چالش مصرف آفت کش‌های شیمیایی در امنیت غذایی

یکی از چالش برانگیزترین مسائلی که مدیریت آفت کش‌های کشور با آن روبه‌رو است، مساله سیستم توزیع و فروش منطقی است. توزیع و فروش آفت کش‌های شیمیایی از مهمترین فرآیندهایی است که برنامه‌ریزی و نظارت بر حسن انجام آن نقش مهمی در مدیریت مصرف بهینه آفت کش‌های شیمیایی کشور دارد. آفت‌کش‌های شیمیایی با سایر نهادهای کشاورزی تفاوت‌های زیادی دارند از جمله اینکه این نوع نهاده می‌تواند برای انسان، دام و محیط زیست خطرات زیادی داشته باشد. بنابراین فروش این نهاده کشاورزی باید همانند داروهای انسانی و دامی بر اساس نسخه متخصص گیاه‌پزشک به بهره برداران کشاورزی عرضه شود. به همین دلیل بر اساس قانون حفظ نباتات توزیع، فروش و مصرف آفت کش‌های شیمیایی باید بر اساس دستورالعمل های فنی سازمان حفظ نباتات انجام گردد. تا سال ۱۳۸۴ تدارک آفت کش‌ها و به‌دنبال آن توزیع آنها در کشور به صورت دولتی انجام می‌شد. اما با توجه قانون هدفمند کردن یارانه سموم به سمت اجرای برنامه‌های مدیریت تلفیقی آفات، طرح آزادسازی سموم مطرح گردید. این طرح به‌رغم موفقیت‌های زیادی که داشت در بخش توزیع آفت کش‌ها در کشور چالش‌های فراوانی را به وجود آورد که مهم‌ترین آنها شامل شامل عدم پوشش کافی توزیع آفت کش‌های شیمیایی با نسخه گیاه‌پزشک، عدم حضور پررنگ بخش دولتی در نظارت بر روند توزیع آفت کش‌های شیمیایی، ضعف قوانین موجود در خصوص سیستم‌های توزیع آفت کش‌های شیمیایی، افزایش تعداد فروشگاه‌های غیرمجاز آفت کش‌های شیمیای و افزایش میزان قاچاق سموم آفت کش به داخل کشور بود. در حال حاضر توزیع آفت کش‌های شیمیایی توسط توزیع کنندگان کشوری دارای پروانه، شرکت‌های توزیع استانی، فروشندگان سموم، فروش مستقیم به کشاورزان بزرگ مالک، فروش مستقیم از طریق شرکت‌های تعاونی تولید و از طریق کشت و صنعت ها انجام می‌گیرد. شرط اصلی قانونی بودن توزیع از دیدگاه سازمان حفظ نباتات ثبت هرگونه تراکنش در شبکه مانیتورینگ آفت کش‌های کشور است. سامانه مونیتورینگ آفت کش‌های کشور دارای قابلیت مدیریت نیازمندی، ثبت سفارش، تدارک، مدیریت موجودی پیشرفته، مدیریت انبار و امور توزیع و فروش پیشرفته که بخشی از سیستم مدیریت هوشمند مصرف آفت‌کش‌های کشور است. در این سامانه می‌توان بسیاری از فرآیندها و عملکرد شرکت‌های توزیع کننده را مدیریت کرد. فروشگاه های آفت کش های شیمیایی به عنوان مهم‌ترین شبکه توزیع آفت کش های شیمیایی در کشور فعالیت دارند بر اساس آخرین گزارشات این فروشگاه‌ها به تعداد 4737 واحد در کشور فعال است. این فروشگاه ها تحت نظر سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی فعالیت دارند. سیستم توزیع آفت کش‌های شیمیایی از مراکز لجستیکی خدمات حفظ نباتات کشورمحسوب می‌شوند که به عنوان زیرساخت‌های اساسی در خدمت لجستیک گیاهپزشکی و شبکه‌های توزیع منطقی آفت کش‌ها هستند. هدف از شکل‌گیری این مراکز، افزایش کارایی توزیع آفت کشها به‌واسطه بهره‌گیری از آثار مثبت آنها بر کیفیت تولید در نظام‌های بهره برداری کشاورزی است. برای بهبود وضعیت توزیع آفت کش‌های شیمیایی در کشور موارد ذیل پیشنهاد می گردد: 1-حمایت و هدایت سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی برای ایجاد سیستم توزیع آفت کش‌های کشور بر اساس سرمایه گذاری بخش خصوصی2- اعطای وام‌های کم بهره برای خرید وسیله نقلیه به شرکت‌های توزیع آفت کش شیمیایی3- کد دار نمودن آفت کش های شیمیایی توزیع شده در کشور به منظور ردیابی آفت کش های توزیع شده با استفاده از سیستم مانیتورینگ آفت کش های کشور4- آموزش کشاورزان به منظور افزایش اطلاعات حقوقی و فواید استفاده از نسخه گیاهپزشکی و اجرای تبصره ۶ ماده ۵ قانون بهره‌وری 5-به‌کارگیری تجارب سایر کشورها در زمینه توزیع آفت کش‌های شیمیایی که می‌توان از تجربیات موفق آنها با بومی سازی در داخل کشور استفاده نمود. 6- تدوین آیین نامه کاربردی حمل و نقل آفت کش های شیمیایی به صورت استاندارد با در نظر گرفتن واقعیت ها و امکانات و شرایط موجود در کشور7-هماهنگی بیش از پیش با سازمان تعزیرات حکومتی برای مقابله با فروشگاه های غیر مجاز فروش آفت کش های شیمیایی 8-گسترش دامنه فعالیت کلینیک‌های گیاهپزشکی کشور برای سودآوری مناسب در قالب شرکت های خدمات فنی گیاه پزشکی. 9-ایجاد تشکل صنفی برای شرکتهای توزیع کننده آفت کشها به منظور یکسان سازی قوانین و هماهنگی کشوری10-همکاری بیشتر در خصوص انعکاس موارد مربوط به قاچاق آفت‌کش‌ها در کشور با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز.