رادیو هنوز زنده است
سعید اسلامزاده کارشناس رسانه
رسانهها آيا از بين ميروند؟ يا به شکل ديگري تبديل ميشوند؟ پاسخ ابتدايي به پرسش نخست منفي است. و پرسش دوم جاي بحث بسيار دارد. در سالهاي اخير در ميان اهل رسانه، اين مسأله مطرح شده که بعضي از سازمانهاي رسانهاي عمرشان به پايان رسيده است. بهطور مشخص منظور آنها روزنامه کاغذي و راديوست. اما مرور زمان ثابت کرده است که هيچ يک از اين رسانهها نه فراموش شدهاند و نه از بين رفتهاند. در شکل امروزي رسانهاي روزنامه از راديو قديميتر است، اما راديو را اگر ارتباط و توليد محتواي صوتي معنا کنيم، راديو از همه رسانهها قديميتر است و در اين شکل من نقالي و روايت را هم در جرگه راديو معني ميکنم. راديو به معناي رسانهاي شنيداري که از طريق امواج ارتباط برقرار ميکند، عمري حدود يک قرن در جهان دارد و در زمان خود تحول شگفتانگيزي در جهان رسانهاي ايجاد کرد که از آن به عنوان کهکشان مارکني ياد ميکنند و اوج اثر تبليغي آن را در جنگ جهاني دوم ديدهايم، کارکردهاي متنوعي را در طول عمر خود داشته است. اطلاعرساني سريع در زمانهاي بحران، پخش موسيقي بدون پرداخت هزينه زياد براي شنونده، دسترسي هميشگي به محتواي صوتي دلخواه، تأثير در توسعه يافتگي جوامع در ميانه قرن بيستم به ويژه در کشورهاي رو به توسعه و دهها مورد ديگر، از جمله کارکردهاي اجتماعي و فرهنگي و سياسي راديو بوده است. امروز بسياري از اين کارکردها رنگ باخته است. به دليل اينکه بعضي از آنها ديگر موضوعيتي ندارند و بعضي هم با تغيير کارکرد راديو، همچنان از اثر بخشي راديو حکايت دارند. راديو در گونه پادکست و کتاب صوتي و هرگونه فايلهاي شنيداري که در فضاي سايبري منتشر ميشود گستردهتر از روزگارِ راديو در شکل امواج عمل ميکند. رواج پادکست در يک دهه اخير نشان داد که راديو سهم بزرگي در کسب اطلاعات و سرگرمي مردم جهان دارد. به طوري که بسياري از برنامهسازان رسمي راديوهاي رسمي نيز پادکستهاي خبري، آموزشي، تفريحي و حتي تبليغاتي تولد ميکنند. مهمترين ويژگي پادکستها به منزله راديوي اينترنتي، انتخاب آگاهانه مخاطب است. مخاطب پادکست که همان کاربر فضاي مجازي است، ميتواند با توجه به علاقههاي خود، پادکست يا فايل شنيداري مورد نظر را انتخاب کند و سازندگان پادکست هم با توجه به سليقههاي عموم مردم و از آن مهمتر، فارغ از مميزيهاي راديوهاي رسمي، محتواي دلخواه خود و مخاطب را تهيه ميکنند. از اين رو، راديو در عصر سايبري، فعالتر از گذشته عمل ميکند و اين گزاره که راديو ديگر مخاطب ندارد اصولاً صحيح نيست. بايد بگوييم کدام راديو با کدام محتوا مخاطب دارد و يا ندارد. با توجه به نکاتي که گفتم، راديوهاي رسمي هم بخشهايي از برنامههاي خود را در پادگيرهاي متعدد منتشر ميکنند تا مخاطبان فضاي مجازي را نيز به سوي خود جذب کنند. يکي از نکاتي که در گرايش شنوندگان راديو به پادکست مهم است و نبايد فراموش کنيم، تعدد موضوعات و تعاملي بودن بسياري از پادکستهاست. به اين معني که شنونده در سريعترين زمان ممکن ميتواند با پيامدهنده ارتباط برقرار کند. به همين دليل است که سازندگان برنامه در شبکههاي رسمي راديويي تلاش ميکنند مسير ارتباطي شنوندگان خود را کوتاه کنند و به همان روشهاي تعاملي گرايش پيدا کنند. رواج توليد برنامههاي تعاملي در راديوهاي رسمي که شنوندگان نيز در ساخت آن دخيل هستند به همين دليل افزايش پيدا کرده است. در نهايت بايد بگويم که برنامهسازي راديو، استفاده از رسانه راديو به معناي مدرن آن، ايجاد سرگرمي و يا ديگر اهداف و کارکردهاي راديو، همچنان مورد توجه و علاقه است. به همين دليل است که مديران شبکههاي رسمي راديويي در ايران بايد به اين مسأله توجه کنند که ساخت و فرم برنامهسازي اگر به سمت شيوههاي نوين محتوايي و فرمي تغيير نکند، راديوهاي رسمي به برهوتي از مخاطب تبديل ميشوند که بازگرداندن آن به چرخه اطلاعرساني و سرگرمي تقريباً غيرممکن خواهد بود.
ارسال نظر