چرایی افزایش موج مهاجرت از ایران؟

قیمت دلار در یک دهه در ایران ۲۵ برابر شده است اما این افزایش قیمت در کشورهای اطراف ما حتی در کشوری مانند عراق و افغانستان به ترتیب ١.۶ دهم و ١.٧ دهم برابر بوده است. قیمت دلار در کشورهای حاشیه خلیج فارس در ۱۰ سال گذشته در حدود ۱.۱ برابر افزایش داشته است، در همین دوره زمانی کشورهای را داشتیم که قیمت ثابت دلار را در یک دهه تجربه کرده‌اند به این ترتیب ثبات قیمتی دلار در بی‌ثبات‌ترین کشورها نظیر عراق و افغانستان نیز اتفاق افتاده است. دلیل ماندگاری قیمت‌ها در محدوده مشخص و عدم تجربه شوک قیمتی به وضعیت مهار تورم در این کشورها باز می‌گردد به نظر می‌رسد آنها به تکنولوژی دست یافته‌اند تا بتوانند میزان تا برنامه خود را در محدوده ۳ درصد و حول و حوش این رقم نگه دارند همان‌طور که در آمریکا نیز محدوده تورمی همین مقدار است. به این ترتیب به دلیل اینکه کارنامه تورمی این کشورها تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و جهش قیمتی در اقتصاد این کشورها رخ نمی‌دهد، انتظارات تورمی نیز منطبق با همین ارقام است. نگاه ما برای تحلیل قیمت ارز و پیش‌بینی آینده بازارها باید بلند مدت باشد، در شرایط فعلی در اروپا، کانادا و آمریکا، اوراق قرضه‌ای به فروش می‌رسد که سود بسیار پایینی دارد، به عبارت دیگر کسانی که امروز اوراق قرضه ۸۲ دلاری می‌خرند در ۱۰ سال آینده ۱۰۰ دلار خواهد گرفت و در نتیجه نه تنها تورم این کشورها در شرایط کنونی پایین است بلکه چشم انداز ۱۰ ساله تورمی برای آنها نیز در همین محدوده تنظیم شده است. روز به روز تعداد کشورهایی که به تورم پایین یا حتی تورم در محدوده ۳ درصدی می‌رسد افزوده می‌شود و بیش از صد و بیست کشور تورمی پایین دارند این در حالی است که ما همچنان درگیر بحران‌های تورمی هستیم و چندین دهه است که درباره این موضوع بحث می‌کنیم که چرا اقتصاد ما درگیر تورم است. هر چند ممکن است بخشی از این تورم ناشی از تحریم‌های بین‌المللی باشد اما برای دریافت بهتر مطلب به سال برقراری برجام در اقتصاد ایران اشاره می‌کنم. در این دوره زمانی سه ساله که برجام در ایران اجرایی می‌شد رتبه تورمی ایران در جهان ۲۱ بود به عبارت دیگر ایران بیست و یکمین کشور پر تورم جهان محسوب می‌شد اما تشدید تحریم‌ها رتبه تورمی ایران را در جهان به رتبه ششم رساند و حالا یکی از پر تورم ترین کشورهای جهان محسوب می‌شویم. به عبارت دیگر تا زمانی که تورم را به درستی مهار نکنیم و برای یادگیری متواضعانه از تجربه جهان وارد عمل نشویم، این جهش‌های چند رقمی را هر از گاهی شاهد خواهیم بود چرا که قیمت تمام شده تولید در ایران بسیار سریع افزایش می‌یابد اما قیمت تمام شده تولید در اکثر کشورهای جهان که تورم کمتر از ۳ درصد دارند رشد چندانی نمی‌کند. در نتیجه اگر قیمت دلار ثابت بماند یا اختلاف تورم شدید شود، ورشکستگی اغلب تولیدکنندگان ایرانی اتفاق می‌افتد. به عبارت دیگر کسانی که امروز قادر به رقابت با بازارهای جهانی هستند در چهار سال آتی قادر نخواهند بود رقابت کنند پس اگر به‌طور زیربنایی مشکل تورم را در ایران حل نکنیم، نمی‌توانیم جهش‌های دلاری را متوقف نماییم. ۱۲۲ کشور در جهان تورم کمتر از ۳ درصد دارند، در هیچ کدام از این کشورها دلار برای مهار تورم دو نرخی نشده است و تقریبا هیچ کدام از این کشورها در گیر قیمت‌گذاری دولتی نیستند، از سوی دیگر در اغلب قریب به اتفاق این کشورها قیمت سوخت با قیمت‌های بین‌المللی مطابقت دارد به این ترتیب سیاست‌هایی که با هدف مهار تورم در ایران اجرایی می‌شود، در هیچ کدام از این کشورها در سابقه اجرا ندارند. مهار تورم بدون توجه به تحریم‌ها و همچنین بازگشت یا عدم بازگشت به برجام باید در دستور کار قرار گیرد. خروج سرمایه اشخاص از ایران طی مدت اخیر افزایش قابل توجهی را تجربه کرده است، شاهد هستم حتی مترجم اسناد رسمی به ترکی استانبولی با صف طولانی مشتریانی روبه‌روست که خواستار ترجمه اسناد تجاری خود هستند. همین آمار نشان می‌دهد که موج مهاجرت بین متخصصین به راه افتاده است و مطلع هستند بسیاری از متخصصین حاضر به انعقاد قرارداد بلندمدت نیستند که همه این‌ها سیگنال‌هایی مبنی بر خروج سرمایه از کشور محسوب می‌شوند. بی‌تردید تصمیماتی که رنگ و بوی محدودیت داشته باشند بر فشار مهاجرت تاثیرگذار خواهند بود و عجیب نیست اگر بگوییم بخشی از افزایش قیمت در دو ماه اخیر ناشی از موج مهاجرت بوده است و در عین حال ریسک‌های حاکم بر اقتصاد نیز در این رشد قیمت موثر هستند. ریسک حاکم بر تیم اقتصادی دولت بالاست چرا که ترکیب این افراد متفاوت است و در نتیجه نمی‌توان دقیق پیش‌بینی کرد سیاست‌های اتخاذ شده از سوی دولت چه خواهد بود، در عین حال عدم قطعیت برای بازگشت به برجام بسیار بالاست و ما با نزدیک شدن به دی ماه که عملاً آغاز رقابت‌های کنگره و سنا در آمریکاست با شرایط جدیدی روبه‌رو خواهیم شد. با ورود به آمریکا به دوره رقابت‌های انتخاباتی احتمال متوقف شدن مذاکرات برجام حداقل برای یک سال وجود دارد و باید بپذیریم که با کسری بودجه و معلوم نبودن سیاست دولت برای پوشش کسری بودجه، ریسک اقتصادی را انباشته‌تر می‌شود و در نتیجه باید به این مسائل توجه کرد که ریسک‌های پیشین و ریسک‌های جدید می‌توانند سبب شوند که چشم انداز قیمت ارز در آینده دستخوش تغییر شود.