دوران طلایی احیای برجام را از دست ندهیم

رحمان قهرمانپور در گفت‌وگو با «آرمان ملی»:
دوران طلایی احیای برجام را
از دست ندهیم
آرمان ملی- سهیل ثابت: نشست فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز شده و اعضای آژانس در طول چند روز آینده به مسائل گوناگونی رسیدگی خواهند کرد. از جمله مواردی که در دستور کار آژانس انرژی اتمی قرار دارد، مساله امنیت نیروگاه هسته‌ای اوکراین، مساله اتمی کره شمالی و تهدیدات اتمی این کشور است همچنین یکی از مهم‌ترین دستورالعمل‌های این دوره آژانس مربوط به پرونده هسته‌ای ایران است. در نشست قبلی آژانس، قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شده و از تهران خواستند که در ارتباط با سوال‌های مطرح شده پاسخ مناسب دهد. این قطعنامه اگرچه از سوی ایران نامطلوب خوانده شد اما تهران در پاسخ به پیشنهادات اروپایی‌ها خطاب به آمریکایی‌ها اعلام کرده که شرط ایران برای احیای برجام، بسته شدن پرونده پادمان در آژانس است. آمریکا نیز در مقابل اعلام کرده که این مساله مربوط به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و تهران باید به سوالات آژانس پاسخ قانع کننده دهد. به نظر می‌رسد احیای برجام در ایستگاه پادمان به دست انداز بلندی خورده است که به منظور عبور از آن باید طرفین درکنار آژانس قرارگرفته و به یک راه‌حل مشترک دست یابند. برای بررسی نشست اخیر شورای حکام و تحولات احیای برجام «آرمان ملی» با رحمان قهرمانپور،کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.
نشست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز شده است و یکی از پرونده‌های حساس این دوره از فعالیت آژانس پرونده هسته‌ای ایران است. برخی بر این باورند که احتمالا آژانس بیانیه شدیدی علیه تهران صادر می‌کند و بعید نیست پرونده ایران را به شورای امنیت بفرستد، تا چه میزان این احتمال وجود دارد؟
شورای حکام متشکل از 25 کشور دارای توان هسته‌ای است که تعدادی اعضای ثابت دارد و تعدادی اعضای غیرثابت.در شورای حکام همیشه کشورهای غربی حضور داشتند و سایر طرف‌ها مثل جنبش عدم تعهد و... هم بود‌ه‌اند؛ اما همواره کشورهای غربی در آژانس دست بالا را داشته‌اند. طی یک سال گذشته که پرونده ایران در آژانس مطرح شده معمولا آژانس در اکثر موارد خود را در جهت توافقات سیاسی کشورها با آژانس تعریف می‌کند. با این حال اما اینکه آژانس این بار چه خواهد کرد؛ به نظر می‌رسد در شرایط فعلی امکان اینکه آژانس قطعنامه تندی علیه تهران صادر کند وجود ندارد. البته به نظر می‌رسد که آژانس قصد دارد فشار بر ایران را افزایش دهد تا ایران در ارتباط با پرسش‌های مطرح شده آژانس در مورد سه مکان اعلام شده پاسخ‌های بیشتری بدهد. از این جهت این امکان وجود دارد که بیانیه نه چندان تندی در ارتباط با پرونده هسته‌ای ایران از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صادر شود و از تهران درخواست شود که به همکاری با آژانس در ارتباط با مسائل و پرسش‌های مطرح شده، ادامه دهد.
دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها اعلام کرده که آژانس نهادی مستقل است. آیا با وجود لابی قدرتمند آمریکا و اروپا در آژانس می‌توان بر این ادعای گروسی مهر تایید زد؟
در تحلیل جایگاه و استقلال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید به این نکته مهم تاکید داشت که ورود و یا خروج از پیمان ان پی تی منوط به تصمیم شورای امنیت است. خود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به واسطه این مساله بیشتر از سایر نهادها متاثر از فضای سیاسی و خواست قدرت‌های بزرگ است. چون این مساله ارتباط مستقیم به امنیت بین‌الملل دارد و قدرت‌های بزرگ و حتی روسیه و چین به پیمان هسته‌ای بعد از جنگ جهانی دوم به منظور جلوگیری از افزایش تعداد کشورهای هسته‌ای منافع مشترک دارند. در کنار این اصل کلی، بسته به مدیرکلی که در راس آژانس قرار می‌گیرد، این نهاد سعی خواهد کرد میزان استقلال و فعالیت خود را بیشتر کند یا از میزان استقلال و فعالیت خود بکاهد. مثلا در دوران البرادعی وی تلاش می‌کرد در کنار بخشی از کشورها قرار گیرد. آقای آمانو هم دیدگاه خاص خود را داشت، اما آقای گروسی اصل بی‌طرفی را رعایت نمی‌کند. اظهارات اخیر آقای گروسی بی‌طرفی آژانس را زیر سوال برده است.
ایران اعلام کرده است یکبار برای همیشه باید مسائل مربوط به پادمان کنار گذاشته شود اما به نظر می‌رسد غربی‌ها قصد دارند با باز نگه داشتن این مساله همواره بهانه داشته باشند تا هر وقت خواستند از این موضوع علیه ایران استفاده کنند؛ چه میزان احتمال بسته شدن همیشگی پرونده پادمان را در آژانس می‌دهید؟
آژانس در طول سال‌های گذشته پرونده‌های بازی در ارتباط با ایران داشته است. به عبارت دیگر موضوع ایران تحت فشار غربی‌ها هیچ گاه از دستور کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خارج نشده است. در کنار این مساله و در این دوره شاهد هستیم که مساله کره شمالی و نیروگاه اوکراین هم در دستور کار آژانس قرار دارد. بنابراین مشاهده می‌کنیم که هیچ گاه موضوعات مهم از نظر آژانس کنار گذاشته نمی‌شود. نیت آنها این است که همواره استخوان لای زخمی داشته باشند تا به ایران فشار آورند.
باتوجه به شرایط فعلی و موضع گیری ایران، آمریکا و اروپا تا چه میزان ممکن است برجام احیا گردد؟
در حال حاضر وقفه کوتاهی در مذاکرات به وجود آمده و باید مشاهده کرد طرفین چگونه می‌خواهند، از این شرایط بیرون بیایند. درمجموع با توجه به شرایط و اعلام نظرات طرفین فعلا نمی‌توان رأی به پایان مذاکرات داد. احتمالا مذاکرات پیرامون برجام در وقتی دیگر ادامه می‌یابد، اما احتمال احیای برجام نسبت به دو هفته قبل کاهش یافته و حتی ممکن است ادامه برجام به بعد از انتخابات کنگره آمریکا هم موکول شود.