اثرات و پیامدهای فرونشست زمین

پدیده فرونشست موضوع جدیدی نیست؛ بلکه از سال‌ها پیش مطرح بوده است. سازمان نقشه‌برداری دهه ۸۰ برای نخستین‌بار به این موضوع اشاره کرده بود.‌در رابطه با فرونشست باید گفت علل مختلفی دارد؛ اما عمده آن به برداشت بیش از حد آب‌های زیرزمینی برمی‌گردد. مطالعات و کارهای مختلف سازمان نقشه‌برداری و انطباق‌سازی‌هایی که این سازمان انجام داده، نشان می‌دهد اکثر جاهایی که فرونشست داریم به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی بوده است. بنابراین برداشت بی‌رویه آب از یک‌سو و از سوی دیگر خشکسالی، کم‌آبی، ریزش باران و مشکلات مربوط به مدیریت همگی در به‌وجود‌آمدن و تشدید پدیده‌هایی مثل فرونشست نقش داشته و دارند. به‌طوری‌که در بعضی شهرها مثل تهران شاهد هستیم که وسعت و در برخی مناطق عمق فرونشست‌‌ها در حال افزایش است و از سویی گسترش این پدیده به سمت شهرها و شریان‌های حیاتی می‌تواند خطرات و آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد. در این باره موضوعی که برای فرونشست اتفاق می‌افتد این است که با مرگ آبخوان‌ ها مواجه هستیم. فرونشست باعث از بین رفتن خاک حاصلخیر می‌شود و مواردی از این نوع مضرات بسیاری دارد. مناطقی که فرونشست در آنها اتفاق می‌افتد، بیشتر نزدیک به شهرهاست. این امر ممکن است استحکام سازه‌ها را از بین ببرد؛ به عبارتی سبب می‌شود مقاومت سازه‌ها در برابر زلزله‌ها کاهش پیدا کند. از دیگر پیامدهای فرونشست کاهش شیب زمین به عمق ۵ سانتی‌متر است که همین امر خطوط ریلی را که نیاز به مسیری هموار دارند، با مشکل رو‌به‌رو می‌کند. از طرفی از هم گسسته شدن لوله‌های آب و گاز و انفجار ناشی از این گسستگی‌ها خود زمینه‌ساز مشکلاتی برای جامعه شهری می‌شود. از طرفی وقتی آبخوان‌ها خشک می‌شوند، کشاورزی هم دچار مشکل می‌شود و مسائل زیست‌محیطی به وجود می‌آید که این موارد همه به هم وابسته هستند. فرونشست بحث برداشت آب است. باید این مساله مدیریت شود. برگشت به این راحتی امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین بهترین راه مدیریت و کنترل مصرف آب است. در این زمینه فرهنگ‌سازی می‌تواند بسیار موثر باشد. مردم باید آگاه شوند که در آینده ممکن است برای نسل آتی مشکلاتی ایجاد شود. هرچند سازمان نقشه‌برداری هشدارهایی می‌دهد، اما ما باز همچنان می‌بینیم این مشکل به‌طور اصولی حل نشده است. هرچند در بحث مدیریت بحران، مسئولین اقداماتی انجام می‌دهند، اما باز به نظر می‌رسد باید در این باره بیشتر کار شود. اصلاح الگوی کاشت و سایر مواردی از این دست می‌تواند کمک کند این روند؛ یعنی فرونشست زمین تا حدودی کاهش پیدا کند.