته شد بروز جنگ حماس و اسرائیل بر شدت اختلافات بین ایران و غرب افزوده و به نظر می‌رسد که غربی‌ها با این وضعیت انجمادی تلاش می‌کنند با جلوه دادن پرونده هسته‌ای ایران یا اختلافاتشان با ایران در یک چارچوب امنیتی کار را به جایی برسانند و تا نقطه‌ای بلاتکلیف نگه دارند تا ببینند چشم‌انداز این دو جنگ یعنی جنگ اوکراین و غزه و همچنین مذاکرات معلق مانده تهران و واشنگتن به کجا می‌انجامد.

*جلال خوش‌چهره

تحلیلگر مسائل بین‌الملل