برجام اگر بد بود آن را ادامه نمی‌دادند

آرمان ملی - علیرضا پورحسین: ترامپ به دنبال خروج از برجام با گنجاندن نام ۱۶۰۰ فرد و نهاد مرتبط با ایران در فهرست تحریم‌های غیرهسته‌ای تلاش کرد تا سنگی بزرگ در مسیر مذاکرات هسته‌ای قرار دهد تا دولت بعدی آمریکا حتی در صورت تمایل باز هم نتواند به احیای برجام اقدام کند. اقدامی که بزرگ‌ترین مانع بر مسیر هوشمندانه‌ای بود که وزارت‌خارجه در سال‌های اخیر اتخاذ کرده و عملا توانسته بود برخلاف دوران دولت نهم و دهم، ایران را از انزوای جهانی خارج کند تا جایی که اروپا نیز علیه آمریکا و به نفع ایران در مجامع بین‌المللی رای دهد و عملا اتحاد ده‌ها سال اروپا و آمریکا را با عدم خروج از برجام به نفع خود برهم زند. در همین راستا و پس از این صبر استراتژیک مذاکرات وین آغاز شد که طبق گزارش وزارت امورخارجه به مجلس براساس چارچوبی که در مذاکرات وین به دست آمده، بیش از هزار مورد از فهرست تحریم‌های آمریکا خارج می‌شوند. تاکنون ایران و غرب به توافق رسیده‌اند که در صورت احیای برجام و بازگشت آمریکا به توافق، تمامی تحریم‌هایی که براساس برجام رفع شده بودند، دوباره رفع خواهند شد. به این ترتیب در صورت توافق در وین، تمامی تحریم‌های پیش از برجام و تحریم‌های بعد از برجام که در زمان ترامپ وضع شد رفع خواهند شد. دستاوردی که شاید هیچ وزارت خارجه دیگری نمی‌توانست در این شرایط سخت به‌دست آورد. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌و‌گویی با محمدجواد جمالی نوبندگانی، نایب رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس دهم داشته است که در ادامه می‌خوانید.
ارزیابی شما از گزارش وزارت خارجه به مجلس شورای اسلامی چیست؟
وزارت خارجه طبق مصوبه مجلس نهم موظف بود به صورت فصلی گزارشی از آخرین وضعیت برجام به کمیسیون سیاست خارجی مجلس ارائه دهد. کمیسیون نیز موظف بود هر شش ماه یک‌بار نظر خود را به همراه گزارش‌های وزارت‌خارجه در مجلس به صورت علنی قرائت کند. این اقدام با پیگیری‌های گسترده در مجلس دهم انجام شد، اما در مجلس یازدهم به علت اینکه ترامپ از برجام خارج شده بود، این همکاری تداوم نیافته بود. گزارش آخر نیز پس از شکل‌گیری مذاکرات وین ارائه شد. وزیرخارجه کشورمان در این نامه پایانی خود به مجلس جزئیات مهمی از برجام را بیان کرده است که فراتر ازگزارش هسته‌ای است تا ثبت در تاریخ شود و مسئولان در آینده نیز بتوانند ازآن بهره جویند. برخی این نامه را دفاعیه از برجام می‌دانستند اما بیشتر علت اقدامات وزارت‌خارجه در سال‌های گذشته بود که تشریح شد. نحوه مواجهه با سیاست خارجی از جمله نکات مهمی بود که در نامه ظریف به آن اشاره شده بود. توصیه‌های وزیرخارجه نیز در این نامه بسیار چشمگیر بود و مشخصا می‌توان از این تجربیات در آینده استفاده کرد. این احتمال زیاد است که با روی کار آمدن دولت سیزدهم چینش افراد در وزارت‌خارجه تغییر کند و حتی شیوه مذاکره کردن نیز تغییر کند. رسیدگی به پرونده در وزارت‌خارجه یا شورای عالی امنیت ملی نیز مورد بحث قرار می‌گیرد و مجموعه این عوامل سبب می‌شود تا سیاست‌گذاری مذاکرات برجام با تغییرات اندکی همراه شود.
عملکرد وزارت خارجه تحت تاثیر چه عواملی خدشه‌دار شد و آیا مخالفان برجام توانستند مسیر جایگزین بهتری پیدا کنند؟
باید توجه داشت که توافق هیچ‌گاه یک‌سویه نیست. مشخصا یک سمت توافق برجام آمریکا بود و آن‌ها با بدعهدی منجر به ناکام ماندن برجام شدند. این ناکامی سبب شد تا ایران نیز متضرر شود و وزارت‌ خارجه ما نیزبا انتقادات زیادی همراه شود. یادمان نرود که مقام معظم رهبری نیز نسبت به مذاکرات انتقاداتی داشتند، اما از سوی دیگر به صراحت می‌گفت که برای ایشان دعا می‌کند و از ایشان حمایت می‌کرد. از سوی دیگر مخالفان چندساله برجام را رفتن دونالد ترامپ، ایده خروج از برجام را مجددا تکرار نکردند و دولت سیزدهم نیز مذاکرات را ادامه می‌دهد. این نشان می‌دهد که ایده برجام یک ایده خوب بود تا ایران فشارهای وارده از سوی جامعه بین‌الملل علیه خود را خنثی کند. یادمان نرود که پیش از برجام ذیل فصل هفت منشور ملل متحد بودیم و پس از برجام از زیر این فشار خارج شدیم. ما پس از برجام به‌عنوان یک قدرت اتمی به رسمیت شناخته شدیم و این یکی از موارد دیگری بود که برجام رقم زد. همان کورهایی که مخالف هسته‌ای شدن ایران بودند پس از امضای برجام ایران را رسما هسته‌ای نامیدند و حتی به ایران در عرصه‌های مختلف هسته‌ای کمک کردند تا برخی تجهیزات خود را به روز کند. عملکرد وزارت خارجه در
8 سال گذشته تحت تاثیر بدعهدی‌های آمریکا قرار گرفت. بدشانسی آقای ظریف این بود که با دوره ترامپ همزمان شد و از سوی دیگر نیز با برخی کارشکنی‌های مخفیانه نیز هم عصر شده بود که بیشتر در دوره اوباما رخ داد. اینکه عنوان می‌شود توافق به نتیجه ختم نشده است، این به علت ضعف از سوی ایران نبوده است، بلکه این ترامپ بود که همه چیز را خراب کرد و تلاش دیپلماتیک کشورهای مختلف را به صورت خودخواهانه برهم زد. نباید این مساله را فراموش کرد و با توجه به این سختی‌ها باید روابط خارجی کشور و دستاوردهای آن را ارزیابی کرد.
به عملکرد محمدجواد ظریف طی 8 سال گذشته در وزارت خارجه نمره قبولی می‌دهید؟
محمدجواد ظریف یک دیپلمات باتجربه و ماهر است که سیاست خارجی را به خوبی می‌شناسد. مشخصا سیاست خارجی نیز همواره صرفا به یک موضوع خلاصه نمی‌شود و همکاری با همسایگان، کشورهای جهان و قدرت‌های بین‌المللی نیز است. یادمان نرود در دوران وزارت
آقای ظریف فشارهای بسیار سنگین و کم‌نظیری بر ایران وارد شد و باتوجه به همین فضا من نمره قبولی به
آقای ظریف می‌دهم. ایشان به خوبی توانسته بود بسیاری از موارد را مدیریت کند.