فرونشست زمین؛ پیامدها و راهکارها
درباره علت فرونشست زمین همواره نظریات مختلفی وجود دارد. کارشناسان زمینشناسی درباره علل آن به موضوعاتی نظیر برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی، ویژگیهای مهندسی رسوبات و حرکت آرام زمین اشاره دارند. در کشور ما مبحث فرونشست یکی از مخاطرات حالحاضر است که عمدتا در اثر استفاده بیش از حد از منابع آبی اتفاق افتاده است. مطالعات سازمان زمینشناسی ایران نشان میدهد برخی نقاط اطراف تهران سالیانه ۲۵ سانتیمتر فرونشست دارد، اما این فرونشست در تمام نقاط تهران یکدست نیست. بر اساس همین مطالعات، فرونشست زمین در حاشیه جنوب غرب تهران در ۱۰ سال گذشته تقریبا دو تا سه برابر شده است. در همین راستا تصاویر ماهوارهای «موسسه تحقیقاتی اینتل لب» نیز از این پدیده با عنوان بمب ساعتی بیصدا یاد کرده و آن را تهدیدی برای ۱۳ میلیون نفر جمعیت ساکن در این مناطق دانسته است. رئیس سازمان نقشهبرداری کشور نیز عنوان کرده است که از ۳۱ استان کشور ۲۹ استان در خطر پدیده فرونشست زمین قرار دارند و لازم است مسئولان تصمیمات قاطع در این زمینه بگیرند. نظر به اهمیت این بحث، ایرنا با سیدعبدالرضا سعادت، مدیر کل اداره نقشهبرداری زمینی به گفتوگو نشسته
است که مشروح آن را در ذیل میخوانید:
فرونشست و علل آن
سعادت با اشاره به اثرات فرونشست زمین و علل آن اظهار کرد: پدیده فرونشست موضوع جدیدی نیست؛ بلکه از سالها پیش مطرح بوده است. سازمان نقشهبرداری دهه ۸۰ برای نخستینبار به این موضوع اشاره کرده بود. در رابطه با فرونشست باید گفت، علل مختلفی دارد اما عمده آن به برداشت بیش از حد آبهای زیرزمینی برمیگردد. مطالعات و کارهای مختلف سازمان نقشهبرداری و انطباقسازیهایی که این سازمان انجام داده، نشان میدهد اکثر جاهایی که فرونشست داریم با برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی مواجه هستیم. بنابراین برداشت بیرویه آب از یکسو و از سویدیگر خشکسالی، کمآبی، ریزش باران و مشکلات مربوط به مدیریت همگی در بهوجود آمدن و تشدید پدیدههایی مثل فرونشست نقش داشته و دارند. بهطوریکه در بعضی شهرها مثل تهران شاهد هستیم که وسعت و در برخی مناطق عمق فرونشستها در حال افزایش است و از سویی گسترش این پدیده به سمت شهرها و شریانهای حیاتی میتواند خطرات و آسیبهایی را به همراه داشته باشد.
مرگ آبخوانها
سعادت درباره مهمترین اثرات و پیامدهای فرونشست گفت: موضوعی که برای فرونشست اتفاق میافتد این است که با مرگ آبخوانها مواجه هستیم. فرونشست باعث از بین رفتن خاک حاصلخیر میشود و مواردی از این نوع مضراتی وارد میکند. وی افزود: مناطقی که فرونشست در آنها اتفاق میافتد، بیشتر نزدیک به شهرها است و این امر ممکن است استحکام سازهها را از بین ببرد؛ به عبارتی سبب میشود مقاومت سازهها در برابر زلزلهها کاهش پیدا کند. از دیگر پیامدهای فرونشست کاهش شیب زمین به عمق ۵ سانتیمتر است که همین امر خطوط ریلی را که نیاز به مسیری هموار دارند، با مشکل روبهرو میکند. از طرفی از هم گسسته شدن لولههای آب و گاز و انفجار ناشی از این گسستگیها خود زمینهساز مشکلاتی برای جامعه شهری میشود. وی گفت: از طرفی وقتی آبخوانها خشک میشوند، کشاورزی هم دچار مشکل میشود و مسائل زیستمحیطی به وجود میآید که این موارد همه به هم وابسته هستند.
راهکار چیست؟
سعادت در خصوص راهکارهای لازم برای کاهش فرونشستها، توضیح داد: بحث فرونشست بحث برداشت آب است. باید این مساله مدیریت شود. برگشت به این راحتی امکانپذیر نیست. بنابراین بهترین راه مدیریت و کنترل مصرف آب است. سعادت گفت: در این زمینه فرهنگسازی میتواند بسیار موثر باشد. مردم باید آگاه شوند که در آینده ممکن است برای نسل آتی مشکلاتی ایجاد شود. هرچند سازمان نقشه برداری هشدارهایی میدهد، اما ما باز همچنان میبینیم که این مشکل به طور اصولی حل نشده است. هرچند در بحث مدیریت بحران، مسئولین اقداماتی انجام میدهند، اما باز به نظر میرسد که باید در این باره بیشتر کار شود. اصلاح الگوی کاشت و سایر مواردی از این دست میتواند کمک کند که این روند یعنی فرونشست زمین تا حدودی کاهش پیدا کند.
ارسال نظر