ريل‌گذاري جديد در مناسبات ايران و جمهوري آذربايجان

روزهاي پاياني ارديبهشت، شاهين مصطفي اف معاون نخست وزير و رئيس کميسيون مشترک اقتصادي ايران و جمهوري آذربايجان، در سفر به تهران با رئيس‌جمهور، رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح و وزراي امورخارجه، نيرو، نفت و راه و شهرسازي ديدار و تبادل نظر کرد. انجام اين سفر نماد اراده سياسي مقامات ارشد دو کشور براي تقويت مناسبات و همچنين سطح بالاي اعتماد ميان طرفين بود. در اين سفر شاهين مصطفي اف و علي اکبر محرابيان وزير نيرو براي ادامه پروژه‌هاي برق رساني و اجراي کارهاي مربوط به انتقال برق به منطقه اقتصادي زنگه‌زور شرقي و جمهوري خودمختار نخجوان از طريق خاک ايران، به تفاهم رسيدند. تکميل ساخت و بهره برداري از نيروگاه‌هاي برقابي خداآفرين و قيز قلعه‌سي و نيروگاه‌هاي برقابي در رودخانه ارس نيز در زمره توافقات طرفين بود. نکته مهم اينکه مقرر شد برق توليد شده در قره باغ- شهر آزاد شده جمهوري آذربايجان - از طريق ايران به نخجوان، ترکيه و کشورهاي اروپايي صادر شود. انتظار مي‌رود در آينده شرکت‌هاي ايراني در ساخت نيروگاه‌هاي قره باغ و همچنين در ساخت مجتمع آموزشي و بيمارستان در قره‌باغ مشارکت داشته باشند. در ديدار شاهين مصطفي اف با جواد اوجي وزير نفت، طرفين از همکاري‌هاي فيمابين به‌خصوص اجراي موفقيت آميز پروژه انتقال و تبادل گاز ترکمنستان از طريق خاک ايران به آذربايجان و توسعه همکاري‌ها در بخش نفت و گاز رضايت داشتند. به همين علت، قرار شد در آينده نزديک قراردادهاي جديدي در زمينه توسعه ميادين نفت و گاز در درياي خزر امضا شود. اقدامات مقدماتي در اين زمينه انجام شده و هيأت‌هاي کارشناسي دو کشور در حال ادامه مذاکرات هستند. در نشست مشترک مقام آذربايجاني با رستم قاسمي وزير راه و شهرسازي نيز درباره همکاري در حوزه‌هاي حمل و نقل و ترانزيت، صنعت، تجارت، سرمايه‌گذاري و توسعه همکاري‌هاي چندجانبه مذاکره شد. توافق درمورد تسريع در اجراي مفاد يادداشت تفاهم براي ايجاد ارتباطات جديد بين منطقه اقتصادي زنگه زور شرقي در آذربايجان و جمهوري خودمختار نخجوان از طريق خاک ايران و تکميل ساخت پل‌ها در مدت يک سال نيز اتفاق مهم اين نشست بود. علاوه بر اين، قرار شد ساخت پل جديد خودرويي و عابر پياده، بر روي رودخانه مرزي آستاراچاي و همچنين احداث پايانه بار در شهر آستاراي ايران، تا پايان سال جاري به اتمام برسد. پروژه بعدي احداث راه‌آهن پارس آباد- ايميشلي خواهد بود. طرفين درباره مشارکت شرکت‌هاي ايراني در بازسازي مناطق آزاد شده آذربايجان و اقدامات انجام شده در اين زمينه نيز به طور مفصل گفت‌وگو کردند. افتتاح و بهره‌برداري از دو مرز جديد بين ايران و جمهوري آذربايجان در مناطق خداآفرين و پارس آباد نيز رويداد مهمي است که مورد توافق قرار گرفت که در صورت انجام، تاثير مثبتي بر افزايش مبادلات تجاري خواهد داشت. در حال حاضر چهار مرز در سرحدات آستارا، جلفا، بيله سوار و پلدشت فعال است و تردد مسافر و خودرو از اين مرزها انجام مي‌شود. بر اساس آمار منتشره حجم مبادلات تجاري دو کشور در سال گذشته 30درصد، در سال جاري 20درصد و حمل و نقل جاده‌اي نيز 70درصد افزايش يافته است. حجم مبادلات تجاري ايران و آذربايجان در سال 2021 بالغ بر 440 ميليون و 810 هزار دلار بود که ميزان صادرات آذربايجان به ايران 43 ميليون و 287 هزار دلار و واردات از ايران نيز 397 ميليون و 523 هزار دلار بوده است. به گفته حسين اميرعبداللهيان وزير امورخارجه در ديدار با شاهين مصطفي اف، ماهيت فشرده سفرهاي متقابل مقامات عالي رتبه نشان از پيشرفت روابط ايران و آذربايجان دارد. ديدار معاون نخست وزير جمهوري آذربايجان با سردار سرلشکر پاسدار محمد باقري، رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران نيز نشانگر اعتماد طرفين به يکديگر براي تقويت مناسبات دفاعي و امنيتي بود. در اين ديدار مسائل منطقه‌اي و چشم‌انداز همکاري‌هاي راهبردي و نظامي بين دو کشور مورد بررسي قرار گرفت. رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح ضمن ابراز خرسندي از آزادسازي اراضي آذربايجان گفت: ايران همواره علاقه‌مند به توسعه روابط با آذربايجان است. در مجموع، رويکرد دولت سيزدهم مبتني بر اولويت دادن به تقويت روابط با همسايگان، فرصت ارزشمندي براي تداوم تحولات مثبت در روابط تهران- باکو ايجاد کرده و ريل‌گذاري جديد، مي‌تواند منافع ملت‌هاي ايران و جمهوري آذربايجان را به‌خصوص در حوزه اقتصادي تامين کند. آقاي شاهين مصطفي اف نيز مورد اعتماد رئيس‌جمهور آذربايجان و فردي علاقه‌مند و باانگيزه براي ايجاد پيشرفت در مناسبات دو کشور است و از اين بابت مي‌توان به اجراي توافقات فيمابين اميدوار بود. با توجه به تحولات مثبت در مناسبات تهران و باکو، ممکن است همانند گذشته، برخي عوامل فرامنطقه‌اي، قوم‌گرايان ورشکسته و رسانه‌هاي وابسته به آنان، اقداماتي را به‌خصوص در فضاي مجازي براي تخريب مناسبات دوستانه دو ملت، صورت دهند. انتظار است مسئولان ايران و جمهوري آذربايجان که به خوبي عوامل مخرب را مي‌شناسند با درک حساسيت‌هاي يکديگر و مراقبت از پيشرفت‌هاي حاصل شده در روابط فيمابين، مسير توسعه مناسبات راهبردي را هموار سازند.