وقاحت تمام؛ نه استعفا، نه پاسخگويي

موضوع دوم، اصرار بر سوار شدن خبرنگاران به‌عنوان سرمایه‌های اجتماعی در اتوبوس رایگانی بود که مشکلات فنی بسیار داشت و سازمان محیط زیست حتی نخواست یک خودروی سالم برای 31 خبرنگاری که می‌خواهند از پروژه احیای دریاچه ارومیه گزارش تهیه کنند بگیرد. موضوع دیگر نحوه برخورد مسئولان با این حادثه بود که هیچ دلیلی منطقی برای این حادثه ارائه نشد و روسای سازمانی که باعث این اتفاق شدند، (کمتر از دوماه مانده به پایان کار دولت) دریغ از یک عذرخواهی یا نامه‌ استعفا. همه این عوامل داغ این مصیبت را برای مردم، همکاران و خانواده قربانیان این حادثه بیشتر می‌کرد. آنچه که در این روزها از حادثه عصر چهارشنبه بیان شد، بی‌شک افکار عمومی را قانع نکرد که از کنار این حادثه به‌راحتی عبور کنند و این موضوع را در کنار صدها حادثه زیست محیطی که در چند سال اخیر رخ داده، گذاشتند. تیمورحسینی، جانشین پلیس راهور، نیز وعده داد که گزارش کارشناسان درباره این حادثه شنبه یا یکشنبه اعلام می‌شود. اما هادی امیدوار، فرمانده پلیس راه گفته است که «اتوبوس حامل خبرنگاران در ارومیه سرویس کارکنان کارخانه سیمان بوده و احتمالا به دلیل رایگان بودن از آن استفاده شده است.» این موضوع را خبرنگارانی که در این اتوبوس نشسته‌اند، تایید کرده‌اند. به عنوان مثال «آسیه اسحاقی» خبرنگار پانا در وصف آن لحظات سخت گفته است: بعد از اینکه به ارومیه رسیدیم از پروژه‌هایی از جمله سد کانی سیب بازدید کردیم، سپس به سمت تونل رفتیم و از آن هم بازدید کردیم. حدود ساعت ۶ بود که کمک راننده به سمت ما آمد و گفت کمربندها را ببندید و آنجا متوجه شدیم که ترمز اتوبوس بریده است و به چند ثانیه نکشید که اتوبوس چپ کرد. نماینده ستاد احیا می‌گفت انگار این اتوبوس از صبح ترمز نداشته و فقط با دنده حرکت می‌کرد. اما وقتی داشتیم به تهران می‌آمدیم استاندار در جمع ما گفت که اتوبوس قراضه و کهنه نبوده و معاینه فنی داشته است.» این مشکلات نشان می‌دهد سازمان محیط زیست که از این خبرنگاران دعوت کرده، حتی حاضر نبوده برای حمل و نقل آنها پولی هزینه کند و مانند پروژه‌های دیگرش، به فکر کاهش هزینه‌ها بوده.

همه چیز بر سر راننده خراب می‌شود؟‌

اظهار نظرها در این رابطه به‌قدری پراکنده و «کی بود، کی بود، من نبودم» بود که رئیس جمهور، فرمانده ناجا، معاون حقوقی رئیس جمهور دستور پیگیری ماجرا را دادند. چندی پس از اظهار نظرهای مسئولان، سخنگوی قوه قضائیه خواستار بررسی حادثه واژگونی اتوبوس خبرنگاران شد. غلامحسین اسماعیلی، در تماس تلفنی با ناصر عتباتی، رئیس کل دادگستری استان آذربایجان غربی به بررسی ابعاد مختلف این حادثه پرداخت. پیش‌تر نیز، ناصر عتباتی، رئیس دادگستری آذربایجان غربی، اعلام کرد که راننده اتوبوس بازداشت شده است. فرمانده پلیس راه ایران همچنین گفت که این اتوبوس تولید سال ۸۵ بوده اما به دلیل تردد در مسیر کوهستانی به صورت مرتب از ترمز استفاده می‌کرد و سیستم ترمز آن دچار مشکل شده بوده است. اما محمدمهدی شهریاری، استاندار آذربایجان غربی، اعلام کرده بود که این اتوبوس برخلاف گزارش‌ها قراضه و مشکل دار نبوده است. او همچنین گفته بود: «به صورت طبیعی از این اتفاقات زیاد رخ می دهد. منظور من این بوده که اتوبوس شرایط فنی لازم را طبق گفته پلیس راه داشته است، اما این موضوع به هیچ وجه نافی خطاهای رخ داده نیست.» شهریاری اعلام کرد که از سفر خبرنگاران به استان آذربایجان غربی اطلاع نداشته و از خبر ندادن برگزاری تور بازدید خبرنگاران از سوی مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه به استانداری انتقاد کرد.

مرگ سرباز معلم‌ها با ارابه مرگ

اما هنوز 48 ساعت از این خبر یا بهتر بگوییم فاجعه نگذشته بود و مردم در شبکه‌های اجتماعی به آن واکنش نشان می‌دادند، که پنج سرباز معلم نیز در حادثه‌ای مشابه جانشان را از دست دادند. روز پنج شنبه که اتوبوس حامل سرباز معلم‌ها که از سیستان و بلوچستان برای فراگیری آموزش نظامی راهی شیراز بود، بر اثر واژگونی اتوبوس در محور یزد ۵ سرباز معلم جان باختند. این اتوبوس نیز به علت نقص فنی حادث از ناحیه ترمز با جدول وسط جاده برخورد کرده و در سمت مسیر مقابل واژگون و سپس با یک دستگاه تریلی متوقف برخورد می‌کند. اگر آمار تصادفات جاده‌ای را مرور کنیم، درخواهیم یافت اتوبوس‌ها بعد از پراید و وانت نیسان، عامل مرگباری در جاده های ایران هستند. عاملی که برخی می‌گویند به دلیل کارکرد بیش از حد آنها، ایمنی ندارند، عده‌ای به رانندگان خواب‌ آلود معترضند. بر اساس آخرین آماری که سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در سالنامه آماری منتشر کرده و به سال ۱۳۹۸ اختصاص دارد، ۶۲ هزار و ۱۵۶ دستگاه خودروهای مسافری برون شهری (اتوبوس-مینی بوس-سوار کرایه) در کشور تردد می‌کنند که از این تعداد ۳۵.۸ درصد ناوگان عمری بین ۱۱ تا ۱۵ سال دارند. در این میان بسیاری از رانندگان اتوبوس‌های بین شهری درباره علت عدم استقبال از نوسازی ناوگان معتقدند هزینه‌های بالای نوسازی ناوگان، تسهیلات گران قیمت خرید اتوبوس، قیمت بسیار زیاد خودروسازان داخلی برای فروش اتوبوس نو، دخالت‌های بیجای سازمان متولی حمل ونقل بین شهری در خصوص نرخ هزینه بلیت به جای آزادسازی نرخ آن و تعیین قیمت‌ها با راهکار به تعادل رسیدن بازار، محدودیت‌های کرونایی و تأخیر در اعطای تسهیلات کرونا به رانندگان اتوبوس و… برخی از دلایل ناکامی سازمان راهداری در نوسازی ناوگان مسافری بین شهری است.

پیام تسلیت مسئولان

با این حال روز گذشته مراسم تشییع پیکر مهشاد کریمی و ریحانه یاسینی، دو خبرنگار جان‌باخته در این حادثه در قطعه نام آوران بهشت زهرای تهران برگزار شد و در این باره بسیاری از مسئولان ارشد کشور، از جمله حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی و دکتر روحانی درگذشت دو خبرنگار و سرباز معلمان را تسلیت گفتند. حسن‌روحانی رئیس جمهوری در پیامی جان باختن خبرنگاران ایرنا و ایسنا درپی حادثه غم انگیر واژگونی اتوبوس در نقده را تسلیت گفت. رئیس جمهوری فعلی کشور در پیامی نوشت: «حادثه واژگونی اتوبوس حامل خبرنگاران حوزه محیط زیست کشور در استان آذربایجان غربی و جان باختن ۲ بانوی خبرنگار و مجروح شدن تعدادی از آنان، موجب اندوه و تاثر عمیق شد. لازم است دستگاه‌های مسئول ضمن دلجویی از خانواده‌های این عزیزان سفر کرده، سریعا علل وقوع حادثه را بررسی و نسبت به ارائه گزارش آن اقدام کنند.»، رئیس جمهور منتخب نیز در پیامی درگذشت این خبرنگاران را تسلیت گفت و رئیس کل دادگستری استان آذربایجان غربی را موظف به نظارت بر رسیدگی «سریع و دقیق» به پرونده قضائی تشکیل شده در این زمینه کرد. رئیس قوه قضائیه همچنین در مورد پیگیری پرونده این اتفاق تصریح کرد: «رئیس کل دادگستری استان آذربایجان غربی نیز موظف است به منظور رسیدگی «سریع و دقیق» به پرونده قضائی تشکیل شده در این زمینه، «نظارت» لازم را به‌عمل آورد.» همچنین سعید نمکی، وزیر بهداشت و درمان و محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش جان باختن سرباز معلمان و خبرنگاران را تسلیت گفتند. در همین راستا محسن حاجی میرزایی، در پیامی نوشت: «این سربازان با انگیزه و مشتاق، «معلمی» را برای خدمت به کشور انتخاب کرده و در این مسیر عازم دوره آموزشی سربازی خود بودند تا پس از آن در عرصه تعلیم و تربیت، معلمان توانمند نظام آموزشی کشور باشند.» همچنین لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس جمهور در پی حادثه واژگون شدن اتوبوس حامل خبرنگاران حوزه محیط زیست و درگذشت دو تن از این عزیزان پیام تسلیتی صادر کرد.