برجام؛ راهکار عبور از بحران

نخستین راهبرد سیاست خارجی سید‌ابراهیم رئیسی باید مساله بازگشت به مذاکرات وین و آغاز دور هفتم مذاکرات باشد، زیرا تابه‌حال شش مذاکره انجام شده و بنا به گفته حسن روحانی و محمد جوادظریف تقریبا یک توافق بیش از 95‌درصدی حاصل شده و جزئیات آن باقی مانده است. بسیاری از تحریم‌ها مثل نفت، گاز، پتروشیمی و بانک مرکزی حل شده و تصور می‌کنم آنچه باقی مانده، مسائل مربوط به مصوبه مجلس است که تبدیل به قانون شد و لغو تمام تحریم‌هاست که عملا نه امکان‌پذیر است و نه آقای بایدن می‌تواند چنین کاری کند. موضوع تضمین گرفتن از دولت آمریکا هم که دیگر از برجام خارج نشود، در صورتی برای آمریکا شدنی است که برجام تبدیل به یک معاهده شود. امری که نیازمند تصویب کنگره است که باتوجه به تعداد موافقان و مخالفان تقریبا امکان‌پذیرنیست و با فرمان ریاست‌جمهوری هم نشدنی است، کمااینکه اوباما هم چون می‌دانست این کار را نمی‌تواند در کنگره انجام دهد در قالب توافقی با 1+5 اجرا کرد. اما اگر می‌خواهیم به نتیجه‌ای برسیم، هم ایران و هم آمریکا باید خواسته‌های حداکثری خود را کنار بگذارند. آنطور که گفته می‌شود، آمریکایی‌ها خواهان مرتبط کردن موضوع با مذاکرات منطقه هستند. البته مذاکرات مربوط به منطقه چندوجه دارد و چنانچه مربوط به مساله امنیت منطقه‌ای باشد و بگوییم اصلا به آمریکایی‌ها مربوط نیست اما چنانچه با دیگر کسانی که می‌خواهیم مذاکره کنیم، خواهان یک نوع حضور آمریکا یا نظارتش بر این مساله است. درحقیقت قرار نیست با هوا مذاکره کنیم و چند کشور که همگی جزو اقمار آمریکا به شمار می‌آیند، طرف مذاکره هستند. بدیهی است چنانچه خواهان کنترل رفتارهای منطقه‌ای باشند، نخواهیم پذیرفت و پاسخی در خور داریم. بهتر این است که نخست، ایران ابتکار را به دست بگیرد و مذاکراتی که الان با واسطه در حال انجام شدن است را تبدیل به مذاکره مستقیم با آمریکا کند، چون نیازی به واسطه‌گری و بردن و آوردن حرف‌ها نیست. دوم اینکه طرفین خواسته‌های حداکثری که مانع توافق برجام می‌شود را کنار بگذارند و سوم، چنانچه اگر قرار است درباره مسائل دیگر مذاکره کنیم، باید ادله‌هایی تعیین کنیم که آنهم دو طرفه است. درحقیقت ما به سمت یک نوع قدم مثبت برای مصالحه و احیای برجام پیش برویم و چنانچه نشد، با ابتکاراتی توپ را درزمین آمریکایی‌ها بیندازیم؛ به عنوان مثال زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، متحدان آمریکا و پنج کشور دیگر 1+5 تمامی از آمریکا انتقاد و محکومش کردند و این کشور در دنیا منزوی شد ولی الان قضیه برعکس شده و ما را ناقض قلمداد می‌کنند. درواقع باید دوباره توپ را درزمین آمریکا انداخت، امری که جز از طریق مذاکره امکان‌پذیر نیست و ما باید برای مذاکره پیشقدم شویم و با آمریکایی‌ها مستقیم مذاکره کنیم و مسائل دیگر را با ادله‌هایی که باهم تعیین و توافق می‌کنیم، پیش ببریم. ولی اگر قرار باشد به قانون مصوب مجلس برگردیم و آن‌را پایه کار و جزو شروطمان بگذاریم، به‌نظر می‌رسد که به نقطه صفر برمی‌گردیم و امکان توافق وجود نخواهد داشت. از طرفی با توجه به اینکه شرایط بین‌المللی به گونه‌ای است که آمریکایی‌ها به‌راحتی درحال اجماع‌سازی علیه ما هستند، به‌خصوص با توجه به موضوع جنگ نفتکش‌ها و بدتر‌شدن اوضاع لبنان، مستعد این هستند که به‌اتفاق انگلیس و اسرائیل اجماعی علیه ما درست کنند تا دوباره کلید ارجاع پرونده به شورای امنیت را بزنند. هرچند در آخرین جلسه این شورا چون فقط موضوع کشتی بود، روس‌ها مانع شدند ولی معلوم نیست اگر قضیه پیچیده‌تر شود، بازهم اتفاقی نیفتد. درحقیقت با ادبیاتی که بکار می‌برند که می‌خواهند پاسخ دسته‌جمعی دهند، این نگرانی وجود دارد که به سمت اجماع‌سازی علیه ایران بروند و برای ما خطرناک است. آقای رئیسی نباید اجازه دهد کسانی که خواهان تشنج هستند، پوست خربزه زیر پایش بگذارند. واقعیت این است که چون اختلافات میان اصولگرایان بر سر کابینه و سهم‌خواهی‌ها شروع شده، بعید به نظر می‌رسد که همه نمایندگان همراهی کند و اوضاع چندان مثبت به نظر نمی‌رسد،

به‌خصوص با توجه به اینکه عده‌ای در مجلس هنوز که هنوز است، به‌شدت مخالف برجام هستند درحالی که مقدمه راهکار و عبور از این بحران، برجام است. دکتر روحانی در آخرین روز ریاست‌جمهوری خود در مصاحبه‌ای که از صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد، به صراحت اعلام کرد اگر مبنا آنچه مقام معظم رهبری فرمودند، باشد توافق امکان‌پذیر است و تقریبا هم انجام شده ولی اگر مبنای کار و شروط قانون مصوب مجلس باشد، به این معناست که ما به توافق نخواهیم رسید و اگر هم قرار باشد برسیم، مذاکرات بسیار طولانی خواهد بود. موضوعی که به نظر می‌رسد نه به نفع ماست و نه شرایط جهانی ایجاب می‌کند که چنین رویکردی داشته باشیم چون روزبه‌روز اجماع علیه ما بیشتر خواهد شد. درحقیقت بنا به گفته رئیس‌جمهور سابق، توافق در دسترس است اگر مبنا همان باشد که قبلا اعلام کردیم ولی اگر مبنا قانونی که به نوعی ایجاد مزاحمت برای مذاکرات بود، باشد به این معناست که خودبه‌خود دیگر به توافق نخواهیم رسید یا بسیار طولانی خواهد شد.