بازی کودکان با مین‌های جنگی

این صحبت با فیلم منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی مصداق عینی پیدا می‌کند و در فیلمی که از در روزهای گذشته از شهرستان سرپل ذهاب منتشر شده، با بارندگی‌های اخیر مین‌های جنگی به سطح زمین آمدند. در این رابطه رئیس اداره حفاظت محیط زیست سرپل‌ذهاب از کشف تعدادی مین و گلوله جنگی خنثی نشده باقی مانده از دوران جنگ تحمیلی در پناهگاه حیات وحش قراویز از توابع این شهرستان توسط ماموران یگان حفاظت خبر داد. آن‌طور که کیانوش احسانی پور گفته است: «مردم از حضور در مناطق حفاظت شده خودداری کنند زیر را بعد از بارندگی‌های شدید روزهای گذشته، مهمات مدفون شده در اعماق خاک بر اثر سیلاب نمایان می‌شوند. » بنا به آمار از مجموع ۴۸ کیلومتر نواری مرزی سرپل ذهاب با عراق، هم اکنون ۱۵ کیلومتر از نوار مرزی در جوار روستاهای قلمه، بیشکان، هاوان و باویسی از توابع این شهرستان، آلوده به مین و مهمات عمل نکرده از دوران جنگ تحمیلی است.
جشنی که ثمره آن دیده نشد
جشن پاکسازی ۷۰۰ هزار هکتار از زمین‌های آلوده به مین استان کرمانشاه بهمن ماه سال ۹۱ با حضور مسئولان برگزار شد اما با این وجود از آن زمان تاکنون چند مورد برخورد خودرو یا انسان با مین‌های باقی مانده از زمان جنگ تحمیلی در نواحی مرزی این استان مشاهده شده است. مثلا قادر نباتی روز 4 آبان 93 به روی مین والمرا رفت. یک روز قبل از آن نیز چهار نفر در دهلران روی مین رفتند که سه کشته و یک قطع عضو داشت. در گزارشی که در آن سال منتشر شد، خوزستان: یک میلیون و 380 هزار هکتار از زمین‌های استان آلوده به مین بوده است. ایلام: بیش از 400 هزار هکتار از زمین‌های استان آلوده به مین بوده است. کردستان: هزارو 480 هکتار از زمین‌های استان آلوده به مین بوده است. کرمانشاه: 691 هزار هکتار از زمین‌های استان آلوده به مین بوده است. آذربایجان غربی: 59 هزار هکتار از زمین‌های استان آلوده به مین بوده است. با این حال اوایل امسال نیز، معاون مهندسی و پدافند غیر عامل وزارت دفاع اعلام کرد: «مرکز مین زدایی از بدو تاسیس تا کنون بیش از ۲ میلیون انواع مین و نزدیک به یک میلیون انواع مهمات عمل نکرده از جمله بمب‌ها، گلوله‌ها، خمپاره‌ها و نارنجک‌ها را کشف و منهدم کرده است. "به غیر از فعالیت‌های متمرکز در مناطق مرزی، گروه‌های اورژانسی نیز در قرارگاه‌های پاکسازی این مرکز در ۵ استان آلوده تشکیل شده‌اند تا در صورت مشاهده انواع مهمات عمل نکرده توسط ساکنان و یا نیروی انتظامی، سریعا وارد عمل شده و مهمات مکشوفه را از آنجا جمع آوری و در محل امنی منهدم می‌نمایند. در طول سالیان گذشته حدود ۷ هزار عملیات موردی اورژانسی در سطح شهرها، روستاها و اراضی کشاورزی توسط قرارگاه‌های استانی مرکز انجام و در پی این عملیات‌ها حدود ۸۰ هزار تیر انواع مین و گلوله عمل نکرده و ۱۷۶ فروند بمب عمل نکرده کشف و منهدم شده است. » اما چند روز پیش بود که فرمانده انتظامی دهلران اعلام کرد: «انفجار مین به‌جا مانده از جنگ تحمیلی در این شهرستان باعث جان باختن کودک ۱۰ ساله شد. "این در حالی است که همه ساله شماری از عشایر کوچرو در مناطق مرزی مهران و مهران به دلیل برخورد با بقایای مواد منفجره هشت سال جنگ تحمیلی دچار حوادثی شده و یا جان خود را از دست می‌دهند.
مین، مهمان ناخوانده
در این شرایط حسین احمدی نیاز، وکیل قربانیان مین در رابطه با میادین مین و نابودی زندگی 300 نفر در سال که جان یا پایشان را بر اثر برخورد با مین‌های جنگی از دست می‌دهند، می‌گوید: «مین، این مهمان ناخوانده که هیچ تفکیکی هم بین زن و مرد و پیر و جوان قایل نمی‌شود و بیش‌ترین قربانیانش هم نان‌آوران خانواده و کودکان هستند، بخش لاینفک زندگی ساکنان جنوب غرب تا شمال غرب ایران است. بسیاری از قربانیان مین از وضعیت معیشتی بسیار بدی برخوردارند. » وی در ادامه می‌افزاید: «حسب کنوانسیون‌های بین‌المللی، طرفین مخاصمه باید پس از پایان جنگ نقشه‌های مین را به یکدیگر بدهند. اما از آنجا که طرف ما در جنگ هشت‌ساله، یک دولت بسیار خطرناک بود که به هیچ نوع حقوق انسانی قایل نبود، بسیاری از این نقشه‌ها را هم به طرف ایرانی نداد. پس از پایان جنگ و بر اثر عوامل طبیعی، بسیاری از این مین‌ها جابه‌جا شدند و با وجود آنکه وزارت دفاع قراردادهای متعددی برای مین‌روبی توسط بخش خصوصی منعقد کرد و این گروه‌ها هم در کشف و خنثی‌سازی بسیاری از مین‌ها موفق بودند، اما به دلیل آنکه حوزه استحفاظی کاشت مین‌ها بسیار وسیع بود، بسیاری از مین‌هایی که به اراضی کشاورزی یا سکونت‌گاه‌های شهروندان یا عشایر رانده شده بود هرازگاهی فاجعه آفرید. دسته دوم مین‌ها، آنهایی بود که در دهه 60 و در مناطق کرد‌نشین و در اطراف پایگاه‌های ایجاد شد. در دهه 70 و پس از پایان جنگ و برقراری امنیت، اکثر پایگاه‌ها تخلیه شد اما مین‌ها جمع نشد. این پایگاه‌ها روی تپه‌های مشرف بر روستاها ایجاد شده بود و نزولات شدید آسمانی در مناطق کرد نشین باعث شد بسیاری از این مین‌ها هم جابه‌جا شده و وارد اراضی کشاورزی شود و همچنان هم بسیاری از روستاهای این حوزه آلوده است. مشکل اینجاست که شهروندان و روستاییان و کشاورزان هم از هیچ آموزشی در برخورد با مین و نحوه جمع‌آوری مین‌ها و اقدامات پس از حادثه برخوردار نشده‌اند، ضمن آنکه هنوز آمار دقیقی از تعداد مین در این مناطق در دست نیست و مناطق آلوده به مین هم مشخص نیست. گروه سوم مین‌ها توسط دولت ایران و در نقاط مرزی برای حفاظت از مرز کاشته شده که هنگ مرزی هم که مسئولیت امنیت مرزها را بر عهده دارد، هیچ علامت هشدار‌دهنده درباره وجود مین در این مناطق نصب نکرده است.» وی در ادامه می‌افزاید: «اقتصاد مناطق کرد نشین وابسته به مرز است چون در این مناطق هیچ کارخانه و صنعتی وجود ندارد و اقتصاد این مناطق پرجمعیت کوهستانی هم متکی به کشاورزی نیست چون کشاورزی وجود ندارد بلکه وابسته به داد و ستد‌های مرزی است که متاسفانه اغلب هم توسط استانداری‌ها ساماندهی نشده و مردم برای امرار معاش باید در قالب کول‌بری یا کاسب‌کاران مرزی به آن سوی مرز رفته و در قبال مزدهای ناچیز، بار بیاورند که معمولا هم از مناطقی عبور می‌کنند که ناخواسته با تله‌های انفجاری برخورد می‌کنند و پس از وقوع انفجار، این افراد به عنوان قاچاقچی معرفی و از هر حمایتی محروم می‌شوند، غافل از اینکه این افراد شهروندان ما هستند ولو اینکه قاچاقچی هم باشند، چون داخل خاک ایران دچار حادثه انفجار مین شده‌اند، دولت مکلف به جبران خسارت برای این افراد است.»